Τα απογεύματα του Σαββάτου στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο πατέρας μου επέμενε να τον ακολουθούμε μαζί με τον αδερφό μου στην κάθοδό του από την Κοινότητα Κυψέλης στο λιμάνι της Αίγινας για τις καθιερωμένες αγορές της εβδομάδας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Τότε δεν υπήρχαν σούπερ μάρκετ με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα, αλλά κλασικά μπακάλικα (που τα βράδια εξελίσσονταν σε μπακαλοταβέρνες). Μπακάλικα με ατάκτως ερριμμένα τα τρόφιμα σε τσουβάλια, πάγκους, βαρέλια, ράφια, τραπέζια και ψυγεία. Ρέγγες, ελιές, φέτες, κουκιά, φασόλια χύμα, φακές, κούτες με νουνού, σοκολάτες Ιον, ό,τι μπορεί να βάλει ο νους σας ήταν συγκεντρωμένο σε ένα σημείο.
Οι αγορές πρώτης ανάγκης γίνονταν στο μπακάλικο της γειτονιάς μας 200 μέτρα από το σπίτι μου, το οποίο ανήκε στον αείμνηστο Χαράλαμπο Στρόμπλο, πατέρα του μετέπειτα διευθυντή Εθνικών Λογαριασμών της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Νίκου Στρόμπλου, ο οποίος αρνήθηκε να αλλοιώσει το φθινόπωρο του 2010 το έλλειμμα του 2009 και τοποθετήθηκε στο ψυγείο από την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Φρούτα και λαχανικά, επίσης, αγοράζαμε από τον υπαίθριο μανάβη της περιοχής Ευάγγελο Μπαρμπέρη, ο οποίος είναι γνωστός στους επισκέπτες της νήσου ως Βατζούλιας (έχει τη διάσημη ταβέρνα). Τότε γύριζε τις γειτονιές με ένα άσπρο άλογο που οδηγούσε την άμαξά του. Από ένα σημείο και μετά, όμως, οι συνήθειες άλλαξαν.
Οι αγορές πλέον γίνονταν όλες μαζί. Στο κατάστημα τροφίμων των αδελφών Κρητικού που βρισκόταν μέσα στην ψαραγορά της Αίγινας, στο τέρμα δεξιά. Μπροστά του υψωνόταν ένας θεόρατος φοίνικας τον οποίο φύτεψε ο Καποδίστριας όταν ανέλαβε την ηγεσία της χώρας, ελθών στην πρώτη της πρωτεύουσα νήσο Αίγινα (όπου ορκίστηκε, έκοψε νόμισμα, άνοιξε Βουλή, Μαξίμου και αλληλοδιδακτικό σχολείο, κυρία Αγγελοπούλου μας).
Τα δύο αδέλφια Κρητικού φορούσαν μπεζ ή γκρι στολές με τα διακριτικά του καταστήματος -πρωτοπορίες για την εποχή- και υποδέχονταν τους καλοκάγαθους νησιώτες που πήγαιναν για τις αγορές τους σε ένα στενόμακρο κατάστημα μεν, όπου υπήρχε πλήρης τάξη δε. Ηξερες πού να βρεις τι. Αυτό που μου έκανε εξαιρετική εντύπωση με τα χρόνια ήταν ότι στο κατάστημα δούλευε όλη η οικογένεια αδιακρίτως, ανεξαρτήτως τίτλων. Τα παιδιά ήταν όλα εκεί. Ο εξάδελφος Στέλιος Κρητικός, καθηγητής Μουσικής στο Καποδιστριακό Γυμνάσιο και δεξιός ψάλτης στη μητρόπολη σήμερα, εκτελούσε παραγγελίες χωρίς τουπέ.
Ο συμμαθητής μου, ο Νίκος, με τον οποίο παίζαμε μαζί μπάλα στους Μυρμιδόνες, το ίδιο. Ο Νεκτάριος, ο Δημήτρης. Και βεβαίως πρώτος απ’ όλους ο Άγγελος, νυν διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας, τον οποίο επίσης γνώριζα από το ποδόσφαιρο. Έπαιζε μέσος στην Α.Ε. Αίγινας με προπονητές τους Σπύρο Πομώνη της ΑΕΚ και Βασίλη Οικονόμου, και συμπαίκτη τον προερχόμενο από τον Φωστήρα Κυριάκο Τζινιέρη.
Η συνέχεια της εταιρίας είναι πάνω κάτω γνωστή και διδακτική. Δείχνει ποιο είναι το ευέλικτο μοντέλο οικονομίας που ταιριάζει στην Ελλάδα, ασχέτως αν το πολέμησε λυσσωδώς η τρόικα στα χρόνια της κρίσης: ανάπτυξη μέσα από ισχυρούς κοινωνικούς θεσμούς, όπως η οικογένεια.
Η ναυτιλία είχε δείξει πρώτη τον δρόμο στους δύσκολους καιρούς, μα και στους άλλους κλάδους της οικονομίας απεδείχθη περίτρανα ότι αυτό μας πάει. Η οικογένεια και η σφυρηλάτηση ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της, εκτός από παράγοντας κοινωνικής συνοχής, είναι για την πατρίδα μας και παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης. Στα 100 και πλέον καταστήματά τους τα Σούπερ Μάρκετ Κρητικός απασχολούν σήμερα 2.500 εργαζομένους σε όλη την Ελλάδα. «Χτύπησαν» μεγάλες πολυεθνικές αλυσίδες οι οποίες κάνουν μεν ωραίες διαφημίσεις για το παιδί που δεν θέλει να μεγαλώσει σε αυτό τον κόσμο, αλλά πωλούν 20% πιο ακριβά τα προϊόντα τους συγκριτικά με τη Γερμανία, χωρίς να είναι και τα καλύτερα απαραιτήτως.
Ένιωσα πολύ ωραία, υπερήφανα για τον τόπο μου -λες και ήταν δικά μου, όταν είδα καταστήματα της αλυσίδας στις εσχατιές της Ελλάδας, στη Φλώρινα, στο Αμύνταιο και στην Καστοριά. Όχι μόνο γιατί ο φίλος μου, ο Αγγελος, ως «φουνταριστός» πλέον κατακτά τις αγορές και κερδίζει μερίδια αγοράς, για να χρησιμοποιήσω μανατζερίστικους όρους, αλλά κυρίως γιατί ένιωσα ότι οι Ελληνες μπορούμε. Μπορούμε να αναπτυχθούμε μέσα στην κρίση όσες τρικλοποδιές κι αν μας βάζουν οι ξένοι.
Σήμερα αυτή η αλυσίδα τροφίμων, που ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Κρητικό το μακρινό 1948, δίπλα στους πάγκους της ιχθυόσκαλας της νήσου, απλώνεται σε όλη τη χώρα και είναι συνομιλητής της ναυτιλίας μας. Με τον Άγγελο Κρητικό βρεθήκαμε στο ίδιο τραπέζι προσκεκλημένοι του αγαπημένου μας καπετάν Παναγιώτη Τσάκου στη Ναυτιλιακή Λέσχη Πειραιώς λίγο πριν από τις εκλογές. Και παρά το γεγονός ότι είναι διευθύνων σύμβουλος εταιρίας, μου επιβεβαίωσε αυτό που είχα ακούσει από τη μητέρα μου.
Κάθε Μεγάλη Πέμπτη κάθεται ο ίδιος πίσω από τον πάγκο με τα τυριά, κάνει στην άκρη τούς υπαλλήλους, ακονίζει τα μαχαίρια και εκτελεί ο ίδιος τις παραγγελίες των συμπατριωτών του. Τουπέ μηδέν. Ιδού η προκοπή των Ελλήνων.
Είδα τον πατέρα του Ανδρέα Κρητικό, ο οποίος έφυγε από τη ζωή την περασμένη Τρίτη σε ηλικία 95 ετών, για τελευταία φορά στο Νοσοκομείο Αίγινας «Αγιος Διονύσιος» -το οποίο λειτουργεί δαπάναις της Ιεράς Μητροπόλεως Υδρας (ιδρυτής του, ο δεσπότης Παντελεήμων Φωστίνης)- προ εβδομάδος. Νομίζω αναχώρησε ήσυχος.
Το όραμά του είναι σε καλά χέρια. Η οικογένειά του, το νησί του, η πατρίδα του μπορούν να ατενίζουν το μέλλον με αισιοδοξία. Η Ελλάδα μπορεί. Και με κόντρα καιρό και με πλώρα καιρό.
