Βαθιά στην παγωμένη ερημιά της Γροιλανδίας, ένα ραδιενεργό μυστικό «κοιμάται» κάτω από τον πάγο και θα μπορούσε να είναι πονοκέφαλος για τον Ντόναλντ Τραμπ εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ ακολουθήσει την απειλή του να πάρει τον έλεγχο του τεράστιου νησιού της Αρκτικής.
Όπως γράφει το Politico το όνομα του μυστικού είναι Camp Century, μια αμερικανική στρατιωτική βάση που χτίστηκε το 1959 κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου σε μια προσπάθεια να αναπτύξει εγκαταστάσεις πυρηνικής εκτόξευσης που θα μπορούσαν να επιβιώσουν από μια ρωσική επίθεση.
Το έργο, το οποίο περιλάμβανε τη χάραξη ενός δικτύου σηράγγων μέσω του στρώματος πάγου της Γροιλανδίας και τροφοδοτούνταν από έναν μικρό πυρηνικό αντιδραστήρα, κρίθηκε ανέφικτο λόγω του συνεχώς μετατοπιζόμενου πάγου και εγκαταλείφθηκε το 1967.
«Θαμμένα ραδιενεργά απόβλητα»
Αν και οι Αμερικανοί αποσυναρμολόγησαν τον αντιδραστήρα και πήραν μαζί τους τον θάλαμο πυρηνικής αντίδρασης του όταν έφυγαν το ’67, άφησαν πίσω τους χιλιάδες τόνους απορριμμάτων και συντριμμιών – συμπεριλαμβανομένων ραδιενεργών υπολειμμάτων – για να θαφτούν για πάντα κάτω από τον πάγο.
Αλλά χάρη στην κλιματική αλλαγή, το για πάντα μπορεί να έρθει νωρίτερα από το προγραμματισμένο.
Καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, το Camp Century – το οποίο βρίσκεται σε ένα από τα πιο απομακρυσμένα σημεία της Γης, περίπου 1.500 χιλιόμετρα βόρεια του Nuuk, την πρωτεύουσα της Γροιλανδίας – έχει γίνει το επίκεντρο του ανανεωμένου ενδιαφέροντος και της ανησυχίας για το πόσο καιρό θα παραμείνει ενταφιασμένο.
Μια μελέτη ορόσημο που δημοσιεύθηκε το 2016 διαπίστωσε ότι τα υπολείμματα της εγκαταλελειμμένης βάσης θα μπορούσαν να εκτεθούν από το λιώσιμο των πάγων και του χιονιού προς το τέλος του 21ου αιώνα .
«Η μελέτη μας υπογραμμίζει ότι το Camp Century έχει πλέον απρόβλεπτη πολιτική σημασία υπό το πρίσμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής», έγραψαν οι ερευνητές (αν και αργότερα αναθεώρησαν τα ευρήματά τους το 2021 για να αποκλείσουν την επανεμφάνιση της βάσης από τον πάγο τουλάχιστον μέχρι το 2100).
Η αποκάλυψη προκάλεσε πολιτική θύελλα στη Γροιλανδία, ένα δανικό έδαφος που αυτοδιοικείται από το 1979.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Γροιλανδίας Βίττους Κουτζαουκίτσοκ ζήτησε από τη Δανία να αναλάβει την ευθύνη για τον καθαρισμό των συντριμμιών από εγκαταλελειμμένες αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Γροιλανδία, από τις οποίες υπάρχουν 20 έως 30 κυρίως παρωχημένες τοποθεσίες.
Η Γροιλανδία, πρώην αποικία της Δανίας, δεν συναίνεσε ποτέ να τις φιλοξενήσει
Ο Nuuk και η Κοπεγχάγη υπέγραψαν συμφωνία το 2017 με τη διάθεση περίπου 30 εκατομμυρίων δολαρίων για τον καθαρισμό των συντριμμιών και των απορριμμάτων – αλλά το Camp Century δεν συμπεριλήφθηκε στη συμφωνία.
Οι Γροιλανδοί «ανησυχούν ότι το [Camp Century] θα μολύνει καθώς λιώνουν οι πάγοι», δήλωσε ο Πιπαλούκ Λίνγκε, βουλευτής από το μεγαλύτερο κόμμα της Γροιλανδίας και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής εξωτερικής πολιτικής.
Αλλά δεν είναι μόνο το Camp Century, πρόσθεσε, αναφερόμενη στις άλλες εγκαταλειμμένες βάσεις. «Υπάρχουν πολλά μέρη όπου [έχουν] αφήσει τόνους χωματερών», είπε στο Politico. «Οι ΗΠΑ έχουν στρατιωτικά απόβλητα σε όλη την Αρκτική».
«Μην το τρυπάς!»
Μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει «καμία προσπάθεια» καθαρισμού των ραδιενεργών και τοξικών αποβλήτων του Camp Century, δήλωσε ο Ουίλιαμ Κόλγκαν, καθηγητής παγετολογίας και κλίματος στο Geological Survey of Denmark, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης του 2016 στον πάγο που περιβάλλει το Camp Century.
Ενώ ο Κόλγκαν έκανε κάποτε μια γεώτρηση βαθιά στην περιοχή για να δοκιμάσει τη ραδιενέργεια του κατόπιν αιτήματος του υπουργείου Υγείας της Δανίας, «Υπάρχει στην πραγματικότητα μια συνειδητή προσπάθεια να μην τρυπηθεί στο πεδίο των συντριμμιών», όπως δήλωσε.
«Δεν γνωρίζουμε πραγματικά την πλήρη φύση αυτού που υπάρχει εκεί κάτω».
Μια μελέτη ορόσημο που δημοσιεύθηκε το 2016 διαπίστωσε ότι τα υπολείμματα της εγκαταλελειμμένης βάσης θα μπορούσαν να εκτεθούν από το λιώσιμο των πάγων και του χιονιού προς το τέλος του 21ου αιώνα.
Το Camp Century έχει περιγραφεί ως μια υπόγεια πόλη, με παρεκκλήσι, κουρείο και κοιτώνες που κάποτε στέγαζαν εκατοντάδες ανθρώπους. Για την κατασκευή του, εξοπλισμός και προμήθειες μεταφέρθηκαν στον πάγο με έλκηθρα και τρακτέρ-ρυμουλκούμενα από την κοντινή διαστημική βάση Pituffik, τη βορειότερη στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ στον κόσμο, η οποία εξακολουθεί να είναι ενεργή σήμερα.
Σε μια αναφορά του 1961 στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS , ο θρύλος της τηλεόρασης Walter Cronkite επισκέφτηκε τη στρατιωτική βάση. Το πρόγραμμά του κινηματογράφησε τις ογκώδεις σήραγγες πάγου του Camp Century να σκάβονται και έδειξε μηχανικούς του αμερικανικού στρατού να χαλαρώνουν στους υπόγειους, πυρηνικούς στρατώνες τους, να διαβάζουν και να ακούνε δίσκους.
Όλα αυτά είναι τώρα θαμμένα κάτω από παχιά στρώματα πάγου. Ο Κόλγκαν είπε ότι αυτός και η ομάδα ερευνητών του δεν μπόρεσαν να βρουν μέρη του Camp Century, όπως η αποθήκη καυσίμων του, και φοβόταν ότι θα το ενοχλούσαν πολύ. «Κάνει κρύο, είναι βαθιά, μην το τρυπάς», είπε.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους το Camp Century θα μπορούσε να μολύνει το περιβάλλον. Το ένα είναι εάν το λιώσιμο του πάγου και του χιονιού μεταφέρει τοξικά απόβλητα – όπως τα 200.000 λίτρα καυσίμου ντίζελ κάτω από τον πάγο, σύμφωνα με τον Κόλγκαν – έξω στον ωκεανό .
Ένα άλλο είναι εάν ο πάγος που περιέχει τη βάση σπάσει και σχηματίσει ένα παγόβουνο. Κανένα από τα δύο δεν είναι πιθανό ποτέ αυτόν τον αιώνα. ενώ το τελευταίο πιθανότατα θα χρειαζόταν χιλιάδες χρόνια.
Αλλά το χρονοδιάγραμμα αλλάζει λίγο ανάλογα με το πόσο θερμαίνεται ο κόσμος τις επόμενες δεκαετίες. Αν και υπάρχουν διαφορετικές προβλέψεις, μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο έδειξε ότι ο πλανήτης θα θερμανθεί κατά 2,6 έως 3,1 βαθμούς Κελσίου αυτόν τον αιώνα, χωρίς καμία πιθανότητα περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας στον τοτεμικό στόχο 1,5 C που συμφωνήθηκε στο Παρίσι το 2015.
«Είναι ένα παιχνίδι μόλις δύο βαθμών», είπε ο Colgan. «2 ή 3 C είναι η διαφορά μεταξύ του Camp Century να παραμείνει κάτω από πάγο ή να λιώσει».
Η κλιματική αλλαγή στον μικρόκοσμο
Το ίδιο το Camp Century ήταν καθοριστικό για την κατανόηση των επιστημόνων για την κλιματική αλλαγή. Στη δεκαετία του 1960, οι επιστήμονες εξήγαγαν εκεί έναν πυρήνα πάγου, ένα δείγμα παγωμένου εδάφους που εξακολουθεί να μελετάται μέχρι σήμερα για πληροφορίες σχετικά με τα κλιματικά πρότυπα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Η βάση παραμένει ένας επιστημονικός «υπερτόπος», είπε ο Κόλγκαν, ο οποίος την επισκέπτεται κάθε χρόνο μαζί με πολλούς άλλους ερευνητές για το κλίμα.
Εάν οι ΗΠΑ διεκδικούσαν το νησί – όπως έχει επανειλημμένα πει ο Τραμπ ότι θα έπρεπε να κάνει, αποκαλώντας τον αμερικανικό έλεγχο της Γροιλανδίας «απόλυτη αναγκαιότητα» και ακόμη και απειλώντας να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική βία – θα κληρονομούσαν επίσης την κληρονομιά του Ψυχρού Πολέμου: ρυπογόνες δραστηριότητες της εποχής στο Camp Century.
«Το Camp Century είναι ένας μικρόκοσμος της κλιματικής αλλαγής», υποστήριξε ο Κόλγκαν. «Οι άνθρωποι σήμερα προσπαθούν να κατανοήσουν τις κλιματικές επιπτώσεις των αποφάσεων που ελήφθησαν πριν από 50 χρόνια, πριν από 60 χρόνια».
Δείτε επίσης:
