Πρόσω ολοταχώς η ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού

Παρότι διατηρείται η ασάφεια σε ό,τι αφορά το ακριβές ύψος του Μακροπρόθεσμου Προγραμματισμού Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) 2025-2036, όλες οι ενδείξεις συμφωνούν ότι σε προγράμματα ενίσχυσης του Στόλου έχει αποδοθεί υψηλότερη, σε σχέση με άλλα, προτεραιότητα. Οπότε κρίνεται χρήσιμη η διερεύνηση της σημασίας αυτής της εξέλιξης για την επανεκκίνηση της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας, συνεκτιμώντας διαπιστώσεις από το απώτερο και πιο πρόσφατο παρελθόν της.

• Από τον Περικλή Ζορζοβίλη, εφημερίδα «δημοκρατία»

Με βάση όσα έχουν ανακοινωθεί και πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας», στο ΜΠΑΕ έχουν ενταχθεί τα ακόλουθα προγράμματα ενδιαφέροντος Πολεμικού Ναυτικού, η σειρά αναφοράς των οποίων δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκη με την προτεραιότητα που τους έχει αποδοθεί:

• Προμήθεια της τέταρτης φρεγάτας τύπου FDI-HN, εκτιμώμενου κόστους πέριξ των 900.000.000 ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνεται ο φόρτος όπλων.
• Προμήθεια δύο μεταχειρισμένων φρεγατών τύπου Carlo Bergamini από τα αποθέματα του Ναυτικού της Ιταλίας, εκτιμώμενου κόστους 580.000.000 ευρώ.
• Εκσυγχρονισμός των φρεγατών τύπου MEKO-200HN – «Ύδρα», με προϋπολογισμό 300.000.000 ευρώ.
• Εκσυγχρονισμός των ταχέων περιπολικών κατευθυνόμενων βλημάτων (ΤΠΚ) τύπου Super Vita – «Ρουσσέν», με προϋπολογισμό 350.000.000 ευρώ.
• Εκσυγχρονισμός μέσης ζωής (ΕΜΖ) των τεσσάρων υποβρυχίων Τύπου 214 «Παπανικολής», με προϋπολογισμό 1 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο από την αρχική πρόβλεψη για κόστος 600.000.000 ευρώ.

Τα ανωτέρω προγράμματα υπολογίζεται ότι για την υλοποίησή τους θα απαιτήσουν δαπάνη ύψους περί τα 3,25 δισ. ευρώ. Στο ποσό αυτό θα πρέπει να προστεθούν τουλάχιστον 300.000.000 ευρώ που αφορούν το κόστος του φόρτου όπλων και αρχικής υποστήριξης των δύο φρεγατών τύπου Carlo Bergamini και το κόστος του φόρτου όπλων της τέταρτης φρεγάτας τύπου FDI-HN.

Υπενθυμίζεται ότι στον νόμο 4891/2022 που κύρωσε τη σύμβαση προμήθειας των τριών πρώτων φρεγατών FDI-HN το κόστος είχε προσδιοριστεί σε 200.000.000 ευρώ ανά φρεγάτα. Δηλαδή, συνολικά θα απαιτηθεί δαπάνη 3,8 έως 4 δισ. ευρώ, που αντιπροσωπεύει σημαντικό ποσοστό του ΜΠΑΕ 2025-2036 (50% και περίπου 30% αντίστοιχα), είτε στην εκδοχή του πρωθυπουργού (25 δισ. ευρώ) είτε στην πιο αισιόδοξη εκδοχή του υπουργού Εθνικής Αμυνας (28 δισ. ευρώ).

Θεωρητικά, σε όλα τα ανωτέρω προγράμματα είναι εφικτή η συμμετοχή της εγχώριας ναυπηγικής βιομηχανίας. Μάλιστα, για κάποια από αυτά είναι δυνατό να διατυπωθεί, με μεγάλο βαθμό βεβαιότητας, εκτίμηση για την ταυτότητα της εγχώριας συμμετοχής.

Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά τον ΕΜΖ των υποβρυχίων Τύπου 214 – «Παπανικολής», και σε βάθος χρόνου τη ναυπήγηση τεσσάρων και επιπλέον ενός ως δικαίωμα προαίρεσης νέων υποβρυχίων, είναι δεδομένο το σαφέστατο προβάδισμα των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, καθώς σε αυτά βρίσκονται οι μοναδικές εγκαταστάσεις παραγωγής και συντήρησης υποβρυχίων που διαθέτει η χώρα.

Οι εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μέσω προγραμμάτων αντισταθμιστικών ωφελημάτων (ΑΩ) ονομαστικής (βάσει τιμολογίων που υποβλήθηκαν) αξίας περί τα 70.000.000 ευρώ, που είχαν συνομολογηθεί στο πλαίσιο των αρχικών συμβάσεων προμήθειας των υποβρυχίων, των «Αρχιμήδης» και «Ποσειδών». Δηλαδή, με χρήματα των φορολογουμένων. Ομως, υπό την υψηλή εποπτεία του Ελληνικού Δημοσίου, πωλήθηκαν από την ειδική διαχείριση της πρώην Ελληνικά Ναυπηγεία Α.Ε. (ΕΝΑΕ), μαζί με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις του «ναυτικού» τμήματος της ΕΝΑΕ, έναντι τιμήματος 25.000.000 ευρώ, το οποίο, συνυπολογιζομένων των δημοσιευμένων εκτιμήσεων περί αξίας 120.000.000 ευρώ, κατά την εκτίμηση πολλών θεωρείται «ευτελές».

Η φρεγάτα τύπου FDI-HN

Σε ό,τι αφορά την τέταρτη φρεγάτα τύπου FDI-HN, πιθανή θα πρέπει να θεωρηθεί η συνέχιση της συμμετοχής των Ναυπηγείων Σαλαμίνας, που ήδη έχουν παραδώσει τομείς για την τρίτη ελληνική φρεγάτα του τύπου «Φορμίων»), τη δεύτερη γαλλική, και την παρούσα περίοδο κατασκευάζουν τομείς για την τρίτη γαλλική. Μετά την ονομαστική αναφορά του Γάλλου υπουργού Αμυνας κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα, δεδομένη θα πρέπει να θεωρηθεί και η συμμετοχή των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά στο πρόγραμμα, πιθανά σε σχέση με τη γαλλική πρόταση για την ναυπήγηση τριών επιπλέον φρεγατών τύπου FDI-HN για το Πολεμικό Ναυτικό με σημαντικό ποσοστό ελληνικής εγχώριας συμμετοχής.

Σε ό,τι αφορά στον εκσυγχρονισμό των φρεγατών τύπου MEKO-200HN, όλες οι πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι λόγω έλλειψης πόρων τελικά θα υλοποιηθεί κακέκτυπο του αντίστοιχου προγράμματος των φρεγατών τύπου Standard – «Έλλη», υπό την ευθύνη του Πολεμικού Ναυτικού. Στο πλαίσιο του προγράμματος προωθείται η απευθείας ανάθεση εργασιών στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά με το επιχείρημα ότι οι τρεις από τις τέσσερις φρεγάτες του τύπου ναυπηγήθηκαν στις ίδιες εγκαταστάσεις.

Μόνο που επειδή έχουν περάσει 27 χρόνια από την ένταξη σε υπηρεσία της τέταρτης φρεγάτας του τύπου («Σαλαμίς» F-455) και η όποια γνώση και εμπειρία συνταξιοδοτήθηκαν (εντός ή εκτός εισαγωγικών) μαζί με αυτούς που την κατείχαν, το επιχείρημα έχει αποκλειστικά και μόνο ιστορική αξία. Εάν υιοθετηθεί παρόμοια επιχειρηματολογία για τον εκσυγχρονισμό μέσης ζωής των ΤΠΚ τύπου «Ρουσσέν» – Super Vita, τότε το προβάδισμα ανήκει στα Ναυπηγεία Ελευσίνας, όπου και τα πλοία του τύπου ναυπηγήθηκαν σε διάστημα περίπου μίας εικοσαετίας (2002-2022).

Επισκευαστικά

Επίσης, κατόπιν της ανακοίνωσης των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά ως εγχώριου βιομηχανικού εταίρου της Naval Group, τόσο στο πρόγραμμα των φρεγατών τύπου FDI-HN όσο και των νέων κορβετών, που έχει παραπεμφθεί στις καλένδες, μπορεί με βεβαιότητα να υποτεθεί ότι στην περίπτωση προμήθειας των κατασκευής Fincantieri μεταχειρισμένων φρεγατών τύπου Carlo Bergamini από τα αποθέματα του Ναυτικού της Ιταλίας, τυχόν εργασίες συντήρησης και επισκευής και σε βάθος χρόνου εκσυγχρονισμού θα αναληφθούν από τα Ναυπηγεία Ελευσίνας.

Υπενθυμίζεται ότι τα δύο μέρη είχαν προτείνει τον τύπο «Doha», σχεδίαση της Fincantieri (για το πρόγραμμα των νέων κορβετών). Λόγω αυτής της συνεργασίας, στην περίπτωση που τελικά υλοποιηθεί το πρόγραμμα της φρεγάτας τύπου Constellation, της οποίας η Bergamini αποτελεί μητρική σχεδίαση (έστω και αν αλλαγές που επέφερε το Ναυτικό των ΗΠΑ έχουν μειώσει το ποσοστό ομοιοτυπίας μεταξύ των δύο σχεδιάσεων σε μόλις 15%), είναι βέβαια η εμπλοκή των Ναυπηγείων Ελευσίνας.

Το μεγάλο στοίχημα για τα ελληνικά ναυπηγεία

Η κατάσταση, όπως διαμορφώνεται, παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και τον ανταγωνισμό μεταξύ των υπό τότε κρατική ιδιοκτησία ΕΝΑΕ και των ιδιωτικής ιδιοκτησίας Ναυπηγείων Ελευσίνας και την προσπάθεια των τότε κυβερνήσεων με παράλληλες αναθέσεις συμβάσεων, όχι κατά ανάγκη ίσου οικονομικού μεγέθους, να διατηρήσουν τα δύο ναυπηγεία εν λειτουργία.

Περίπου 30 χρόνια μετά, αναδύεται εκ νέου το θεμελιώδες ερώτημα πόσα ναυπηγεία που θα δραστηριοποιούνται σε ναυτικές ναυπηγήσεις μπορεί να συντηρήσει η χώρα. Σημειώνεται ότι σε Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία κυριαρχούν οι κρατικές Naval Group, Navantia και Fincantieri αντίστοιχα, ενώ σε Ολλανδία και Γερμανία οι ιδιωτικές Damen και Thyssen Krupp Marine Systems.

Και σε συνέχεια επιπλέον ερωτήματα: Αν και σε ποιον βαθμό μπορεί η χώρα να χρηματοδοτήσει μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ναυπηγήσεων και να δεσμευτεί στην υλοποίησή του ώστε να διαμορφωθεί προβλέψιμο περιβάλλον για ιδιωτικές επενδύσεις. Η πραγματοποίηση των επενδύσεων που απαιτεί η ουσιαστική ενεργοποίηση των εγχώριων ναυπηγείων εξαρτάται από το αν θα αναλάβουν τον ρόλο του κύριου αναδόχου;