Η επίγεια εξουσία, κάθε υλική εξουσία, παντός καιρού, πάσης συγκυρίας, γνωρίζει την ισχύ του διπόλου φόβος και θάνατος και παίζει με αυτά, παρατείνοντας έτσι τον δικό της βίο
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Οι άδειοι δρόμοι μαρτυρούν απουσία. Οι άνθρωποι λείπουν από την πόλη σωματικά, όταν παραθερίζουν ή βρίσκονται σε κάποια γιορτή, που γίνεται εκτός έδρας. Οι άνθρωποι λείπουν και τις νύχτες, όταν κοιμούνται. Τότε τα σώματα είναι παρόντα αλλά τα πνεύματα, οι συνειδήσεις ταξιδεύουν.
Οι χώροι, όμως, αδειάζουν και σε δύο άλλες περιπτώσεις: στον θάνατο και τον φόβο – δύο έννοιες περίπου ταυτόσημες. Από το λίκνο μέχρι και τον τάφο, ο φόβος και ο θάνατος είναι οι συνοδοί των θνητών στις περιπέτειές τους. Κι αυτοί οι δυο είναι αδελφοποιτοί και δουλεύουν μαζί.
Ο φόβος του θανάτου είναι ένα από τα βασικότερα κριτήρια που καθορίζουν τις πράξεις και τις παραλείψεις μας. Δύσκολο να θυμηθεί κάποιος πόσες φορές αρνήθηκε να ζήσει επειδή δεν ήθελε να πεθάνει. Υπάρχει κι ο θάνατος του φόβου∙ το πικρό δηλητήριο που εισχωρεί βαθμιαία στις φλέβες μας και αφαιρεί τη ζωή από μέσα μας πριν από την ώρα της εκδημίας. Ο φόβος αποχρωματίζει κάθε πνευματικό τοπίο, σκιάζει τον ορίζοντα, επιβάλλεται και κυριαρχεί επειδή εμείς τον καλέσαμε να πάρει στα άσαρκα χέρια του τα ηνία.
Η επίγεια εξουσία, κάθε υλική εξουσία, παντός καιρού, πάσης συγκυρίας, γνωρίζει την ισχύ του διπόλου φόβος και θάνατος και παίζει με αυτά, παρατείνοντας έτσι τον δικό της βίο. Η εξουσία σκοτώνει πρωτοποριακά: συνήθως αποσπά τη σύμφωνη γνώμη των θυμάτων της! Όσοι πέφτουν στην ανάγκη της συμφωνούν να αφαιρεθεί η ζωή τους αρκεί να τους διαβεβαιώσει ότι δεν θα… πεθάνουν.
Και οι εξουσιαστές μεταδίδουν τον φόβο στις μάζες όπως μεταδίδουν οι φορείς της νόσου την αρρώστια τους στον υγιή πληθυσμό. Η μόνη διαφορά είναι ότι για να ριζώσει ο φόβος στους πολλούς οι λίγοι πρέπει να κάνουν πολλές σπορές, πολλές φορές. Οι επαναλήψεις λειτουργούν για τις ιδέες και τις αντιλήψεις, όπως η βροχή στα σπαρτά. Γράφει ο Gustav Le Bon στο έργο του «Ψυχολογία των μαζών» (εκδόσεις Ζήτρος, σελ. 104): «Όταν μια διαβεβαίωση έχει επαναληφθεί επαρκώς, με ομοφωνία στην επανάληψη, όπως συμβαίνει με ορισμένες οικονομικές επιχειρήσεις που εξαγοράζουν όλους τους διαγωνισμούς, διαμορφώνεται αυτό που ονομάζουν ρεύμα κοινής γνώμης, και ο ισχυρός μηχανισμός της μετάδοσης παρεμβαίνει. Μέσα στις μάζες οι ιδέες, τα αισθήματα, οι συγκινήσεις, οι πεποιθήσεις διαθέτουν μια μεταδοτική δύναμη τόσο ισχυρή όσο αυτή των μικροβίων.
Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται στα ίδια τα ζώα, από τη στιγμή που βρίσκονται σε μάζα. Τη σύσπαση ενός αλόγου μέσα σε έναν στάβλο τη μιμούνται μετά από λίγο τα άλλα άλογα του ίδιου στάβλου. Ένας φόβος, μια άτακτη κίνηση κάποιων προβάτων επεκτείνεται σε λίγο σε όλο το κοπάδι. Η μετάδοση των συγκινήσεων εξηγεί το αιφνίδιο των πανικών. Οι εγκεφαλικές συγχύσεις, όπως η τρέλα, διαδίδονται επίσης με τη μετάδοση. Γνωρίζουμε πόσο είναι συχνή η φρενοβλάβεια στους ιατρούς-φρενολόγους. Αναφέρουν επίσης μορφές τρέλας, την αγοραφοβία, για παράδειγμα, που μεταδίδονται από τον άνθρωπο στα ζώα».
Ο Φόβος, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, είναι γιος του θεού του πολέμου, Αρη. Ο φόβος κανονικά προηγείται του πολέμου, μια και την ώρα της μάχης η έκλυση της αδρεναλίνης δεν ευνοεί την κυριαρχία του φόβου. Στην εποχή της νεωτερικότητας, όπου η διάκριση φίλου, συμμάχου και εχθρού είναι δύσκολη, οι καταστάσεις εξελίσσονται με την αντίστροφη σειρά. Πρώτα κηρύσσεται ο πόλεμος και τον ακολουθεί ο φόβος.
Ακόμα ένα τρικ της νεωτερικής εξουσίας -μάλλον το αποτελεσματικότερο όλων- είναι η σύγχυση των όρων και των εννοιών. Η σύνεση και η σωφροσύνη ταυτίζονται με τον φόβο και τη δειλία, η υποταγή με την υπευθυνότητα, η εξαθλίωση με την επιβίωση και η στυγνή τυραννία με την… ελευθερία!
Μόνοι ευνοημένοι σε τέτοια ζοφερά σκηνικά είναι οι έχοντες ορίσει με σαφήνεια εντός τους τι είναι τι και δεν πέφτουν θύματα των προπαγανδιστικών τρικ. Επίσης, τυχεροί είναι και όσοι αρνούνται να υποταχθούν στη φαύλη εξουσία του φόβου.
