Καθοριστικό ρόλο στην εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων του ασφαλιστικού νόμου Βρούτση (με κυρίαρχη τη μείωση της σύνταξης κατά 30%, έναντι 60% που ίσχυε) για τους εργαζόμενους συνταξιούχους διαδραματίζει η 28η Φεβρουαρίου 2020 και το κατά πόσο ανέλαβαν δραστηριότητα πριν ή μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία.
Η «κυριακάτικη δημοκρατία» παρουσιάζει με αναλυτικά παραδείγματα το νέο καθεστώς για όσους λαμβάνουν σύνταξη και συνεχίζουν να ασκούν απασχόληση ή δραστηριότητα, τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιήσουν τον επιπλέον χρόνο ασφάλισης και τις κατηγορίες των «απομάχων της εργασίας» που εξαιρούνται από κάθε περικοπή.
Με τον πρόσφατο ασφαλιστικό νόμο 4670/2020 (νόμος Βρούτση) τέθηκε σε ισχύ ένα νέο, ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο για την απασχόληση των συνταξιούχων. Οι αλλαγές που έχουν επέλθει από τις 28 Φεβρουαρίου 2020 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 4670/20) αφορούν το σύνολο των απασχολούμενων συνταξιούχων. Ωστόσο, υπάρχουν και εξαιρέσεις, ειδικά στις περιπτώσεις που προβλέπεται μεταβατικό στάδιο ένταξης στις νέες ρυθμίσεις.
Οι νέες ρυθμίσεις εφαρμόζονται στους συνταξιούχους λόγω γήρατος όλων των ενταχθέντων στον ΕΦΚΑ φορέων και του Δημοσίου, συμπεριλαμβανομένων των προσώπων που λαμβάνουν χορηγία ή βουλευτική σύνταξη, οι οποίοι: α) είτε έχουν αναλάβει εργασία ή ιδιότητα ή δραστηριότητα πριν από τις 28 Φεβρουαρίου 2020 ή β) θα αναλάβουν εργασία ή αυτοαπασχόληση μετά την ημερομηνία αυτή, εφόσον προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης στον ΕΦΚΑ.
Επομένως, τα νέα δεδομένα δεν αφορούν μόνο τις περιπτώσεις ανάληψης δραστηριότητας για την οποία δεν προκύπτει, βάσει γενικών, ειδικών ή καταστατικών διατάξεων, υποχρέωση ασφάλισης στον ΕΦΚΑ, ακόμη και εάν προκύπτει εισόδημα.
Η εφαρμογή των ρυθμίσεων του νέου νόμου αφορά τη χρονική περίοδο που παρέχεται η αναληφθείσα επαγγελματική δραστηριότητα, για την οποία προκύπτει η υποχρέωση ασφάλισης στον ΕΦΚΑ, και όχι τη χρονική περίοδο καταβολής των σχετικών αμοιβών για την αναληφθείσα δραστηριότητα.
Παράδειγμα 1
Εάν ο συνταξιούχος απασχολήθηκε για το σύνολο του έτους 2020 και στη συνέχεια διέκοψε την απασχόλησή του, όμως η σχετική αμοιβή για την παρασχεθείσα κατά το έτος 2020 εργασία θα καταβληθεί το 2021, θα θεωρηθεί ότι απασχολήθηκε το έτος 2020. Συνεπώς, η σύνταξη αναστέλλεται ή περικόπτεται για το έτος 2020. Για το έτος 2021 η σύνταξη καταβάλλεται χωρίς περιορισμό, δεδομένου ότι έχει διακοπεί η αναληφθείσα δραστηριότητα.
Το νέο καθεστώς απασχόλησης συνταξιούχων αφορά πρόσωπα που συνταξιοδοτούνται από 28 Φεβρουαρίου 2020 και μετά, ανεξάρτητα εάν η ασκούμενη δραστηριότητα αναλήφθηκε πριν ή μετά τη συνταξιοδότησή τους. Επίσης, αφορά πρόσωπα που ήδη έχουν συνταξιοδοτηθεί μέχρι τη συγκεκριμένη ημερομηνία (με βάση το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο) και αναλαμβάνουν την ασκούμενη δραστηριότητα μετά τις 28 Φεβρουαρίου 2020.
Όσον αφορά τους συνταξιούχους οι οποίοι είχαν αναλάβει εργασία πριν από τις 13 Μαΐου 2016 και δεν ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) και βάσει του προϊσχύοντος νομοθετικού πλαισίου εξαιρούνταν από τις επιπτώσεις της απασχόλησής τους και συνεχίζουν την εργασία τους και μετά τις 28 Φεβρουαρίου, δίνεται μεταβατική περίοδος ενός έτους για την υπαγωγή τους στις νέες διατάξεις. Συγκεκριμένα, θα συνεχίζουν να εξαιρούνται από το νέο πλαίσιο έως και τις 28 Φεβρουαρίου 2021.
Παράδειγμα 2
Συνταξιούχος του τέως Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (τ. ΝΑΤ) που παρέχει εκπαιδευτικό έργο στη δημόσια εκπαίδευση, εφόσον συνεχίζει και μετά τις 28 Φεβρουαρίου 2020, θα ενταχθεί στις αλλαγές από την 1η Μαρτίου 2021. Εξαιρούνται οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν αυτοτελή σύνταξη από τον ΕΦΚΑ ή αναλογική σύνταξη, με βάση τις διατάξεις περί συνυπολογισμού περιόδων ασφάλισης, και αναλαμβάνουν εργασία σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. Αυτό συμβαίνει επειδή προϋπόθεση για την επιβολή των προβλεπόμενων περιορισμών είναι η ανάληψη εργασίας ασφαλιστέας στον ΕΦΚΑ.
Αντίθετα, οι ρυθμίσεις εφαρμόζονται στην περίπτωση συνταξιούχου ο οποίος από τις 28 Φεβρουαρίου 2020 και εφεξής εργάζεται ως μισθωτός ή αυτοαπασχολείται ή σε χώρα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε χώρα με την οποία δεν έχει συναφθεί διμερής σύμβαση κοινωνικής ασφάλειας.
Αυτό ισχύει επειδή εξακολουθούν να ισχύουν οι διατάξεις του ν. 2335/1995, οι οποίες ορίζουν ότι κατά την εφαρμογή των διατάξεων περί μείωσης, αναστολής, διακοπής, θεμελίωσης και υπολογισμού των πάσης φύσεως παροχών κοινωνικής ασφάλισης, λόγω σώρευσής τους με άλλες κοινωνικοασφαλιστικές παροχές ή με κάθε είδους εισοδήματα ή λόγω παροχής εργασίας, λαμβάνονται υπόψη και οι παροχές που χορηγούνται βάσει νομοθεσίας ξένων κρατών, τα εισοδήματα που αποκτώνται στην αλλοδαπή και η παρεχόμενη εργασία στο εξωτερικό.
Επισημαίνεται ότι δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις, όσον αφορά τους απασχολούμενους συνταξιούχους λόγω αναπηρίας – ανικανότητας.
Απασχολούμενοι στον ιδιωτικό τομέα
Σε περίπτωση που προκύπτει απασχόληση συνταξιούχου, το ποσό της ακαθάριστης σύνταξης ή συντάξεων σε περίπτωση συρροής, κύριας και επικουρικής, καταβάλλεται μειωμένο κατά 30% για όσο χρονικό διάστημα απασχολείται και έχει υποχρέωση ασφάλισης στους κλάδους κύριας και επικουρικής ασφάλισης του ΕΦΚΑ. Ως εκ τούτου, το ποσό της σύνταξης που λαμβάνει καταβάλλεται μειωμένο για όλο το χρονικό διάστημα για το οποίο προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης.
Συνταξιούχος του ΕΦΚΑ λαμβάνει κύρια σύνταξη ύψους 800 ευρώ και επικουρική σύνταξη 100 ευρώ και αναλαμβάνει εργασία στον ιδιωτικό τομέα, είτε με πλήρη απασχόληση (25 ημέρες ασφάλισης) είτε με μερική (ανεξαρτήτως τις ώρες ή τις ημέρες απασχόλησης). Ο εν λόγω συνταξιούχος θα λάβει μειωμένη κύρια και επικουρική σύνταξη κατά 30%, δηλαδή η μηνιαία κύρια σύνταξη θα ανέρχεται σε 560 ευρώ και η μηνιαία επικουρική σύνταξη σε 70 ευρώ.
Για τους συνταξιούχους οι οποίοι είχαν αναλάβει εργασία ή είχαν αποκτήσει ιδιότητα ή δραστηριότητα υποχρεωτικώς υπακτέα στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ πριν από τις 28 Φεβρουαρίου 2020, η οποία συνεχίζεται χωρίς διακοπή, η κατά 30% περικοπή των κύριων και επικουρικών συντάξεων αρχίζει από την 1η Μαρτίου 2021.
Απασχολούμενοι σε φορείς Γενικής Κυβέρνησης
Στις περιπτώσεις που ο συνταξιούχος έχει αναλάβει ή αναλαμβάνει εργασία ή αποκτά δραστηριότητα σε φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, η πλήρης αναστολή των κύριων και επικουρικών συντάξεων χωρεί μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2021 για όσους δεν έχουν συμπληρώσει μέχρι την ημερομηνία αυτή το 61ο έτος της ηλικίας τους και από 1ης Μαρτίου 2022 για όσους δεν έχουν συμπληρώσει το 62ο έτος της ηλικίας. Μετά τη συμπλήρωση του 61ου έτους ή του 62ου από την 1η Μαρτίου 2022 και εφεξής σταματά η πλήρης αναστολή και οι συνταξιούχοι της κατηγορίας αυτής θα έχουν την κατά 30% μείωση της κύριας και της επικουρικής σύνταξής τους.
Παράδειγμα 1
Συνταξιούχος του ΕΦΚΑ, με κύρια σύνταξη ύψους 800 ευρώ και επικουρική σύνταξη ύψους 100 ευρώ, παρέχει υπηρεσίες σε ΝΠΔΔ (που είναι φορέας της Γενικής Κυβέρνησης) και συμπληρώνει το 61ο έτος της ηλικίας του στις 10 Φεβρουαρίου του 2021. Μέχρι τη συμπλήρωση του 61ου έτους, έως και την 10η Φεβρουαρίου 2021, έχει πλήρη αναστολή της σύνταξης. Από τις 11 Φεβρουαρίου 2021 και εφεξής θα υπόκειται στη μείωση που ισχύει για τους λοιπούς συνταξιούχους και επομένως θα λαμβάνει μηνιαία κύρια σύνταξη που ανέρχεται σε 560 ευρώ και επικουρική που ανέρχεται σε 70 ευρώ.
Παράδειγμα 2
Συνταξιούχος του ΕΦΚΑ με κύρια σύνταξη ύψους 1.000 ευρώ και επικουρική 100 ευρώ παρέχει υπηρεσίες σε ΝΠΔΔ, που είναι φορέας της Γενικής Κυβέρνησης, και συμπληρώνει το 61ο έτος από την 1η Μαρτίου 2021 μέχρι και τις 28 Φεβρουαρίου 2022. Η πλήρης αναστολή καταβολής της κύριας και επικουρικής σύνταξής του υφίσταται μέχρι την ημερομηνία που συμπληρώνει ημερολογιακά το 61ο έτος και στη συνέχεια μειώνεται κατά 30% η κύρια και επικουρική σύνταξή του.
Παράδειγμα 3
Συνταξιούχος του ΕΦΚΑ, με κύρια σύνταξη ύψους 1.000 ευρώ και επικουρική 100 ευρώ, παρέχει υπηρεσίες σε ΝΠΔΔ, που είναι φορέας της Γενικής Κυβέρνησης, και συμπληρώνει το 62ο έτος την 31η Μαΐου 2022. Μέχρι την ημερομηνία αυτή, δηλαδή μέχρι να συμπληρώσει ημερολογιακά το 62ο έτος, έχει πλήρη αναστολή της κύριας και επικουρικής σύνταξης.
Από την 1η Ιουνίου 2022 στον εν λόγω συνταξιούχο η κύρια και επικουρική σύνταξη μειώνεται κατά 30%. Ως προς το ποσό της σύνταξης επί του οποίου διενεργείται η μείωση, επισημαίνεται ότι περικόπτεται η ακαθάριστη σύνταξη ή συντάξεις (επί συρροής συντάξεων) στην οποία δεν συμπεριλαμβάνονται το εξωιδρυματικό επίδομα και το επίδομα ανικανότητας.
Η μείωση της σύνταξης κατά 30% εφαρμόζεται ανεξαρτήτως του εάν ο συνταξιούχος παρέχει εργασία με μειωμένο ωράριο ή με μειωμένη απασχόληση, δηλαδή δεν υφίσταται η δυνατότητα αναλογικής περικοπής της σύνταξής του βάσει των ημερών απασχόλησής του ανά μήνα.
Αξιοποίηση χρόνου ασφάλισης
Ο χρόνος ασφάλισης που πραγματοποιείται από τους απασχολούμενους συνταξιούχους μπορεί να αξιοποιηθεί για καταβολή επιπλέον ποσού στην κύρια και την επικουρική σύνταξη, τόσο στις περιπτώσεις που γίνεται περικοπή όσο και στις περιπτώσεις που γίνεται αναστολή της σύνταξης.
Συγκεκριμένα, ο απασχολούμενος συνταξιούχος, μετά τη διακοπή της αναληφθείσας εργασίας ή αυτοαπασχόλησης, δύναται, κατόπιν αίτησής του, να λαμβάνει επιπλέον ποσό στην κύρια και την επικουρική σύνταξή του ως εξής:
α) Για την κύρια σύνταξη χορηγείται ποσό το οποίο προκύπτει με βάση τα ποσοστά αναπλήρωσης και τις συντάξιμες αποδοχές και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης ως συνταξιούχου.
β) Για την επικουρική σύνταξη χορηγείται ποσό που προκύπτει με βάση τον υπολογισμό της επικουρικής σύνταξης και μόνο για το χρονικό διάστημα της απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση.
Αυτός ο τρόπος αξιοποίησης του χρόνου ασφάλισης στη χορηγούμενη σύνταξη εφαρμόζεται και σε όλες τις περιπτώσεις απασχολούμενων συνταξιούχων, οι οποίοι είχαν λάβει σύνταξη με βάση το προγενέστερο του νόμου Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) νομοθετικό πλαίσιο και συνέχισαν να απασχολούνται χωρίς διακοπή και μετά τις 12 Μαΐου 2016 και εξακολουθούν και μετά τις 28 Φεβρουαρίου 2020 την απασχόλησή τους.
Δήλωση ανάληψης απασχόλησης
Οι συνταξιούχοι πριν από την ανάληψη της μισθωτής εργασίας ή της αυτοαπασχόλησης ή της άσκησης του ελεύθερου επαγγέλματος ή της δραστηριότητας της ασφαλιστέας στον πρώην ΟΓΑ υποχρεούνται στην υποβολή σχετικής δήλωσης στις καθ’ ύλην αρμόδιες για την κύρια και την επικουρική σύνταξη υπηρεσίες του ΕΦΚΑ.
Σε περίπτωση που δεν υποβληθεί η σχετική δήλωση, καθιερώνεται αυστηρό πρόστιμο, το οποίο αντιστοιχεί σε 12 μηνιαίες κύριες και επικουρικές συντάξεις. Το ποσό αυτό καταλογίζεται σε κάθε περίπτωση μη δήλωσης της απασχόλησης εκ μέρους του συνταξιούχου. Το οφειλόμενο ποσό μπορεί να παρακρατείται από τις καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις σε περίπτωση που προκύπτει περικοπή των συντάξεων, καθώς και από τις μελλοντικές συντάξεις μέχρι το 1/4 του ποσού της μηνιαίας κύριας σύνταξης έως την εξόφληση της οφειλής.
Το ποσό της οφειλής για την επικουρική σύνταξη δύναται να αποπληρωθεί με συμψηφισμό με τις δικαιούμενες από τον ΕΦΚΑ (τ. ΕΤΕΑΕΠ) επικουρικές συντάξεις και εφάπαξ παροχή. Διαφορετικά, το ποσό της οφειλής εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων (ΚΕΔΕ).
Ποιοι εξαιρούνται από τη μείωση του ποσού της σύνταξης
Από τη μείωση του ποσού της σύνταξης εξαιρούνται οι εξής κατηγορίες συνταξιούχων:
1) Οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ, οι οποίοι ασκούν απασχόληση υπακτέα στην ασφάλιση του πρώην ΟΓΑ.
2) Οι ψυχικά ασθενείς του άρθρου 23 του ν. 4488/2017, για τους οποίους η ανάληψη μισθωτής εργασίας ή αυτοαπασχόλησης ενδείκνυται για λόγους ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις των διατάξεων του άρθρου 23 του ν. 4488/2017.
3) Όσοι συνταξιοδοτούνται από τους λοιπούς, πλην Δημοσίου, ενταχθέντες στον ΕΦΚΑ φορείς ως πάσχοντες από παρα-τετραπληγία καθώς και από τις λοιπές παθήσεις βάσει του ν. 612/1977 και των διατάξεων που παραπέμπουν σε αυτόν.
4) Οι πολιτικοί και στρατιωτικοί συνταξιούχοι του Δημοσίου που λαμβάνουν σύνταξη ως πάσχοντες από παρα-τετραπληγία και και τις λοιπές παθήσεις.
5) Όσοι λαμβάνουν το εξωιδρυματικό επίδομα.
6) Οι πολύτεκνοι, των οποίων το ένα τουλάχιστον από τα τέκνα είναι ανήλικο ή σπουδάζει σε ανώτερες ή ανώτατες σχολές και έως τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας του ή είναι ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία.
7) Οι παθόντες από βίαιο συμβάν, τα θύματα τρομοκρατικών ενεργειών βάσει των ν. 1897/1990 και 1977/1991, όσοι δικαιούνται πολεμική σύνταξη ή σύνταξη αναπήρου οπλίτη ειρηνικής περιόδου ή σύνταξη Εθνικής Αντίστασης ΟΓΑ ή ανασφάλιστου αγωνιστή Εθνικής Αντίστασης, οι λογοτέχνες – καλλιτέχνες που δικαιούνται σύνταξη από το Δημόσιο, τα πρόσωπα που λαμβάνουν προσωπική σύνταξη καθώς και όσοι λαμβάνουν σύνταξη λόγω αναπηρίας ή λόγω θανάτου που προήλθε πρόδηλα και αναμφισβήτητα εξαιτίας της υπηρεσίας και ένεκα ταύτης.
