Το trend των (δυστοπικών) ημερών που ζούμε είναι αναπόφευκτα το social distance. Ή, αλλιώς, κρατάμε αποστάσεις. Και όχι, δυστυχώς, δεν μιλάμε για απόσταση… αναπνοής. Η πρωτόγνωρη παγκόσμια υγειονομική κρίση που προκάλεσε ο Covid-19 εδώ και λίγους μήνες άλλαξε τη ζωή μας και απ’ ό,τι φαίνεται θα επηρεάζει την καθημερινότητά μας για πολύ καιρό ακόμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και επειδή, ως γνωστόν, οι τέχνες είθισται να εμπνέονται από την πραγματική ζωή, διαβάζουμε ότι ήδη βρίσκεται στα σκαριά μια σειρά με τίτλο «Social distance» από το Netflix και τον Τζέντζι Κόχαν, δημιουργό του «Orange is the new black», που θα έχει θέμα -τι άλλο;- την καραντίνα που έχει αναγκαστικά επιβληθεί σε όλο τον πλανήτη.
- Της Χρυσούλας Παπαΐωάννου
Η βιομηχανία του κινηματογράφου, άλλωστε, από τότε που υπάρχει το Χόλιγουντ, είναι ένα τεράστιο και κερδοφόρο χρηματιστήριο τέχνης και φημίζεται για τα αντανακλαστικά της να αντιγράφει την πραγματικότητα, αλλά και να προσαρμόζεται σε αυτή. Τώρα θα πρέπει να αναπτύξει ακόμα περισσότερο το ταλέντο της προσαρμοστικότητας μπροστά στα νέα δεδομένα. Ο Covid-19 θα είναι μαζί μας για καιρό και η βιομηχανία θα πρέπει να βρει τρόπους να διατηρήσει την ύπαρξή της, αλλά και τη βιωσιμότητά της.
Από τα πρώτα θύματα
Οι κινηματογραφικές αίθουσες ήταν από τους πρώτους πολιτιστικούς χώρους που έκλεισαν σε όλο τον κόσμο. Αυτό βέβαια έχει συνέπεια να πατηθεί ένα τεράστιο pause σε όλη τη διαδικασία της κινηματογραφικής βιομηχανίας και να έχουν ανασταλεί ή και χαθεί εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Πολυαναμενόμενες και πολυδιαφημισμένες πρεμιέρες, όπως ο νέος Τζέιμς Μποντ «No time to die», «Μπάτμαν» με τον Ρόμπερτ Πάτινσον, «Fast and Furious 9», μπήκαν στον πάγο.
Τα κινηματογραφικά στούντιο κατέβασαν ρολά, τα γυρίσματα ταινιών σταμάτησαν, όπως το βιογραφικό έπος «Elvis» του Μπαζ Λούρμαν -όπου συμμετέχει και ο Τομ Χανκς, ο οποίος προσεβλήθη από τον ιό, ή το «Matrix 4» με τον Κιάνου Ριβς. Στην ίδια μοίρα βρέθηκαν και οι νέες «Επικίνδυνες αποστολές» με τον Τομ Κρουζ, επιβεβαιώνοντας για πρώτη φορά τόσο πολύ την… επικινδυνότητά τους. Για κάθε μέρα που περνά όλο αυτό το σκηνικό σημαίνει… ταμείο μείον.
Η χασούρα για τα στούντιο είναι τεράστια, εκατομμύρια δολάρια την ημέρα. Βέβαια, Χόλιγουντ είναι αυτό, και η Μέκκα του κινηματογράφου δεν έχει σκοπό να καθίσει με σταυρωμένα χέρια. Οι μετρ της κινηματογραφικής βιομηχανίας στύβουν το μυαλό τους για να βρουν εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής και εργασίας για να δουλέψει το σύστημα όσο πιο σύντομα γίνεται, την ώρα που όσο κάθε μέρα αλλάζουν τα επιστημονικά δεδομένα τόσο η ιδέα της επιστροφής στην περίφημη πια «κανονικότητα» περιπλέκεται και ίσως απομακρύνεται.
Σταρ του Χόλιγουντ σε καραντίνα
Σύμφωνα με ξένα δημοσιεύματα, για παράδειγμα, ο ιδιοκτήτης των Tyler Perry Studios στην Ατλάντα ψάχνει τρόπους να ξαναπιάσει δουλειά. Η τεράστια έκταση των στούντιο, που ήταν παλιά στρατιωτική βάση, πέρα από τα 30 σπιτάκια που διαθέτει, προσφέρει και άλλες ανέσεις, όπως γυμναστήριο, μπαρ, εστιατόρια, αλλά και νοσοκομείο που χτίστηκε για τις ανάγκες των γυρισμάτων. Έτσι, ο ιδιοκτήτης τους θεωρεί πως, αν προσλάβει και ιατρικό προσωπικό, μπορεί σε λίγο καιρό να ανοίξει.
Με αυστηρές προϋποθέσεις βέβαια: Όσοι δουλέψουν στην παραγωγή να μείνουν για όσο διάστημα διαρκέσουν τα γυρίσματα, σε μια άλλη… καραντίνα, δηλαδή αποκλειστικά στους χώρους του στούντιο. Εννοείται ότι για να συμμετέχουν ηθοποιοί, τεχνικοί κ.ά. θα πρέπει να υποβληθούν σε τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού και το ανθρώπινο δυναμικό θα περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Σίγουρα θα πέσουν πολλές προτάσεις στο τραπέζι, ώστε να επαναλειτουργήσει με ασφάλεια η κινηματογραφική βιομηχανία. Ένα πρόβλημα, για παράδειγμα, είναι, αφού εκ των πραγμάτων θα υπάρχει περιορισμός στη συμμετοχή ηθοποιών, πώς θα γυριστούν οι σκηνές που απαιτούν πολλά άτομα και πρέπει να έχουν φόντο ολόκληρο πλήθος. Και για αυτό υπάρχει λύση, που δεν είναι φυσικά άλλη από τα ψηφιακά εφέ. Προκειμένου δηλαδή να προστατευτούν οι πρωταγωνιστές από τη μετάδοση του ιού, θα «συμπρωταγωνιστούν» με ψηφιακούς συναδέλφους τους.
Για να προστατευτούν δηλαδή ο Μπραντ Πιτ, ο Τζορτζ Κλούνεϊ, η Αντζελίνα Τζολί, η Τζούλια Ρόμπερτς, ο Τζόνι Ντεπ και όλοι οι σταρ τέτοιου μεγέθους, το Χόλιγουντ θα πέσει θύμα της ίδιας της φαντασίας του. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, να υπάρχουν δηλαδή στο σετ μόνο οι απαραίτητοι πρωταγωνιστές και οι γύρω-γύρω να είναι ψηφιακοί, μόνο σε σενάριο θα το φανταζόμασταν. Εντάξει, στις πολεμικές ταινίες, στο πεδίο μάχης, έχουμε συνηθίσει τους ψηφιακούς στρατιώτες, αλλά τώρα η ψηφιακή λύση θα βρεθεί ένα επίπεδο παραπάνω.
Τα προβλήματα, βέβαια, είναι πολλά. Μην ξεχνάμε ότι πολλές υπερπαραγωγές γυρίζονται εκτός ΗΠΑ. Οι Κροατία, Μαρόκο, Ιταλία, Ρουμανία αποτελούν συνήθεις τόπους γυρισμάτων. Και, φυσικά, η χώρα μας, η οποία απέκτησε πριν από δύο χρόνια το μέτρο cash rebate, δηλαδή επιστροφής φόρου 35% χάρη στην ίδρυση του ΕΚΟΜΕ. Αυτός είναι ο λόγος, δηλαδή οι φοροελαφρύνσεις, σε συνδυασμό βέβαια με την αναγκαιότητα συγκεκριμένων φυσικών τοπίων, για τα γυρίσματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Κι αυτή η πρακτική είναι ακόμα ένας παράγοντας που ανησυχεί τους μεγαλοπαραγωγούς. Πώς θα βάλουν τους αστέρες του Χόλιγουντ να κάνουν πολύωρες πτήσεις με το αεροπλάνο; Πώς θα τους κρατήσουν υγιείς πολλές εβδομάδες μακριά από την πατρίδα τους; Και τι μεγάλη ευθύνη θα έχουν, αν αρρωστήσουν σε ξένη χώρα; Σίγουρα πάντως στα χρυσοπληρωμένα συμβόλαια θα μπει και νέος όρος. Και θα είναι κάτι πολύ spooky… «Εμείς θα φροντίσουμε να πάρουμε όλα τα αναγκαία μέτρα για την υγεία σας. Ωστόσο, εάν αρρωστήσετε, είναι δική σας η ευθύνη…».
Το streaming διχάζει
Μπροστά στις πρωτοφανείς νέες συνθήκες για όλους, σίγουρα θα βγουν και… μαχαίρια. Τα όργανα άρχισαν ήδη. Η καραντίνα σε όλο τον κόσμο επέβαλε νέα ήθη στον τρόπο ψυχαγωγίας. Το streaming, βέβαια, δεν είναι καθόλου νέα πρακτική, αλλά τώρα πια ήταν επιβεβλημένο. Είδαμε μεγάλα φεστιβάλ κινηματογράφου, όπως των Καννών κ.ά., να ακυρώνουν τη διοργάνωσή τους, αλλά να συνεχίζουν με έναν τρόπο τις online προβολές και δράσεις.
Το ίδιο θα κάνει και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, που κανονικά πραγματοποιείται τον Αύγουστο. Βέβαια, η ακύρωση των φεστιβάλ είναι ένα τεράστιο πλήγμα για τις business του κινηματογράφου. Μην ξεχνάμε ότι αυτά τα μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι και ένα τεράστιο event αγοραπωλησίας, όπου οι ταινίες βγαίνουν στο σφυρί και οι εταιρίες διανομής αγοράζουν ταινίες με καταναλωτική μανία.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, το streaming έχει προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο στην Αμερική.
Ορισμένα στούντιο έβγαλαν τις ταινίες τους, με αντίτιμο βέβαια, σε streaming. Για παράδειγμα, η NBCUniversal έβγαλε ταινίες όπως «The Hunt» και «The Invisible Man» σε VOD (video on demand). To ίδιο θα κάνει και η Disney+. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αντιδρούν σε αυτή την πρακτική. Από τη μια, είναι τα μεγάλα στούντιο που ανέβαλαν μεγάλες πρεμιέρες -ενώ είχαν ήδη πληρώσει διαφήμιση- και ψάχνουν τρόπο να ρεφάρουν τη χασούρα, έστω και με προβολές streaming με αντίτιμο.
Από την άλλη, η σχέση του κοινού με τις αίθουσες είναι πιο εύθραυστη από ποτέ. Οι κινηματογραφικές αίθουσες κάθε χρόνο βλέπουν μείωση εισιτηρίων γιατί ο κόσμος «κατεβάζει» πειρατικές ταινίες, έχει εθιστεί στο Netflix, αλλά και στην κουλτούρα «βλέπω σινεμά στον καναπέ του σπιτιού μου».
Σίγουρα η απομόνωση της καραντίνας, όταν φτάσαμε στο σημείο να βλέπουμε μέχρι και θεατρικές παραστάσεις στον υπολογιστή, προσφερόμενες μάλιστα από τους ίδιους τους παραγωγούς- είναι μια τρικλοποδιά στη σχέση του σινεφίλ με τη μεγάλη οθόνη. Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παραπάνω προβληματισμούς, η μεγαλύτερη αλυσίδα κινηματογράφων της Αμερικής, η AMC, αποφάσισε να μην ξαναπαίξει ταινίες της Universal, καθώς η τελευταία έβγαλε το «Trolls World Tour» σε VOD.
Η εναλλακτική ποια θα ήταν; Να περιμένει η Universal να ξανανοίξουν οι αίθουσες. Και πάλι όμως είναι αμφίβολο αν, όταν συμβεί αυτό, ο κόσμος θα δείξει προθυμία να καθίσει δίπλα σε αγνώστους για να παρακολουθήσει επί δύο ώρες μια ταινία. Άλλωστε, τα στούντιο κερδίζουν το 80% από τις VOD προβολές, σε αντίθεση με το 50% που κερδίζουν από την προβολή στις αίθουσες. H AMC, όμως, θεωρεί ότι αυτή η πρακτική θα αποδειχθεί το τελειωτικό χτύπημα στην κινηματογραφική αίθουσα, που ούτως ή άλλως δεν διανύει και τις καλύτερες μέρες της.
Όσκαρ χωρίς… ταινίες;
Τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από τη ζωή μας με την πανδημία επιτάσσουν και πολλές αλλαγές, οι περισσότερες εκ των οποίων μόνο πειραματικές μπορούν να χαρακτηριστούν. Το Χόλιγουντ έχει και ακόμα μία αγωνία να αντιμετωπίσει. Πώς θα διεξαχθεί η λαμπερή τελετή των Όσκαρ, που είναι προγραμματισμένη για τις 28 Φεβρουαρίου 2021; Πώς θα έχουμε τόσους σταρ στην ίδια αίθουσα, αφού οι ειδικοί επιμένουν ότι από φθινόπωρο θα έχουμε νέο κύμα κρουσμάτων;
Τι ταινίες θα διαγωνιστούν για τα χρυσά αγαλματίδια, όταν θα έχει αναβληθεί η πρεμιέρα τόσων και τόσων νέων παραγωγών; Επειδή όμως τα Όσκαρ είναι πολύ σκληρά, αλλά και πολύ χρυσά για να πεθάνουν, ήδη άρχισαν να ανακοινώνονται νέες συνθήκες. Η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου ανακοίνωσε ότι θα μπορούν να συμμετέχουν και ταινίες που έκαναν την πρεμιέρα τους online, ώστε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, ενώ μέχρι τώρα ήταν απαραίτητη η προβολή σε κινηματογραφική αίθουσα.
Αυτό που ζούμε εδώ και λίγους μήνες παραπέμπει από μόνο του σε ταινία blockbuster. Παρακολουθήσαμε στα δελτία ειδήσεων εικόνες που έμοιαζαν βγαλμένες από ταινίες βιβλικής καταστροφής. Άδειους δρόμους σε όλο τον κόσμο, έρημα μνημεία, μοναχικές πρωτεύουσες, όλα αυτά τα στιγμιότυπα που μόνο σε υπερπαραγωγές έχουμε δει.
Οι νέες συνθήκες είναι ένας μεγάλος γρίφος. Και terra ignognita για όλους, ακόμα και για τους επιστήμονες. Η κινηματογραφική βιομηχανία βέβαια έχει εξασκηθεί χρόνια τώρα σε τέτοια σενάρια, τα οποία βέβαια -τι ειρωνεία- ανήκουν στην κατηγορία της επιστημονικής φαντασίας. Όσοι είχαμε δει το «Contagion» (2001) του Στίβεν Σόντερμπεργκ, όπου μια πανδημία έχει τρομοκρατήσει όλο τον πλανήτη, λέγαμε την κλισέ πλέον φράση «αυτά μόνο στο σινεμά συμβαίνουν». Να τελικά που δυστυχώς συμβαίνουν και στην πραγματική ζωή. Στο σινεμά, τουλάχιστον, είθισται να περιμένουμε ένα happy end. Στην πραγματική ζωή τι;
