- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Δύο χρόνια μετά τη σύρραξη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τα περιφερόμενα πυρομαχικά ή, όπως είναι επίσης γνωστά, μη επανδρωμένα αεροχήματα αυτοκτονίας («καμικάζι») επανήλθαν στο προσκήνιο της δημοσιότητας μετά την επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ τον περασμένο μήνα, ότι θα παραδοθούν ως στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία περισσότερα από 700 περιφερόμενα πυρομαχικά τύπου Switchblade (επιπλέον των 100 που είχαν ανακοινωθεί τον Μάρτιο του 2022) και 121 τύπου Phoenix Ghost.
Τα Switchblade, κατασκευής της αμερικανικής εταιρίας AeroVironment, ανήκουν σε δύο εκδόσεις, τη Switchblade 300 και τη Switchblade 600, η οποία έχει και δυνατότητα προσβολής αρμάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων και γενικά «σκληρών» στόχων. Και οι δύο εκδόσεις μπορούν να μεταφερθούν και να χρησιμοποιηθούν από ένα μόνο άτομο.
Αντίθετα, για τα τύπου Phoenix Ghost, κατασκευής της επίσης αμερικανικής Aevex Aerospace, το μόνο που έγινε γνωστό είναι ότι η ανάπτυξή τους έγινε σε σύντομο χρόνο από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ ως απάντηση στις συγκεκριμένες απαιτήσεις της Ουκρανίας. «Πιστεύουμε ότι το συγκεκριμένο σύστημα θα ταίριαζε πολύ καλά στις ανάγκες τους, ιδιαίτερα στην ανατολική Ουκρανία» είπε ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια σχετικής ενημέρωσης και συμπλήρωσε: «Θα συνεχίσουμε να προχωράμε αυτή την εξέλιξη με τρόπους προσαρμοσμένους στις απαιτήσεις της Ουκρανίας».
Αδιαφορεί η Ελλάδα
Δυστυχώς, έως σήμερα οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις μοιάζουν να επιδεικνύουν παγερή αδιαφορία στην ένταξη των περιφερόμενων πυρομαχικών στο ελληνικό οπλοστάσιο, παρά το γεγονός ότι μπορεί να προσδώσουν στον μαχητή πρωτόγνωρες δυνατότητες στην επίγνωση της τακτικής κατάστασης, στον εντοπισμό, στην αναγνώριση και στην υψηλής ακρίβειας προσβολή στόχων σε αποστάσεις πέραν της οπτικής γραμμής του χρήστη (BLOS: Beyond Line Of Sight) είτε από κινούμενες χερσαίες είτε από ναυτικές πλατφόρμες ή από οχυρές ή μη θέσεις στο πεδίο της μάχης, και με κόστος ανεκτό για τα οικονομικά δεδομένα της χώρας.
Αιφνιδιαστική προσβολή
Σούρουπο μιας τυπικής καθημερινής. Εντελώς αιφνιδιαστικά, περίπου την ίδια χρονική στιγμή, μαχητικά της Πολεμικής Αεροπορίας που οι υπόλογοι προετοίμαζαν για το πρόγραμμα νυχτερινών πτήσεων ή βρίσκονταν εκτός των καταφυγίων, σταθμευμένα στις πίστες, επιθετικά και μεταφορικά ελικόπτερα που βρίσκονταν σταθμευμένα στις πίστες και παραβεβλημένα πλοία επιφανείας και σταθμοί ραντάρ του Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου της χώρας προσβάλλονται με μεγάλη ακρίβεια, κυριολεκτικά από το πουθενά.
Χωρίς καμία προειδοποίηση, αφού το εθνικό Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου μέχρι και την τελευταία στιγμή λειτουργίας των ραντάρ δεν είχε καταγράψει εχθρική δραστηριότητα επανδρωμένων ή μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή ελικοπτέρων, ή εκτόξευσης βαλλιστικών βλημάτων. Χωρίς το σύστημα ασφαλείας της κάθε μονάδας να εντοπίσει προσέγγιση ή διείσδυση εχθρικών δυνάμεων στις εγκαταστάσεις της. Σε σύντομο χρόνο σημαντικός αριθμός μαχητικών και ελικοπτέρων έχουν καταστραφεί ή έχουν υποστεί ζημίες, πλοία επιφανείας έχουν υποστεί σοβαρές ζημίες στους αισθητήρες τους και ο αριθμός των ανθρώπινων απωλειών είναι σημαντικός.
Οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις υφίστανται σοβαρό προληπτικό πλήγμα και ακόμα σοβαρότερο σοκ, αφού δεν υπήρξε η παραμικρή προειδοποίηση για τη μαζική προσβολή. Ο εχθρός επέλεξε να σχεδιάσει και να οργανώσει μία επιχείρηση κατά την οποία δεκάδες άτομα που είχαν εισέλθει στη χώρα νόμιμα ή παράνομα, λίγο πριν από την επιχείρηση ή και αρκετό καιρό πριν, παρέλαβαν μικρού μεγέθους περιφερόμενα πυρομαχικά που είχαν επίσης διοχετευτεί σταδιακά μέσω των οδών και των κυκλωμάτων του λαθρεμπορίου και με τη λήψη της κατάλληλης ειδοποίησης ενεργοποιήθηκαν, προσέγγισαν τις κρίσιμες στρατιωτικές εγκαταστάσεις και εξαπέλυσαν την προληπτική προσβολή.
Πρόκειται για υποθετικό σενάριο; Ναι, όμως το γεγονός ότι πλέον η τεχνολογία καθιστά εφικτή μία τέτοιου είδους επιχείρηση είναι όχι απλώς ώριμη αλλά ευρέως διαθέσιμη θα πρέπει να σημάνει συναγερμό.
Εντοπίζουν τον στόχο και τον προσβάλλουν πέφτοντας πάνω του – Πλήττουν τεθωρακισμένα και μη οχήματα, κτίρια, υποδομές, πλοία επιφανείας και εντοπίζονται δύσκολα
Τι είναι, όμως, τα περιφερόμενα πυρομαχικά; Πρόκειται για χαμηλού κόστους (για παράδειγμα, η τρέχουσα τιμή του Switchblade 300 είναι 6.000 δολάρια ΗΠΑ) κατηγορία κατευθυνόμενων πυρομαχικών ακριβείας, που έχοντας τη δυνατότητα παραμονής σε πτήση μπορούν ταχύτατα να προσβάλουν επίγειους ή ναυτικούς στόχους σε αποστάσεις πέραν της οπτικής γραμμής του χρήστη (BLOS: Beyond Line Of Sight).
Κατά βάση είναι μη επανδρωμένα αεροχήματα (αν και η AeroVironment χαρακτηρίζει τα προϊόντα της «περιφερόμενα βλήματα» – «loitering missiles») που φέρουν πυροκεφαλή ενσωματωμένη στην άτρακτό τους και τα οποία λειτουργούν ως μη επανδρωμένα αεροσκάφη αυτοκτονίας, δηλαδή εντοπίζουν τον στόχο τους και τον προσβάλλουν προσπίπτοντας επ’ αυτού, εκτελώντας βύθιση και αυξάνοντας την ταχύτητά τους κατά την τερματική φάση της προσβολής. Είναι εξοπλισμένα με ηλεκτρο-οπτικούς αισθητήρες ημέρας και νύχτας, ενώ παρέχουν στον χρήστη βίντεο σε αληθή χρόνο («real-time») και ενημέρωση για τις συντεταγμένες του στόχου, επιτρέποντας εντοπισμό, αναγνώριση, ταυτοποίηση και προσβολή του.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόκειται για συστήματα μιας χρήσης, αν και μερικά διαθέτουν ικανότητα επανάκτησης, εφόσον δεν προσβάλουν στόχο. Επειδή έχουν ιδιότητες παρόμοιες ενός αεροσκάφους (σταθερών ή περιστρεφόμενων πτερύγων – ελικόπτερο), μπορούν να παραμείνουν εν πτήσει για εκτεταμένα χρονικά διαστήματα (από αρκετά λεπτά έως αρκετές ώρες), περιφερόμενα υπεράνω μιας περιοχής ενδιαφέροντος προς αναζήτηση και προσβολή σταθερών και κινούμενων στόχων σε αποστάσεις σημαντικά μεγαλύτερες από την οπτική γραμμή του χρήστη.
Με την εξαπόλυσή τους τα περιφερόμενα πυρομαχικά αρχίζουν τη διαδικασία εντοπισμού και προσβολής στόχων είτε υπό τον έλεγχο του χρήστη μέσω του σταθμού ελέγχου είτε εντελώς αυτόνομα, ή με συνδυασμό των δύο μεθόδων («εποπτευόμενη από τον άνθρωπο αυτονομία»). Μπορούν να εξαπολυθούν / εκτοξευτούν από μεμονωμένο εκτοξευτή (μορφής σωλήνα), ενώ έχουν αναπτυχθεί και αυτόνομοι, τηλεχειριζόμενοι εκτοξευτές που μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν επί επανδρωμένων ή μη, χερσαίων ή ναυτικών (επιφανείας) πλατφορμών και επιτρέπουν την εκτόξευση αριθμού περιφερόμενων πυρομαχικών και την εκτέλεση επιθέσεων σμήνους (δηλαδή συντονισμένων, ταυτόχρονων και από πολλαπλές κατευθύνσεις), υπό ανθρώπινη εποπτεία ή πλήρως αυτόνομα.
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προσβολή προσωπικού, τεθωρακισμένων και μη οχημάτων, κτιρίων, υποδομών και έργων εκστρατείας, πλοίων επιφανείας, για την καταστολή της εχθρικής αεράμυνας (η αρχική χρήση των συστημάτων της κατηγορίας) κ.λπ., και γι’ αυτό φέρουν πυροκεφαλές ποικιλίας τύπων και μεγέθους. Καθώς έχουν μικρή ηλεκτρομαγνητική, οπτική, θερμική και ακουστική υπογραφή, ο εντοπισμός, η ιχνηλάτηση και προσβολή τους παρουσιάζει δυσκολίες. Στη συντριπτική τους πλειονότητα έχουν χαμηλό βάρος που επιτρέπει τη μεταφορά και χρήση τους από ένα μόνο άτομο.
Λόγω των εγγενών χαρακτηριστικών τους, τα περιφερόμενα πυρομαχικά επιτρέπουν τη διασπορά της ακρίβειας και της δυνατότητας εκτέλεσης επιθέσεων σμήνους ως το χαμηλότερο τακτικό επίπεδο διοίκησης σε ξηρά και θάλασσα. Για παράδειγμα, μία ομάδα τυφεκιοφόρων μπορεί να επιλέξει είτε να εμπλέξει τον εχθρό με την «παραδοσιακή» τακτική «πυρ και κίνηση» (δηλαδή τον συνδυασμό άμεσων πυρών και ελιγμού) είτε με τη χρήση περιφερόμενων πυρομαχικών να τον προσβάλει έμμεσα (από αέρος), από απόσταση και χωρίς να εκτεθεί στα άμεσα πυρά του.
Στη δεύτερη περίπτωση, λόγω μικρού μεγέθους και βάρους των περιφερόμενων πυρομαχικών, οι άνδρες της ομάδας μπορούν να φέρουν μεγάλο αριθμό, που μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω, εφόσον η ομάδα τυφεκιοφόρων είναι εξοπλισμένη με επανδρωμένα ή μη οχήματα με τους προαναφερθέντες εκτοξευτές. Παραδοσιακοί κανόνες συσχετισμού ισχύος (όπως για παράδειγμα η αναλογία 3 προς 1 υπέρ του επιτιθέμενου) απαξιώνονται.
Επίσης, ενώ η διασπορά των φίλιων δυνάμεων μπορεί να αυξηθεί, ώστε να αυξηθεί η επιβιωσιμότητά τους, εν τούτοις με τη χρήση περιφερόμενων πυρομαχικών η πυκνότητα της προβαλλόμενης ισχύος είναι τουλάχιστον ίση ή μεγαλύτερη από την επιτυγχανόμενη με μικρότερο επίπεδο διασποράς.
Δυνατότητα περιφοράς
Σε αντίθεση με τα βλήματα, τα περιφερόμενα πυρομαχικά κινούνται με μικρότερη ταχύτητα και έχουν τη δυνατότητα παραμονής (περιφοράς) για σημαντικά μεγαλύτερο χρόνο υπεράνω μιας περιοχής. Δηλαδή, ακόμα και μετά την εξαπόλυσή τους επιτρέπουν τη συνέχιση της αναγνώρισης, αυξάνοντας τόσο την πυκνότητα όσο και την έκταση της περιοχής που αναγνωρίζεται.
Επίσης, ενώ ένα τυπικό βλήμα βάλλεται κατά ενός στόχου που η θέση του είναι γνωστή, τα περιφερόμενα πυρομαχικά μπορούν να εξαπολυθούν και κατά στόχων που η θέση τους είναι άγνωστη. Το μόνο που απαιτείται είναι η εξαπόλυσή τους σε μια περιοχή όπου πιθανά βρίσκονται πολλαπλοί στόχοι, τους οποίους εντοπίζουν και επιλέγουν (είτε με παρέμβαση του χρήστη είτε αυτόνομα) ποιους θα προσβάλουν. Λόγω αυτής της δυνατότητας είναι ιδανικά κατά «αναδυόμενων» / «ευκαιριακών», χρονικά ευαίσθητων στόχων που πρέπει να προσβληθούν άμεσα.
Ιδανικά για το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου
Στο ελληνικό επιχειρησιακό περιβάλλον και ιδιαίτερα στο Αιγαίο, όπου η αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής επιβάλλει την ανάπτυξη μικρών αριθμητικά και γεωγραφικά απομονωμένων φρουρών σε μικρονήσους και βραχονησίδες, αλλά και νήσους, τα περιφερόμενα πυρομαχικά αυξάνουν δραματικά στο ατομικό επίπεδο του μαχητή τη δυνατότητα προσβολής ακριβείας, ημέρα και νύχτα, σε αποστάσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να επιτευχθούν σήμερα.
Είναι εύκολο να φανταστούμε το αποτέλεσμα προσβολής με πολλαπλά περιφερόμενα πυρομαχικά, εκτοξευόμενα από μεμονωμένους μαχητές ή ελαφρά, επανδρωμένα ή μη, οχήματα παντοδαπού εδάφους με εκτοξευτές πολλαπλών θέσεων εκτόξευσης μιας αποβατικής δύναμης που προσεγγίζει την ακτή με ελαστικές λέμβους σταθερής γάστρας (RHIBs) και αποβατικά προσωπικού (LCVP), γενικής χρήσης (LCU), αρμάτων (LCT) ή μηχανοκινήτων (LCM). Ή το αποτέλεσμα της προσβολής εχθρικών μονάδων επιφανείας που πλέουν πέριξ συμπλεγμάτων βραχονησίδων, μικρονήσων και νήσων.
Μπορεί η καταστρεπτικότητα της πυροκεφαλής να μην επαρκεί για τη βύθιση μεγαλύτερου εκτοπίσματος πλοίων, όμως η δυνατότητα προσβολής ακριβείας αισθητήρων, όπλων ή κρίσιμων περιοχών (π.χ. γέφυρα) μπορεί να οδηγήσει στη σημαντική υποβάθμιση ή ακόμα και αδρανοποίηση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του στόχου.
Ελληνική (αδικαιολόγητη) απουσία και αδράνεια
Πλέον η χρήση των περιφερόμενων πυρομαχικών έχει γενικευτεί και πολλές χώρες αναπτύσσουν δικές τους σχεδιάσεις. Στην κορυφαία θέση βρίσκεται το Ισραήλ, που αποτελεί τον πρώτο διδάξαντα, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανέπτυξε το Harpy για την καταστολή συστημάτων αεράμυνας, το οποίο αποκτήθηκε από την Τουρκία το 2002.
Ο σχετικός κατάλογος περιλαμβάνει -μεταξύ άλλων- σε περίοπτη θέση την Τουρκία και τις Πολωνία, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα και Ουκρανία. Δυστυχώς, άλλη μία φορά καταγράφεται ελληνική απουσία και μάλιστα αδικαιολόγητη, καθώς τα τελευταία χρόνια η εγχώρια βιομηχανική και τεχνολογική βάση έχει να επιδείξει σημαντική δραστηριότητα στη σχεδίαση και την ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροχημάτων, των διάφορων υποσυστημάτων τους και του αναγκαίου λογισμικού, δηλαδή σχεδόν σε όλες τις βασικές τεχνολογίες.
Ας ελπίσουμε ότι τα διδάγματα που θα εξαχθούν από τη χρήση των περιφερόμενων πυρομαχικών στον πόλεμο της Ουκρανίας θα καταφέρουν αυτό που δεν πέτυχαν τα διδάγματα από τη σύρραξη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Δηλαδή, μήπως τελικά… πείσουν τους αρμοδίους για την αναγκαιότητα έναρξης ενός εθνικού προγράμματος ανάπτυξης περιφερόμενων πυρομαχικών.
