Ταξιδεύουμε με οχήματα τις σκέψεις, τις αποφάσεις, τις προσδοκίες και τα συμφέροντα προσώπων που συνήθως αγνοούμε…
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
«Σαυτὸν ἴσθι». Δελφικό παράγγελμα. Η προσταγή του Απόλλωνα, όπως φαινόταν εγχάρακτη στο Μαντείο των Δελφών, είναι ξεκάθαρη. Να είσαι ο εαυτός σου. Ή μήπως να γνωρίζεις τον εαυτό σου; Η λέξη ἴσθι γραμματικά αναγνωρίζεται ως το β΄ πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα του ρήματος εἰμί (είμαι, υπάρχω). Είναι επίσης το β΄ πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα του ρήματος οἶδα (γνωρίζω). Και οι δύο ερμηνείες («να είσαι ο εαυτός σου» και «να γνωρίζεις τον εαυτό σου») δύνανται να θεωρηθούν ορθές (αν και η αιτιατική «σαυτὸν» δείχνει να αποτελεί αντικείμενο του ἴσθι υπό την έννοια του γνωρίζω). Ούτως ή άλλως, ύπαρξη είναι η καθαρή, ανόθευτη και πλήρης γνώση της φύσεως των πραγμάτων, των όντων και των ιδεών. Να είσαι σημαίνει να γνωρίζεις. Στο πεδίο της νόησης εκδηλώνεται γνήσια το Ον.
Να είμαστε ο εαυτός μας. Αυτονόητη η προτροπή. Όμως ουσιαστικά παραμένει ανέφικτη – για τους περισσότερους. Είμαστε αυτό που πράττουμε, ό,τι αισθανόμαστε και όσα σκεφτόμαστε, φοβόμαστε, ελπίζουμε, προσπαθούμε να ελέγξουμε ή να απωθήσουμε. Το δέντρο της δικής μας ζωής είναι στεριωμένο σε έδαφος το οποίο δεν μας ανήκει και οι ρίζες του απλώνονται στον απέραντο χρόνο και σε αναρίθμητα πρόσωπα, που κυλούν ως προγονική μνήμη στις φλέβες μας ή μας έχουν επηρεάσει με την αυτοθυσία, τον ηρωισμό, τα κείμενα, τις μουσικές, τις ανακαλύψεις και τις πράξεις τους. Πολύς ο θόρυβος των άλλων και συχνά καλύπτει τον εντελώς προσωπικό, μοναδικό ρυθμό μας.
Αυτό που αναγνωρίζουμε ως δικό μας «εαυτό» στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι οι άλλοι και ο χρόνος μας είναι το άλλοτε. Δεν ζούμε στο υπαρκτικό κέντρο μας, απέχουμε από το τώρα. Ταξιδεύουμε με οχήματα τις σκέψεις, τις αποφάσεις, τις προσδοκίες και τα συμφέροντα προσώπων που συνήθως αγνοούμε. Διαβάζουμε ένα βιβλίο και ζούμε μέσα σε μια πλοκή, σε έναν κόσμο στον οποίο δρουν χαρακτήρες που έπλασε ο συγγραφέας – κι αυτός με τη σειρά του εμπνεύστηκε τον κόσμο και τα όντα που έφτιαξε από αφηγήσεις και περιπέτειες άλλων. Τίποτε από την εμπειρία μιας ανάγνωσης δεν είναι δικό μας, αλλά εκείνη την ώρα γινόμαστε εμείς οι χαρακτήρες του έργου. Είμαστε διαρκώς ένας αγωγός για να διεκπεραιωθούν μέσα από αυτόν πληροφορίες και βιώματα του κτιστού κόσμου και να ταξιδέψουν σε προορισμό άγνωστο.
Αν μετρήσουμε την ημέρα μας και επεξεργαστούμε στατιστικά τις εμπειρίες μας ταξινομώντας τις αυθεντικά δικές μας, εκείνες που προκύπτουν από τη δική μας δράση, βούληση και σκέψη, και στην άλλη πλευρά βάλουμε ό,τι ανήκει σε άλλους και πηγάζει από εκείνους, θα διαπιστώσουμε πως το εγώ μας δεν είναι συμπαγές. Συνήθως βρίσκεται σε κατάσταση ρευστή, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί σαν καθρέφτης του περιβάλλοντος. Πόσο ευτυχισμένοι, πλήρεις και σταθεροί μπορούμε να είμαστε όταν απέχουμε από την ίδια τη ζωή μας; Πώς μπορεί να επικρατήσει γαλήνη στο φουρτουνιασμένο μυαλό μας όταν θαλασσοδερνόμαστε σε τρικυμίες που συνέβησαν κάποτε σε μακρινά, άγνωστα κι απροσπέλαστα πελάγη;
Πρώτο χρέος του ανθρώπου είναι η γνώση του εαυτού και η νομιμοφροσύνη προς αυτόν. Να γνωρίσουμε ποιοι είμαστε και να πράττουμε καταπώς πλαστήκαμε δίχως να μας προδίδουμε για να κάνουμε κάποιο «καλό» σε κάποιον άλλον. Αν δεν έχουμε επίγνωση της φύσης μας, δεν μπορούμε να έχουμε γνώση ούτε του αγαθού ούτε των άλλων. Άρα, η άγνοια μας εμποδίζει να πράξουμε το καλό, ακόμα κι αν το επιδιώκουμε.
Τα παραπάνω ισχύουν μια φορά για καθέναν ξεχωριστά και χίλιες φορές για όλους μαζί. Τα σύνολα έχουν υποχρέωση στην ανθρωπότητα και στον Θεό τον ίδιο να γνωρίσουν την ψυχή τους, να συντονιστούν με τη φύση τους. Εμείς, οι Ελληνες, δεν επιτρέπεται να μαϊμουδίζουμε Ανατολή και Δύση, να αποξηραινόμαστε σε ηλιοκαμένες ερήμους ή να σαπίζουμε σ’ ανήλιαγους, ομιχλώδεις δρυμούς.
Είμαστε η φυλή στην οποία έλαχε αυτή η γωνιά της Γης, την οποία κάθε τόσο ποτίζουμε από το υστέρημα του αίματός μας. Γράφουμε ιστορία κρατώντας στο δεξί χέρι τη γραφίδα και στο αριστερό το όπλο μας, που επικυρώνει τη θέλησή μας να κάνουμε πράξη όσα υποστηρίζουμε.
Να γνωρίζουμε ότι είμαστε Ελληνες, να είμαστε Ελληνες, να ζήσουμε και να πεθάνουμε ελληνικά.
