Μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη διαβάζοντας τα «Μυστικά του Βάλτου» και άλλα βιβλία για την Ιστορία της Μακεδονίας και τον Μακεδονικό Αγώνα.
- Από τον Κωνσταντίνο Χολέβα
Μου έκαναν εντύπωση ο αριθμός και η μαχητικότητα των Μανιατών που είχαν έλθει ως εθελοντές να βοηθήσουν τους προγόνους μου να απελευθερώσουν τη Μακεδονία από Τούρκους και Βουλγάρους. Ο Τσοτάκος, ο Αναγνωστάκος, ο Παπατζανετέας, ο Μαντούβαλος (Καπετάν Ταΰγετος), ο Δεμέστιχας (Καπετάν Νικηφόρος) και πολλοί άλλοι συνεργάστηκαν άριστα με τους εντοπίους και υλοποίησαν το έξυπνο σχέδιο του Ιωνος Δραγούμη και του Λάμπρου Κορομηλά (1903-1908).
Αισθάνομαι, λοιπόν, ως Μακεδών ιδιαίτερη υποχρέωση να μελετώ και να προβάλλω τους αγώνες των Μανιατών υπέρ της των Ελλήνων Ελευθερίας. Και όταν πλησιάζει το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου, κλίνω ευλαβικώς το γόνυ στην ηρωική μνήμη των ανδρών και των γυναικών που αντιμετώπισαν με σθένος και με ευφυΐα τον Ιμπραήμ και τους Αιγυπτίους το 1826. Ο Αιγύπτιος πρίγκιπας είχε έλθει να βοηθήσει τα στρατεύματα του σουλτάνου να καταπνίξουν την Ελληνική Επανάσταση. Κατέλαβε σχεδόν όλη την Πελοπόννησο, αλλά τη χερσόνησο της Μάνης δεν την υπέταξε. Προσπάθησε δύο φορές: Τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του 1826. Ήξερε ότι η Μάνη τροφοδοτεί με πολεμιστές την υπόλοιπη Ελλάδα.
Όμως δεν υπολόγισε την πολεμική πείρα των κατοίκων αυτής της βραχώδους χερσονήσου και την αίσθηση υπερηφάνειας που τούς διέκρινε. Είχαν υποχρέωση να διαφυλάξουν την κληρονομιά των αρχαίων Λακεδαιμονίων και του Λεωνίδα της Σπάρτης. Στα δημοτικά τραγούδια τους ονομάζονταν «Σπαρτιατόγγονα», δηλαδή εγγόνια των αρχαίων Σπαρτιατών. Στις 22 Ιουνίου ο Ιμπραήμ επιχείρησε διπλή επίθεση. Πρώτον, στη Βέργα Αλμυρού, λίγα χιλιόμετρα μετά την Καλαμάτα, και δεύτερον- για αντιπερισπασμό- στον Διρό, νοτιότερα.
Στην πρώτη περίπτωση οι Μανιάτες νίκησαν με την παλικαριά τους και με την ταχύτητα με την οποία ανήγειραν οχυρωματικό τείχος. Στη δεύτερη μάχη η έκπληξη ήλθε από τις γυναίκες όλων των ηλικιών. Στον Διρό ήταν η εποχή του θερισμού και οι Μανιάτισσες κρατώντας δρεπάνια απέκρουσαν τους Αιγυπτίους! Ο Ιμπραήμ απέτυχε πλήρως να καθυποτάξει την αδούλωτη Μάνη.
Διαβάζοντας τη σχετική ομιλία, που απηύθυνε το 2017 σε επιστημονικό Συνέδριο της Εκκλησίας ο αείμνηστος Σαράντος Καργάκος, καταγράφουμε τα ονόματα των πρωταγωνιστών και των εμψυχωτών της νίκης: Ο επίσκοπος Μαΐνης (Μάνης) Ιωσήφ Βουδικλάρης, ο πρωτοσύγκελος Ρηγανάκος, ο αρχιμανδρίτης Δανιήλ Κουλουφάκος, ο Ηλίας Κατσής Μαυρομιχάλης, η μάνα του Πετρόμπεη -Πέτρου- Μαυρομιχάλη, η θρυλική Πιέρραινα, ο δεκαοκτάχρονος πυροβολητής Λουκάς Λουκέας, ο γιος του Πετρόμπεη Δημήτριος, η Πανώρια Βοζίκη και άλλοι. Γράφει ο Καργάκος: «Παρά τους 1.000 κανονιοβολισμούς που έριξαν τα αιγυπτιακά πλοία προς εκφοβισμό, τίποτε δεν μπορούσε να ανακόψει την ορμή των Μανιατών και Μανιατισσών». Νίκη ή Θάνατος! Αυτό το σύνθημα ήταν γραμμένο στην επαναστατική σημαία της Μάνης με τον γαλάζιο σταυρό.
