Αν περιμένατε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα «ηρεμούσε» και θα μας άφηνε ήσυχους στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο μετά την «ανακάλυψη στη Μαύρη Θάλασσα του μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην ιστορία της Τουρκίας», όπως είπε ο ίδιος, μάλλον δεν γνωρίζετε καλά τον Τούρκο πρόεδρο.
- Από τον Μιχάλη Ψύλο
Τα 320 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που το τουρκικό πλωτό γεωτρύπανο «Fatih» ανακάλυψε μόλις σε… έναν μήνα ερευνών απλώς θα γιγαντώσουν την αλαζονεία του Ερντογάν για να προωθήσει τα νεο-οθωμανικά του σχέδια. Το είπε, άλλωστε, καθαρά στο διάγγελμά του από το οθωμανικό παλάτι Ντολμαμπαχτσέ στην Κωνσταντινούπολη το μεσημέρι της Παρασκευής.
«Θα συνεχίσουμε στη Μεσόγειο, όπου ελπίζουμε να έχουμε επίσης καλά αποτελέσματα». Τι κι αν διέρρεε από τους Τούρκους πριν από λίγες ημέρες ότι το κοίτασμα της Μαύρης Θάλασσας υπερβαίνει τα… 800 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, γεγονός που διαψεύστηκε. Η τουρκική λίρα έπεσε μετά την ανακοίνωση της ανακάλυψης φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα. Τα προηγούμενα κέρδη από την περασμένη Τετάρτη, όταν ο Ερντογάν είχε κάνει τις ανακοινώσεις για το «καλό νέο», την Παρασκευή χάθηκαν εντελώς. Οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν επίσης υποστεί πίεση.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι αγορές δεν είναι ικανοποιημένες, επειδή ανέμεναν διπλάσια ποσότητα φυσικού αερίου. Σύμφωνα, επίσης, με προειδοποιήσεις αξιωματούχων και αναλυτών, η εξόρυξη πιθανών αποθεμάτων φυσικού αερίου από τη Μαύρη Θάλασσα θα μπορούσε να διαρκέσει μέχρι και μία δεκαετία και θα απαιτούσε επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή υποδομών παραγωγής μέχρι να ξεκινήσει η άντληση του φυσικού αερίου της Μαύρης Θάλασσας. Υπ’ αυτήν την έννοια, η ανακάλυψη δεν θα επηρεάσει γρήγορα την αγορά ενέργειας και τις τιμές της χώρας, ούτε θα επηρεάσει άμεσα την τύχη έργων όπως το Turkish Stream.
Ο Ερντογάν όμως έσπευσε να κάνει λόγο για έναρξη της εκμετάλλευσης το 2023! Στόχος του Τούρκου προέδρου είναι -όπως είπε- να μετατραπεί η Τουρκία από έναν εισαγωγέα ενέργειας (το ετήσιο κόστος φτάνει τα 41 δισεκατομμύρια δολάρια) σε καθαρό εξαγωγέα σε τρία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι το έτος για το οποίο μιλάει είναι το 2023, δηλαδή η 100ή επέτειος από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, και ο Ερντογάν προετοιμάζει μια σειρά συμβολικών εκδηλώσεων για το μέλλον της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης του πρώτου πυρηνικού σταθμού.
Ο Ούλριχ Λέουτσμαν, επικεφαλής έρευνας ξένων συναλλαγών στην Commerzbank, εκτιμά πάντως ότι θα χρειαστούν έως και 20 χρόνια για να ξεκινήσει η εκμετάλλευση του κοιτάσματος στη Μαύρη Θάλασσα. Η ανακάλυψη αυτή είναι μεν θετικό νέο για την Τουρκία, ωστόσο «δεν είναι και ο καταλύτης που ορισμένοι προσδοκούσαν», λέει ο Γερμανός αναλυτής, τονίζοντας ότι «σχετικές εκθέσεις καταδεικνύουν ότι θα παρέλθουν δύο δεκαετίες μέχρις ότου το κοίτασμα είναι έτοιμο προς εκμετάλλευση».
Σύμφωνα με τον Λέουτσμαν, «οι επενδυτές αμφιβάλλουν για το κατά πόσο το εύρημα αυτό θα αντισταθμίσει το τρέχον έλλειμμα ισοζυγίου της Τουρκίας. Το κοίτασμα που ανακαλύφθηκε είναι μεν σημαντικό, ωστόσο είναι μικρότερο από άλλα κοιτάσματα στην ανατολική Μεσόγειο. Το μέγεθός του αντιστοιχεί μόνο στο ένα τρίτο του αιγυπτιακού κοιτάσματος».
Το μεγαλύτερο κοίτασμα στην ανατολική Μεσόγειο είναι το «Ζορ», στην Αίγυπτο, το οποίο συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 20 μεγαλύτερα του κόσμου, αφού διαθέτει 30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, ποσότητα που είναι ικανή από μόνη της να εξασφαλίσει την ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης για περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Τα κοιτάσματα «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν» διαθέτουν επίσης 11 και 22 τρισ. κυβικά πόδια αερίου αντίστοιχα, ενώ ένα μικρότερο κοίτασμα, που ονομάζεται «Αφροδίτη», βρίσκεται κοντά στις ακτές της Κύπρου. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει υιοθετήσει ένα «ρεβανσιστικό δόγμα», γνωστό ως το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», με το οποίο διεκδικεί έλεγχο στα νερά του ανατολικού Αιγαίου και της «βόρειας Μεσογείου», αγνοώντας πλήρως οποιοδήποτε ελληνικό νησί από τη Σαμοθράκη ως τη Ρόδο, όπως γράφει το βρετανικό περιοδικό «Economist».
Και αυτός είναι ο ένας λόγος για τον οποίο ο Ερντογάν θα συνεχίσει τις προκλήσεις του στη Μεσόγειο. Τα διεκδικεί όλα για να αποσπάσει τελικά όσα μπορεί περισσότερα. «Η Τουρκία βρίσκεται όμως αντιμέτωπη με έναν ευρύτατο συνασπισμό ευρωπαϊκών χωρών και χωρών της Μέσης Ανατολής, σε ένα “πεδίο μάχης” που εκτείνεται από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία» γράφει ο «Economist».
Η κατάσταση όμως είναι σήμερα πιο περίπλοκη, καθώς,10 χρόνια μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος «Λεβιάθαν» τα ενεργειακά οικονομικά της ανατολικής Μεσογείου είναι προβληματικά. Οι πετρελαϊκές εταιρίες και οι εταιρίες φυσικού αερίου είχαν ήδη αρχίσει να κάνουν περικοπές στις δαπάνες τους, ακόμα και πριν από τη μείωση ενεργειακής ζήτησης λόγω κορονοϊού. Η τιμή του φυσικού αερίου έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% από το 2010. Η Chevron είχε ανακοινώσει τον Ιούλιο ότι θα εξαγοράσει τη Noble για μόλις 5 δισ. δολάρια, ενώ η ExxonMobil, η Total και η Eni καθυστερούν τις εξορύξεις στην περιοχή της Κύπρου, στο πλαίσιο της περικοπής δαπανών και της αδυναμίας εύρεσης προσωπικού εν μέσω πανδημίας.
Ο Τούρκος πρόεδρος δείχνει να αγνοεί αυτό το παζλ, επιδιώκοντας -ακόμη και στα τυφλά- την επαναβεβαίωση της Τουρκίας ως μεγάλης περιφερειακής δύναμης. Όπως έγραψε η ιταλική ιστοσελίδα Formiche.net, που ειδικεύεται σε ενεργειακά θέματα, «η ανακάλυψη της πηγής ενέργειας στη Μαύρη Θάλασσα θα μπορούσε να ενισχύσει την οικονομία της Τουρκίας, αλλά και να ενοχλήσει τους γείτονες στην περιοχή». Ο Μάρκο Βιτσενζίνο, διευθυντής του Global Strategy Project, προειδοποιεί ότι «η επιθετική ατζέντα του Ερντογάν αποσταθεροποιεί ολόκληρη την περιοχή σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή, με την πανδημία του Covid-19 να προκαλεί ήδη τεράστιο οικονομικό χάος παγκοσμίως – και ιδιαίτερα στη νότια πλευρά της Ευρώπης…
Στο εσωτερικό της Τουρκίας ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τεράστιες οικονομικές προκλήσεις και για να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών του από τη βαθιά οικονομική κρίση ενισχύει συνεχώς την εθνικιστική του πολιτική στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, εμφανιζόμενος ως ο ισχυρός ηγέτης που υπερασπίζεται την τουρκική υπερηφάνεια και κύρος» λέει ο Ιταλός αναλυτής.
Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αφήσει για τα τέλη Σεπτεμβρίου και βλέπουμε την εξέταση της κατάστασης στην ανατολική Μεσόγειο. H γερμανική «Frankfurter Allgemeine Zeitung» εκτιμά, μάλιστα, ότι αν και υπάρχει «διάσταση απόψεων μεταξύ Μέρκελ – Μακρόν ως προς την εκτίμηση του κινδύνου στην ανατολική Μεσόγειο», στη συνάντηση που είχαν την περασμένη Πέμπτη οι δύο ηγέτες «ο Μακρόν δήλωσε πως θέλει να υποστηρίξει τη γερμανική πρωτοβουλία διαμεσολάβησης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας». Και το ερώτημα παραμένει για το είδος του ελληνοτουρκικού διαλόγου που προωθεί το Βερολίνο. Εφ’ όλης της ύλης, όπως θέλει η Τουρκία, ή μόνο για τις ΑΟΖ, όπως επιδιώκει η Ελλάδα;
Η ιταλική «Il Messaggero» επισημαίνει στην κυβέρνηση του Ιταλού πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε ότι «είναι προς το εθνικό συμφέρον της Ιταλίας να εργαστεί για να βρεθεί μια συμφωνία που θα επιτρέψει στην Τουρκία να πραγματοποιήσει εξερεύνηση φυσικού αερίου κοντά στο Καστελόριζο και όχι μόνο». Η ιταλική εφημερίδα προτρέπει, μάλιστα, την κυβέρνηση Κόντε να αντιταχθεί στο γαλλικό αίτημα επιβολής κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 1986 ο Κράξι είπε στους Αμερικανούς: «Δεν θέλω πόλεμο στο σπίτι μου» και δεν υπήρχε πόλεμος στη Λιβύη. Ομοίως, ο Κόντε πρέπει να πει στους Γάλλους: «Δεν θέλω καμία σύγκρουση με την Τουρκία».
Οι πολιτικοί ηγέτες αναμένεται να αμφισβητήσουν την κοινή λογική για την προστασία των συμφερόντων του κράτους. Με μια τέτοια στάση από τους «εταίρους» μας και με τον Ερντογάν να επιδεικνύει τώρα το κοίτασμα της Μαύρης Θάλασσας ως λάφυρο, να περιμένουμε ότι η τουρκική αλαζονεία θα κορυφωθεί…
