Συμφωνία λειτουργίας «τεχνικού μηχανισμού» για την αποτροπή ατυχημάτων στη θαλάσσια επιφάνεια και στον εναέριο χώρο της ανατολικής Μεσογείου είναι πιθανόν να υπογράψουν, διμερώς, τα Γενικά Επιτελεία της Ελλάδας και της Τουρκίας τις προσεχείς ημέρες, κατόπιν των πρωτοβουλιών του γ.γ. του ΝΑΤΟ Γ. Στόλτενμπεργκ και της Στρατιωτικής Επιτροπής της συμμαχίας.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Αν και τηρείται αυστηρότατο απόρρητο για την εξέλιξη των συζητήσεων των στρατιωτικών αντιπροσώπων στις Βρυξέλλες (την περασμένη Πέμπτη και χθες) και τίποτα δεν είναι ακόμα οριστικό, οι σχετικές διαβουλεύσεις έχουν προχωρήσει συγκριτικά με το αδιέξοδο στις αρχές του μήνα, όταν η Αθήνα απέρριψε κατηγορηματικά τις προτάσεις του κ. Στόλτενμπεργκ. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, αντί του -τότε προτεινόμενου- ευρύτερου «μηχανισμού αποτροπής κρίσεων» στη Μεσόγειο, με ενεργή ανάμειξη του ΝΑΤΟ, το παρόν σχέδιο συμφωνίας είναι αυστηρά διμερές και με πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής. Βασίζεται δε στους συμμαχικούς κανονισμούς και κώδικες συμπεριφοράς, που, ούτως ή άλλως, είναι γνωστοί στα Γενικά Επιτελεία, στους κυβερνήτες πλοίων και χειριστές αεροσκαφών επί σειρά ετών.
Η συμφωνία, αν επιτευχθεί, παρομοιάζεται με «πολύ αναβαθμισμένα» μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, τα οποία είχαν δρομολογηθεί με τη μυστική συμφωνία των διπλωματικών συμβούλων Ελ. Σουρανή και Ι. Καλίν, της 13ης Ιουλίου, στο Βερολίνο. Αντίθετα, μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν (και εδώ εντοπίζεται ο μέγας κίνδυνος για την ελληνική πλευρά) ως προς ποιες και τι είδους παραπομπές και διατυπώσεις θα υπάρχουν για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς οι διατάξεις του αποτελούν μόνιμο πεδίο ελληνοτουρκικών προστριβών στο ΝΑΤΟ από το 1995 (απόφαση Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης για 12 ν.μ. και casus belli). Και -ίσως το κυριότερο- κατά πόσο το Δίκαιο της Θάλασσας θα γίνει σεβαστό από την Τουρκία στη διάρκεια εφαρμογής της συμφωνίας, οπότε η Ελλάδα θα τεθεί ενώπιον διλημμάτων για τη συνέχιση ισχύος ή την καταγγελία της.
Παράλληλα, σε συνέχεια των επαφών της Γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκ. Μέρκελ και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μ. Πομπέο με την Αθήνα και την Αγκυρα, το κοινό συμπέρασμα Ελλήνων και ξένων διπλωματών είναι ότι ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης και ο Τούρκος πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν επιθυμούν -στην παρούσα φάση τουλάχιστον- συνέχιση της διαδικασίας της 13ης Ιουλίου. Ενδεικτικό, πάντως, της ρευστότητας της κατάστασης και της ευμετάβλητης πολιτικής της Τουρκίας είναι το γεγονός ότι, προ εβδομάδος, επικρατούσε εντελώς διαφορετικό κλίμα. Μεταξύ άλλων ανησυχητικών εξελίξεων, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ φέρεται να είχε σχεδόν πανικοβληθεί λόγω της απειλητικής στάσης του κ. Ερντογάν κατά την τηλεφωνική συνομιλία τους. Ο «πανικός» του κ. Μισέλ εκφράστηκε στις τηλεδιασκέψεις που είχε με την κυρία Μέρκελ, τον κ. Μητσοτάκη και τον Κύπριο Πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη. Η καγκελάριος και ο Ευρωπαίος αξιωματούχος παρότρυναν την Αθήνα να επιταχύνει τις συζητήσεις στο ΝΑΤΟ, ώστε να διευκολυνθεί η συζήτηση περί Τουρκίας και κυρώσεων (δηλαδή, μη κυρώσεων) στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης-25ης Σεπτεμβρίου.
Ωστόσο, σοβαρότατη μεταβλητή των εξελίξεων (όχι όμως και άλλοθι του Μαξίμου για βιαστική και άφρονα πολιτική κατευνασμού της Άγκυρας) είναι η εμπλοκή των ελληνοτουρκικών εξελίξεων στις εσωτερικές εξελίξεις του ΝΑΤΟ και στην -εμφανή πλέον- προσπάθεια της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί την κρίση στη νότια πτέρυγά του. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ ήδη πρότεινε νέο μηχανισμό εγγυήσεων για την Κύπρο υπό το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε η Μόσχα να αποκτήσει πρωτεύοντα ρόλο. Η πρόταση ακολουθεί τους επιτυχείς χειρισμούς της Μόσχας στη Συρία και τη Λιβύη και τα ανοίγματά της προς την Αίγυπτο, με αποτέλεσμα η ρωσική διείσδυση στην ανατολική Μεσόγειο να είναι πολύ μεγαλύτερη συγκριτικά με μόλις πριν από έναν ή ενάμιση χρόνο. Ο κ. Λαβρόφ (Covid-19 επιτρέποντος) θα επισκεφθεί την Αθήνα την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου με προτάσεις αναβάθμισης της διμερούς συνεργασίας και -ανάλογα με τις μέχρι τότε εξελίξεις- με ιδέες διαμεσολάβησης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν σημαντική για την Ελλάδα και το ΝΑΤΟ, αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι τον Ιούλιο ο πρόεδρος Βλ. Πούτιν είχε απορρίψει, σε τηλεφωνική του συνδιάλεξη με τον κ. Μητσοτάκη, την έκκληση παρέμβασης προς τον κ. Ερντογάν.
Προς αντίδραση στη ρωσική ανάμειξη, η Ουάσινγκτον έχει υπογραμμίσει, επανειλημμένα, προς την Αθήνα ότι θα αποτελούσε πλήγμα για το ΝΑΤΟ η καθυστέρηση αποκλιμάκωσης της ελληνοτουρκικής έντασης στη νότια πτέρυγά του. Ταυτόσημη είναι η θέση της Γερμανίας (παρά τις δικές της στενές οικονομικές σχέσεις και διαύλους συνεργασίας με τη Ρωσία), αλλά ακόμα και της Γαλλίας που τάσσεται υπέρ της «τεχνικής συμφωνίας» Αθήνας – Άγκυρας.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
