Όταν η αλλαγή γίνεται σταδιακά, σταγόνα σταγόνα, μέσα στον χρόνο, καμιά φορά δεν συνειδητοποιείς ακριβώς το εύρος της μεταβολής. Ούτε πόσο έχει μεταβληθεί προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης ή -ακόμη χειρότερα- της αποδυνάμωσης η διαπραγματευτική σου θέση. Επειδή βρισκόμαστε πλέον προ τεκτονικών αλλαγών στην εξωτερική μας πολιτική, οι οποίες θα οδηγήσουν σε έμπρακτη αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Ελληνικής Δημοκρατίας επί εδάφους της πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (τα Ιμια θα μοιάζουν πταίσμα), πριν σας μεταφέρω τις τελευταίες πληροφορίες παρουσιάζω συνοπτικώς τι άλλαξε τον τελευταίο ακριβώς χρόνο στις σχέσεις μας με την Τουρκία.
Θυμίζω: Στις 27 Νοεμβρίου 2019 ανακοινώθηκε η υπογραφή του ανυπόστατου μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης, με το οποίο η γείτων διεκδικεί την ελληνική ΑΟΖ και την ελληνική υφαλοκρηπίδα νοτίως του Καστελορίζου, στο σημείο που τέμνεται με την κυπριακή ΑΟΖ, νοτίως της Ρόδου, νοτίως της Καρπάθου και νοτίως της Κρήτης. Με το μνημόνιο αυτό μηδενίζονται οι επήρειες όλων των νησιών μας, μικρών και μεγάλων, στην περιοχή, καθώς οι Τούρκοι δεν τους αναγνωρίζουν υφαλοκρηπίδα.
Η Ελλάς ανασυντάχθηκε και στις 9 Ιουνίου 2020 υπέγραψε συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με την Ιταλία, ανακηρύσσοντας ΑΟΖ στο Ιόνιο. Βασικά στοιχεία αυτής της συμφωνίας ήταν η αναγνώριση της Ιταλίας ότι η Ελλάς έχει δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια οπουδήποτε σε Αιγαίο – Μεσόγειο, με αντάλλαγμα την παραχώρηση αλιευτικών ζωνών, η εφαρμογή της μέσης γραμμής με αποκλίσεις όμως και ο υπολογισμός ελαφρώς μικρότερης επήρειας σε ορισμένα νησιά του Ιονίου. Η συνολική επήρεια των νησιωτικών συμπλεγμάτων δεν επηρεάστηκε όμως κατά το ΥΠΕΞ.
Στις 7 Αυγούστου 2020 η Ελλάς υπέγραψε συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο, η οποία εξαιρούσε από το πεδίο της ρύθμισής της τη θαλάσσια περιοχή όπου εκτείνεται η ΑΟΖ του Καστελορίζου. Βασικά στοιχεία της συμφωνίας αυτής αποτελούν ότι η Ελλάς απέκτησε ισχυρό τίτλο κυριότητος στην ΑΟΖ της Κρήτης, ακυρώνοντας στο σκέλος του αυτό το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ότι η επήρεια της Κρήτης επί μερικής οριοθέτησης υπολογίστηκε στο 88%, ότι και εδώ η μέση γραμμή απέκλινε ελαφρώς (56% θαλάσσης έλαβον οι Αιγύπτιοι, 46% εμείς) και ότι προβλέπεται στο άρθρο 2 μηχανισμός συνεκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων. Η εξαίρεση του Καστελορίζου και το άρθρο 2 προφανώς και συνιστούσαν σινιάλο διαπραγμάτευσης προς τη γείτονα Τουρκία. Λίγο πριν, λίγο μετά τη συμφωνία απομακρύνθηκε προσκαίρως από τον σκληρό πυρήνα των αποφάσεων διπλωμάτης που θεωρούσε ότι η Ελλάς έπρεπε να απεικονίσει σε χάρτη τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στο Καστελόριζο, όπως αυτά ορίζονταν από τον νόμο Μανιάτη του 2011.
Η υπογραφή της συμφωνίας με την Αίγυπτο τίναξε στον αέρα την έγγραφη συμφωνία Ελλάδος – Τουρκίας για διάλογο στο Βερολίνο (λέγεται ότι προέβλεπε αποχή από μονομερείς ενέργειες σε «αμφισβητούμενες περιοχές») και έφερε το ερευνητικό «Oruc Reis» για έρευνες επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στο Καστελόριζο επί 33 ολόκληρες μέρες. Οι σεισμικές έρευνες έγιναν, το κυριαρχικό μας δικαίωμα αμφισβητήθηκε χωρίς αντίσταση, ωστόσο επειδή αυτές έγιναν με τεχνολογία 2D, τα ευρήματά τους δεν είναι αξιοποιήσιμα. Πενιχρά, σύμφωνα με τις αναφορές του ΠΝ, που με τα αόρατα υποβρύχια 214 σάρωνε την υφαλοκρηπίδα μας.
Την ίδια περίοδο της κρίσης, στις 24 Αυγούστου, η Ελλάς διά του υπουργού Εξωτερικών ανακοίνωσε την επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο και επιφυλάχθηκε να πράξει το ίδιο νοτίως της Κρήτης (δεν το έπραξε, με απόφαση του πρωθυπουργού). Στο διάστημα που διήρκεσε η κρίση οι Τούρκοι έθεσαν εκ νέου τις προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή διαλόγου: να είναι εφ’ όλης της ύλης, να διεξαχθεί σε τρεις τράπεζες (ΝΑΤΟ, διερευνητικές, πολιτικό σε επίπεδο γραμματέων ή διευθυντών, όπως τον Ιανουάριο του 2020) και να συζητηθούν σε αυτές ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, εύρος χωρικών υδάτων, εύρος εναέριου χώρου, κυριαρχία νησιών, αποστρατιωτικοποίηση, μειονότητα Θράκης κ.λπ.
Στις απαιτήσεις αυτές απάντησε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με άρθρο του σε τρεις ευρωπαϊκές εφημερίδες στις 9 Σεπτεμβρίου 2020, με το οποίο αναγνώριζε πρώτη φορά ότι υπάρχουν «διαφορές» και δήλωνε ότι η περιοχή του Καστελορίζου, όπου «Ελλάδα και Τουρκία διεκδικούν δικαιώματα», είναι «μη οριοθετημένη». Στην ουσία ο πρωθυπουργός, με τη σιωπηρή συναίνεση και του ΣΥΡΙΖΑ, ενταφίασε ως «μαξιμαλιστικό» τον νόμο Μανιάτη για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας. Τεχνικά η ένταση αποκλιμακώθηκε με παρέμβαση της Μέρκελ και save face διαδικασία.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, αμέσως μετά το άρθρο του πρωθυπουργού στο οποίο -σημειωτέον- η Ελλάς κατέβαζε τους τόνους στο θέμα των κυρώσεων, αποχώρησε το «Oruc Reis» από την ελληνική υφαλοκρηπίδα, ενώ χθες η Τουρκία «γλίτωσε» και επισήμως στη Σύνοδο Κορυφής τις κυρώσεις με ένα λάιτ κείμενο που παραπέμπει στις Συνθήκες. Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής επισκέφθηκε επίσης τη Θράκη η Ντόρα Μπακογιάννη και συναντήθηκε με τον Σύλλογο Επιστημόνων Μειονότητος, του οποίου μέλη του Δ.Σ. είναι ηγετικά στελέχη του μειονοτικού κόμματος DEP.
Η επίσκεψη Πομπέο και η επίσημη ανάρτηση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τον ΟΗΕ προχθές σφραγίζουν οριστικώς τις εξελίξεις. Κατά την επίσκεψη Πομπέο ο πρωθυπουργός δήλωσε «ευθυγραμμισμένος με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ» και δεσμεύτηκε ότι δεν θα προχωρήσει σε «μονομερείς ενέργειες» (12 μίλια, έρευνες), ενώ ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, χωρίς να πει ούτε μία φορά τη λέξη «Τουρκία», δέχθηκε ότι υπάρχει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νήσων, αλλά το παρέπεμψε προς επίλυση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
«Έχουμε τη θέση ότι αυτές οι απαιτήσεις, αυτές οι διαφορές πρέπει να επιλύονται από την προβλεπόμενη διεθνή διαδικασία» δήλωσε στην «Καθημερινή» ο κ. Πομπέο. Η ανάρτηση του τουρκολιβυκού μνημονίου και η καταχώρισή του στα επίσημα αποθετήρια με τους χάρτες του ΟΗΕ ήταν το δώρο Πομπέο προς Ερντογάν για την παράλειψή του να επισκεφθεί την Αγκυρα. Τούτων δοθέντων, το συνυποσχετικό είναι έτοιμο και η διαδικασία για τη Χάγη τροχιοδρομείται, αν ο διάλογος αποτύχει λόγω της αναμενόμενης ηρωικής μας αντίστασης. Η Χάγη θα δικάσει λαμβάνοντας υπόψη τους χάρτες του τουρκολιβυκού μνημονίου, τις συμφωνίες οριοθέτησης Ελλάδος – Ιταλίας και Ελλάδος – Αιγύπτου με τους χάρτες τους, τα όποια τετελεσμένα δημιουργήθηκαν από το «Oruc Reis» στην υφαλοκρηπίδα μας και βεβαίως με βάση τις νέες διαφοροποιημένες ελληνικές θέσεις περί επήρειας νήσων, μέσης γραμμής, συνεκμετάλλευσης, 12 μιλίων, αμφισβητούμενων περιοχών, θαλάσσιων ζωνών, όπως αυτές προκύπτουν από επίσημα κείμενα, συμφωνίες και δημόσιες δηλώσεις.
Δύο μόνο θέματα δεν έχουν ξεκαθαριστεί δημοσίως ακόμη: Εάν έχει η Ελλάς δεχτεί να ανακαλέσει τις ρήτρες εξαίρεσης θεμάτων άμυνας και εδαφικής ακεραιότητος από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου και αν η Τουρκία δέχεται τη Χάγη και θα εγείρει εκεί όλα τα θέματα, συμπεριλαμβανομένης της Συνθήκης της Λωζάννης και της Συνθήκης των Παρισίων περί αποστρατιωτικοποίησης. Για τα λοιπά δεν υπάρχει αμφιβολία: Η Χάγη δεν δικαιώνει ποτέ κανέναν «100-0», γιατί δεν θα ζητούσε τη βοήθειά της κανείς. Θα κερδίσουμε και θα χάσουμε στα επιμέρους. Με την απόφαση του δικαστηρίου θα σφραγιστεί έτσι η μείζων υποχώρηση του Ελληνισμού σε θέματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων, χωρίς κανείς να λερώσει τα χέρια του. Αντιθέτως, θα νίψει τας χείρας του. Σχολαστικά.
