Η ισορροπημένη δήλωση του Αμερικανού πρεσβευτή Τζ. Πάιατ, με την οποία επιβεβαιώνεται η στενή αμυντική συνεργασία Ελλάδας – ΗΠΑ και ταυτόχρονα μετατίθεται στο απώτερο μέλλον η προμήθεια των αεροσκαφών F-35, επαναφέρει στην πραγματικότητα όσους κυβερνητικούς παράγοντες (ιδιαίτερα στο Μέγαρο Μαξίμου) υπερβάλλουν για την επιρροή της Αθήνας στα κέντρα ισχύος της Ουάσινγκτον.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Η κακή αρχή των υπερβολικών προσδοκιών και των λανθασμένων παρεμβάσεων της κυβέρνησης προς τις ΗΠΑ έγινε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη στην πρώτη συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών Μ. Πομπέο, τον Οκτώβριο του 2019. Σύμφωνα με πηγές που είχαν άμεση γνώση των τότε διαμειφθέντων, ο πρωθυπουργός έθεσε ζήτημα συμμετοχής αμερικανικών εταιριών σε (συνολική ή μερική) ιδιωτικοποίηση της ΕΑΒ, ξεχνώντας ότι πέρασαν οι εποχές του Ψυχρού Πολέμου, που ίσως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορούσε να συμβουλεύσει πού και πώς θα μπορούσαν να γίνουν επενδύσεις στο εξωτερικό.
Τα σύγχρονα κριτήρια είναι αμιγώς οικονομικά και εμπορικά. Είναι δε βέβαιο πως, αν η ΕΑΒ ήταν σήμερα εκ των διαμαντιών του στέμματος της διεθνούς αεροναυπηγικής, όπως το 1978, κατά την ίδρυσή της από τους Κων. Καραμανλή και Ευ. Αβέρωφ ή έστω το 1991-93 κατά την ανάληψη του μάνατζμεντ από την τότε Lockheed, οι ξένες εταιρίες θα είχαν σπεύσει αυτοβούλως, χωρίς ανάγκη πολιτικών προσκλήσεων. Ο κ. Πομπέο φέρεται ότι δεν απάντησε στο αίτημα του κ. Μητσοτάκη.
Στη διάρκεια των ίδιων συνομιλιών του Οκτωβρίου 2019, μέλη της ελληνικής αντιπροσωπίας πρότειναν έναρξη συνομιλιών για την προμήθεια F-35 και άλλων αεροσκαφών, καθώς και για επενδύσεις στον ναυπηγικό κλάδο. Η αμερικανική πλευρά αρκέστηκε να υπογραμμίσει πως ό,τι γίνει θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της διαφάνειας και της σταθερότητας της επενδυτικής και φορολογικής νομοθεσίας.
Η συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2020 στον Λευκό Οίκο, δεν ήταν καλύτερη, επειδή -προσωπικά- ο κ. Μητσοτάκης παρουσίασε ορισμένες περίπλοκες, ως και αντιφατικές, προτάσεις στον πρόεδρο Ντ. Τραμπ. Ο πρωθυπουργός έκανε λόγο αφενός για αγορά συγκεκριμένου αριθμού F-35 προς κάλυψη των αναγκών της Πολεμικής Αεροπορίας, αφετέρου για «συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα» του συγκεκριμένου τύπου αεροσκαφών. Όμως, άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Γιατί το βιομηχανικό και αναπτυξιακό πρόγραμμα των F-35 είχε διαφορετικές διαβαθμίσεις (πρώτη των ΗΠΑ και κατόπιν των εταίρων ποικίλων επιπέδων) από το 1999-2001, και πλέον οι συζητήσεις γίνονται μόνον για πωλήσεις και εξαγωγές. Ως αποτέλεσμα, η αμερικανική πλευρά δεν κατανόησε την ακριβή φύση του ελληνικού δίδυμου αιτήματος.
Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης διευκρίνισε στον Αμερικανό πρόεδρο πως το ενδιαφέρον ως προς τα F-35 αφορά την περίοδο μετά την ολοκλήρωση του εν εξελίξει προγράμματος αναβάθμισης των 84 F-16 από τη Lockheed Martin, δηλαδή μετά το 2025.
Ωστόσο, πέφτοντας πάλι σε αντίφαση, ο πρωθυπουργός ζήτησε οι διαβουλεύσεις για τα F-35 να αρχίσουν αμέσως. Ο κ. Τραμπ, με γενικόλογες -ως εκ της θέσεώς του- απαντήσεις, δεν διαφώνησε, αλλά σύντομα αποδείχθηκε πλήρως ανεδαφική η έναρξη διαπραγματεύσεων το 2020 για μια προμήθεια που ενδεχομένως θα γίνει μετά το 2025-26. Γιατί κανείς δεν μπορεί να προβλέψει φέτος το ακριβές κόστος του F-35 και των ηλεκτρονικών και οπλικών συστημάτων του τόσα χρόνια αργότερα, όπως και το ύψος της δαπάνης που θα αντέχει το ελληνικό κράτος και το χρονοδιάγραμμα πληρωμών.
Ούτε, ασφαλώς, μπορεί να γίνει πρόβλεψη για τις επιλογές, το 2025-26, του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου ως προς τη στρατηγική και τακτική των ΗΠΑ στη ΝΑ Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή. Η εμπειρία δείχνει ότι απαιτούνται χρόνος και έκδοση ως και 32 αδειών από την αμερικανική διοίκηση και το Κογκρέσο όχι μόνον για την πώληση, αλλά ακόμα και για την απλή επίδειξη προηγμένων αεροπλάνων.
Στους μήνες που ακολούθησαν, δεν υπήρξαν ουσιαστικά στοιχεία -πέραν συζητήσεων σε εταιρικό επίπεδο- που να επέτρεπαν αισιοδοξία για ταχεία πρόοδο στο θέμα των F-35, αλλά ο κ. Μητσοτάκης έκανε σχετικές κατηγορηματικές αναφορές ακόμα και σε ξένους συνομιλητές του.
Ως συνήθως, μετά τη δήλωση του κ. Πάιατ, επαναλήφθηκαν και οι συνωμοσιολογικές θεωρίες περί αμερικανικής υποβάθμισης του ενδιαφέροντος για τα F-35 και αναβάθμισης για τα ελληνικά ναυπηγεία και την προμήθεια φρεγατών. Ασφαλώς και υφίσταται σχεδιασμός των ΗΠΑ για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, αλλά οι δυσχέρειες διογκώνονται. Ενδεικτικά, ο επενδυτικός φορέας DFC δεν ικανοποίησε το κυβερνητικό αίτημα περί ολοκλήρωσης των διαδικασιών εγγύησης δανείων για την εξαγορά των Ναυπηγείων Ελευσίνας μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2020.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
