Πού πάει ο κόσμος το 2021; Κάποτε αναζητούσαμε τις απαντήσεις σε περιοδικές επιθεωρήσεις, όπως η ετήσια έκδοση του έγκυρου «Εκόνομιστ», σε συνεντεύξεις εμβληματικών προσωπικοτήτων του πλανήτη, όπως ο Σόρος και ο Γκέιτς, ο οποίος μας ετοιμάζει τώρα για τις επόμενες καταστροφές, ακόμη και σε εμπιστευτικές ενημερώσεις.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Τίποτε από όλα αυτά, όμως, δεν αρκεί πλέον. Προέβλεψε άραγε κανείς πώς θα εξελισσόταν και πώς θα τερμάτιζε ο κόσμος το συγκλονιστικό 2020; Όλες οι θεωρίες που αναπτύχθηκαν πέρυσι πετάχτηκαν στα σκουπίδια εξαιτίας του αστάθμητου παράγοντος της πανδημίας. Το 2020 επιταχύνθηκε βιαίως ο χρόνος.
Εξελίξεις προσδιορισμένες για μια εικοσαετία μετά ήρθαν πιο μπροστά. Ζήσαμε την πύκνωση της Ιστορίας. Στην αυγή του 2021, ωστόσο, δεν νομίζω ότι χρειαζόμαστε πια επιθεωρήσεις, απόρρητες ενημερώσεις, γκουρού, μέντιουμ και δεν ξέρω τι άλλο για να καταλάβουμε πού πάει το πράγμα. Αυτή τη φορά έχουμε δεδομένα, μεγάλα και μικρά. Τα ζωνάρια έχουν λυθεί από νωρίς και το ξεκαθάρισμα λογαριασμών που έρχεται είναι μεγάλο.
Μου έκανε -στη δική μας μικροκλίμακα της ανάλυσης των Αθηνών- ισχυρότατη εντύπωση η «συμπλοκή» μεταξύ ξένων πρέσβεων στο twitter. Ο Αμερικανός ζήτησε τον λόγο από ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό επειδή φιλοξένησε τον Ρώσο σε αφιέρωμα για την Επανάσταση του 1821. Ο Γερμανός επιτίμησε δημόσια δημοσιογράφο ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού -στον ενικό, μάλιστα- επειδή έκανε μια επισήμανση για τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2 μεταξύ Γερμανίας – Ρωσίας. Ο Ρώσος επιτέθηκε σε γεωπολιτικό αναλυτή ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού αποδίδοντάς του «κακόβουλα σχόλια» και διαστρέβλωση των θέσεων της Μόσχας για τα 12 μίλια.
Και όλα αυτά όταν φέτος -παρεμπιμπτόντως- εορτάζουμε τα 200 χρόνια από την ανεξαρτησία μας! Δύση και Ανατολή βάλλουν κατά της ελευθερίας έκφρασης από το έδαφός μας! Αν μη τι άλλο, εντυπωσιακό. Οπως επίσης εντυπωσιακά είναι και δύο άλλα γεγονότα: Η διακήρυξη Πάιατ στην Αρχαία Αγορά ενώπιον Σακελλαροπούλου ότι είμαστε εχθροί και ανταγωνιστές με Ρωσία – Κίνα. Η δημόσια προειδοποίηση του Ρώσου υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάντερ Γκρούσκο στον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη να μην αναμειχθεί η Ελλάδα σε γεωπολιτικά παιχνίδια για τη ρωσική ανάσχεση στην περιοχή. Για Ρώσους, ασυνήθιστο.
Ένταση και νεύρα υπάρχουν και στην ευρύτερη γειτονιά μας -παραμένουμε στη μικροκλίμακα-, όπου κι εκεί είναι λυμένα τα ζωνάρια. Η Αλβανία απέλασε σε προεκλογική περίοδο το νούμερο 3 της ρωσικής πρεσβείας στα Τίρανα και η Μόσχα απάντησε με αντίποινα. Απέλασε και αυτή το νούμερο 3 της αλβανικής πρεσβείας στη Μόσχα. Η δε Βουλγαρία, 32 χρόνια μετά την πτώση του υπαρκτού, αισθάνεται ότι μπορεί να σηκώσει κεφάλι και επιχειρεί να ταπεινώσει τους Σκοπιανούς. Το όραμα της μεγάλης Βουλγαρίας ζωντανεύει. Στη μεγάλη εικόνα τώρα είναι επίσης προφανές ότι τα ζωνάρια στη μετά Τραμπ εποχή είναι λυμένα. Και μάλιστα την επομένη του θανάτου του Τζορτζ Σουλτς, του αρχιτέκτονα του Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 100 ετών. Σύμπτωση;
Σημάδια των καιρών; Σε κάποιους τοίχους των Εξαρχείων υπάρχει ακόμη πάντως ξεχασμένο το σύνθημα «Shultz go home», ενθύμιον επισκέψεως του εμβληματικού υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ο Μπάιντεν έδωσε ήδη τα πρώτα σημάδια γραφής. Στην επικοινωνία του με τον Πούτιν υπήρξε ηλεκτρισμός και αυτό συνάγεται από τις δημόσιες ανακοινώσεις, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος έθεσε θέμα «δηλητηρίασης Ναβάλνι», «ρωσικής παρέμβασης στις αμερικανικές εκλογές» κ.ά. Στην αναφορά του στον Κινέζο ομόλογο Σι Ζιν Πινγκ -επικοινωνία δεν υπήρξε, γιατί ο Κινέζος δεν τον κάλεσε να τον συγχαρεί- διατύπωσε ισχυρότατη ενόχληση. «Δεν έχει ίχνος δημοκρατίας μέσα του» σχολίασε επιθετικά.
Στις πρώτες αναγνωριστικές της κυβέρνησης Μπάιντεν με την Τουρκία υπήρξε επίσης ένταση, αν και τα κανάλια επικοινωνίας ενεργοποιήθηκαν ταχύτατα. Ο σύμβουλος Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν συνομίλησε επί μακρόν με τον σύμβουλο του Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν και σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, του έθεσε το θέμα των ρωσικών πυραύλων S400 με το επιχείρημα ότι «υπονομεύει τη συνοχή της συμμαχίας», ενώ του κατέστησε σαφές ότι επιθυμεί «να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις διαφωνίες». Μετάφραση: Η Αμερική θέλει πίσω την Τουρκία, αφοσιωμένο μέλος του ΝΑΤΟ, στα μέτρα της.
Στη Μόσχα τώρα: Το 2021 βρίσκει τη Ρωσία ισχυρή περιφερειακή δύναμη στον άξονα Καύκασος – Μέση Ανατολή (Συρία – Λιβύη – Αζερμπαϊτζάν). Τη βρίσκει να προχωρά την κατασκευή δεύτερου αγωγού φυσικού αερίου με τη Γερμανία, τον Νοrd Stream 2. Tη βρίσκει να είναι μέσα στο παιχνίδι των εμβολίων – ο Αυστριακός καγκελάριος Κουρτς ζήτησε συμπαραγωγή. Τη βρίσκει να έχει εμβαθύνει στρατηγικά τη συνεργασία της με την Τουρκία – η χημεία Πούτιν – Ερντογάν είναι εξαιρετική. Τη βρίσκει ισχυρή σε θέματα κυβερνοχώρου. Ηταν από τα θέματα που έθεσε ο Ζοζέπ Μπορέλ στη Μόσχα. Τη βρίσκει, όμως, και ιδιαιτέρως ευάλωτη εσωτερικά σε θέματα δημοκρατίας. Ο Πούτιν, μετά σχεδόν 20 χρόνια στην εξουσία, ελέγχεται γιατί δεν προχώρησε τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις. Και οι Δημοκρατικοί θα τον χτυπήσουν ακριβώς εκεί.
Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Δύσης και Ανατολής αυτή τη φορά θα διεξαχθεί μέσα στο ρωσικό έδαφος, όχι στην αυλή της Μόσχας, στην Ουκρανία. Οι Αμερικανοί επιστρέφουν δριμύτεροι. Η Τουρκία τέλος -προσπερνώ την Ευρώπη, γιατί δεν φαίνεται ικανή να αναλάβει γεωπολιτικό ρόλο στη μετά Μέρκελ εποχή- έχει πράγματι αλλάξει πίστα. Φαίνεται και από τις απαιτήσεις του Ερντογάν, ο οποίος ζήτησε χθες από τη Μέρκελ Ειδική Σύνοδο Κορυφής Ε.Ε. – Τουρκίας. Εξίσωσε τη χώρα του με μια ήπειρο. Ειδικές σύνοδοι γίνονται μέχρι στιγμής για τις σχέσεις Ε.Ε. – ΗΠΑ, Ε.Ε. – Ασίας, Ε.Ε. – Αφρικής. Οτι έχει αλλάξει πίστα φαίνεται και από το γεγονός ότι «διόρισε» ηγεσία της απολύτου επιρροής του στη Λιβύη, ενώ ο προεδρεύων στον ΟΗΕ φέτος είναι Τούρκος.
Στις δε σχέσεις της Τουρκίας με την Αμερική αυτή την εποχή καταγράφεται έντονος εκνευρισμός. Αμέσως μετά την επικοινωνία Καλίν – Σάλιβαν, το πιστό «σκυλί» του Ερντογάν, ο υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, κατηγόρησε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ότι βρίσκονταν πίσω από το πραξικόπημα του 2016. Ακολούθησε στους ίδιους τόνους ο μυστικοσύμβουλος του Τούρκου προέδρου Καραγκιούλ, για να εμφανιστεί στο τέλος ο ίδιος ο Ερντογάν. Με ομιλία του στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου επιτέθηκε στις ΗΠΑ με τη φράση: «Δεν ντρέπεστε καθόλου στο όνομα της δημοκρατίας για όλα όσα συνέβησαν πριν από τις εκλογές σας; (..) Πιάσατε κορυφή στον ρατσισμό».
Συγκεφαλαιωτικώς λοιπόν, τι μας δείχνει η ανασκόπηση του πρώτου μήνα του 2021; Απίστευτο παγκόσμιο ηλεκτρισμό. Η Αμερική με ανοιχτό εσωτερικό μέτωπο είναι ήδη πολωμένη με την Κίνα, τη Ρωσία και εν μέρει με την Τουρκία. Η Κίνα κερδίζει από την κρίση της πανδημίας, ηγούμενη νέας ζώνης ελεύθερου εμπορίου 12 χωρών, της μεγαλύτερης στον κόσμο. Το εμπορικό της πλεόνασμα μετά το ρεκόρ εξαγωγών έφτασε τα 78 δισ. δολάρια τον Δεκέμβριο του 2020, το συνολικό 535 δισ. δολάρια για όλο το έτος, ενώ οι ΗΠΑ έχασαν 250.000 θέσεις εργασίας. Η Ευρώπη δείχνει ανύπαρκτη ως οντότητα, χωρισμένη σε τιμάρια, αποδυναμωμένη μετά το Βrexit. Η Γερμανία έχει ανοίξει νέα ενεργειακά τεφτέρια με τους Ρώσους και εμπορικά με τους Κινέζους, αδιαφορώντας για τις ΗΠΑ.
H Βρετανία διαθέτει πλέον τεράστια περιθώρια αυτονομίας, ακόμη και έναντι των ΗΠΑ. Η Ρωσία είναι ισχυρή στην περιφέρειά της -δεν βλέπω πώς θα σπάσει ο άξων Πούτιν – Ερντογάν-, αλλά με τεράστιες αδυναμίες στο εσωτερικό της. Η Τουρκία, τέλος, παρά τα οικονομικά προβλήματά της, ετοιμάζεται να αγοράσει δεύτερο γεωτρύπανο και πιέζει για να κατοχυρώσει τον ρόλο της στη Μεσόγειο με μια «νέα Γιάλτα».
Τι μας δείχνουν όλα αυτά; Θεωρητικώς ότι η Δύση ως άξων θα επιτεθεί σε Ρωσία – Κίνα, κατά προτεραιότητα στη Μόσχα. Θεωρητικώς ότι θα επιδιώξει την απόσπαση της Τουρκίας από τη Ρωσία για να ενοποιηθεί ο γεωπολιτικός χώρος Ελλάς – Ισραήλ – Κύπρος – Τουρκία (με ό,τι αυτό σημαίνει για τα εθνικά μας θέματα).
Τίθενται τρία ερωτήματα, όμως: Πόσο ενιαίος θα είναι αυτός ο δυτικός άξων; Το Βερολίνο κάνει ήδη νερά. Πόσο διατεθειμένη είναι η Τουρκία από αυτόνομος παίκτης να προσδεθεί πάλι σε άρμα; Και τέλος: Στην Ευρασία θα παιχτεί ο κόσμος ή στην Απω Ανατολή; Τα σημάδια του Ιανουαρίου είναι ξεκάθαρα πάντως: Οι πρωτοκαθεδρίες είναι παρελθόν.
