Ας αθροίσουμε πάλι τα γεγονότα, όπως πράξαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας, όταν ερμηνεύσαμε τις τρέχουσες εξελίξεις στη Δύση με οδηγό το γεωπολιτικό δόγμα Μακίντερ. Ας τις αθροίσουμε, γιατί σήμερα θα επιχειρήσουμε να τις διαβάσουμε με το γεωπολιτικό δόγμα Μαχάν. Του ανταγωνιστή του, ο οποίος επηρέασε καταλυτικά την εξωτερική πολιτική του προέδρου των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούσβελτ.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Τα γεγονότα στη σειρά: Η Διώρυγα του Σουέζ κλείνει εξαιτίας της προσάραξης δεξαμενοπλοίου και οι τιμές του αργού πετρελαίου εκτοξεύονται διεθνώς. Το 12% των προμηθειών παγκόσμιας ενέργειας διακινείται από το σημείο αυτό. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται παραμονή της εθνικής επετείου το αεροπλανοφόρο «Αϊζενχάουερ», το οποίο ναυλοχεί στην Κρήτη. Εγγραφο που με βάση τον αμερικανικό νόμο ονομάζεται δήλωση εκδήλωσης ενδιαφέροντος (LOR) και συντάκτες τον υπουργό Αμύνης Νίκο Παναγιωτόπουλο και τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνο Φλώρο αποστέλλεται στο αμερικανικό Πεντάγωνο. Η Ελλάς εκδηλώνει το ενδιαφέρον να αγοράσει φρεγάτες και ζητά πληροφορίες για τις αμερικανικές.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συναντάται παραμονή της εθνικής εορτής επίσης με τον Αμερικανό ομόλογό του Μπλίνκεν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ. Κατόπιν αιτήματος του κυρίου Μπλίνκεν! Ανήμερα της εθνικής εορτής μεταδίδεται μαγνητοσκοπημένο τηλεοπτικό μήνυμα του προέδρου Μπάιντεν προς τον ελληνικό λαό για την επέτειο της εθνικής ανεξαρτησίας, ενώ το απόγευμα ο Αμερικανός ηγέτης, που παρίσταται διαδικτυακά στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., συνομιλεί στο τηλέφωνο με τον Ελληνα πρωθυπουργό επί ημίωρο για όλα τα θέματα, της Κίνας περιλαμβανομένης, και τον προσκαλεί στην Ουάσινγκτον το φθινόπωρο (θα πήγαινε ούτως ή άλλως για τα θυρανοίξια του Ναού του Αγίου Νικολάου στους Δίδυμους Πύργους – ο Μητσοτάκης είναι ο μόνος Ευρωπαίος ηγέτης με τον οποίο συνομιλεί ο Μπάιντεν).
Τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. είναι θετικά για την Τουρκία και αρνητικά για εμάς (ειδικώς η επαναδιατύπωση για το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τις διελεύσεις του «Oruc Reis» που θεωρούνται απλώς προκλητικές). Δεδομένων των χαμηλών τόνων της αντιπολιτεύσεως και της γενικότερης κόπωσης, θεωρούνται όμως πολιτικά διαχειρίσιμες.
Την επόμενη της εθνικής εορτής ο πρόεδρος Ερντογάν κάνει κάτι ασυνήθιστο: Εύχεται στην Ελληνίδα ομόλογό του για την εθνική μας εορτή! Την απελευθέρωσή μας από τους προπάτορές του. Τέλος, την ίδια μέρα γίνεται γνωστό ότι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ετοιμάζει τις βαλίτσες του για την Αμερική, στην οποία θα μεταβεί στις 5 Απριλίου. Αντικείμενο, προφανώς, η νέα αμυντική συμφωνία και οι φρεγάτες. Ο κ. Φλώρος, που είχε συνεργασίες με τον πρωθυπουργό για αυτό το ταξίδι αυτές τις μέρες, θα προηγηθεί του υπουργού Αμύνης. Λεπτομέρεια: Η ελληνική κυβέρνηση δεν προσκάλεσε τον Γερμανό πρόεδρο Στάινμαϊερ στην εορτή για την ανεξαρτησία (όπως αποκάλυψε ενοχλημένος ο Γερμανός πρεσβευτής), ενώ απέφυγε να ταξιδέψει στην Ελλάδα ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.
Αμφότερες οι απουσίες συνδέονται προφανώς με την προμήθεια των φρεγατών και με τον τυχόν αποκλεισμό Γερμανών και Γάλλων από τη διαπραγμάτευση για την αγορά τους. Αυτά είναι τα γεγονότα στη σειρά! Τώρα ας κάνουμε μια βουτιά στον χρόνο για να σας συστήσω μέσα από κείμενο του καθηγητή Ηρακλείδη έναν από τους δύο μεγάλους Αμερικανούς θεωρητικούς, τον πλοίαρχο Alfred Mahan, το γεωπολιτικό δόγμα του οποίου μαζί με του Μακίντερ (το παρουσιάσαμε προσφάτως) επηρεάζει ακόμη την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Αντιγράφω:
«Ο πρώτος γεωπολιτικός μελετητής στον αγγλοσαξονικό χώρο θεωρείται ο πλοίαρχος των ΗΠΑ Alfred Mahan (1840-1914), πρόεδρος του Naval War College, ο οποίος είναι πατέρας της μετέπειτα γνωστής ως γεωστρατηγικής. Υπήρξε ο πρώτος που υιοθέτησε τη διάκριση μεταξύ χερσαίων και θαλάσσιων μεγάλων δυνάμεων.
Ο Mahan είχε ως πρότυπο για τη χώρα του τη Βρετανία και κατέγραψε το 1890 στο βιβλίο “Η επιρροή της ναυτικής δύναμης στην ιστορία 1600-1783” τον θαυμασμό του για την παγκόσμια επικράτησή της ως θαλάσσιας δύναμης, με τον έλεγχο που ασκούσε μέσω του ισχυρού ναυτικού της και των σταθμών της ανά τον κόσμο (αποικίες, ναυτικές βάσεις, θαλάσσιος έλεγχος κομβικών σημείων του διεθνούς εμπορίου και της ναυσιπλοΐας κ.λπ.).
Για τον Mahan, μια πραγματική Μεγάλη Δύναμη θα έπρεπε να είναι θαλάσσια δύναμη, μια δύναμη που να ελέγχει τις θάλασσες, που να διαθέτει έναν μεγάλο εμπορικό στόλο και κυρίως ένα ισχυρό πολεμικό ναυτικό που να έχει συνεχή διεθνή παρουσία σε όλη την υδρόγειο και να ελέγχει όλα τα κομβικά θαλάσσια σημεία παγκοσμίως. Για να μπορεί μία χώρα να γίνει μεγάλη θαλάσσια δύναμη, θα πρέπει να διαθέτει μεγάλη ακτογραμμή, καλά λιμάνια και να βρίσκεται και να ελέγχει κυρίως την περιοχή βόρεια της Διώρυγας του Σουέζ και της Διώρυγας του Παναμά. Καταγράφοντας τα κατ’ αυτόν πλεονεκτήματα των θαλάσσιων δυνάμεων έναντι των χερσαίων, προέτρεπε τις ΗΠΑ (μέσω του Theodore Roosevelt) να επεκταθούν με αποικίες, να αποκτήσουν πανίσχυρο πολεμικό ναυτικό και να καταστούν μία από τις μεγάλες δυνάμεις. Όσον αφορούσε τη στρατιωτική πτυχή της γεωστρατηγικής, ο Mahan επηρεάστηκε κυρίως από το έργο του Ελβετού Antoine – Henri Jomini (1779-1869), στρατηγού αρχικά του Ναπολέοντα και στη συνέχεια του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄, του κύριου ανταγωνιστή του Clausewitz στη θεωρία της στρατιωτικής στρατηγικής. Το έργο του Mahan είχε γίνει γνωστό στην Ευρώπη, τόσο στη Βρετανία όσο και στη Γερμανία, και συγκεκριμένα στον μεγαλομανή κάιζερ Γουλιέλμο Β΄ (ο οποίος στη συνέχεια επιδίωξε η Γερμανία να γίνει μεγάλη ναυτική δύναμη όπως η Βρετανία).
Ο κύριος θεμελιωτής της αγγλοσαξονικής σχολής της γεωπολιτικής είναι ο Βρετανός γεωγράφος Halford Mackinder (1861-1947), αν και ποτέ του δεν χρησιμοποίησε τον όρο “γεωπολιτική”, τον οποίο μάλιστα αποστρεφόταν. Ο Mackinder, σε αντίθεση με τον Mahan, δεν ήταν αισιόδοξος για το μέλλον των ναυτικών δυνάμεων. Κατά τον Βρετανό γεωγράφο, η “Κεντρική Γη” (Heartland) ήταν το κεντρικό τμήμα της Ευρασίας, το οποίο ήταν απροσπέλαστο και απρόσιτο σε επιθέσεις από τις ναυτικές δυνάμεις. Αυτό θα ήταν το απόρθητο κάστρο της μεγάλης χερσαίας δύναμης».
Όπως προκύπτει από τη συνδυασμένη ανάγνωση των δύο θεωριών, οι ΗΠΑ δεν έχουν αλλάξει τρόπο σκέψης. Η ανατολική Ευρώπη και η Τουρκία (Ευρασία – Μακίντερ) και η Μεσόγειος με τη Μαύρη Θάλασσα (αναφορά Μπάιντεν σε Κυριάκο με βάση το δόγμα Μαχάν) τις ορίζει. Αρα και ο τύπος της φρεγάτας που θα αγοράσουμε τους ενδιαφέρει, γιατί πρέπει να είναι τέτοιος που να μη δίδει στην Ελλάδα τη δυνατότητα ανεξάρτητης δυναμικής εμπλοκής με την Τουρκία.
Οι γαλλικές το δίδουν, οι αμερικανικές όχι! Εκτελούν κυρίως παράκτιες αποστολές. Το πρόβλημα για εμάς που με το ένα πόδι πατάμε στην Ευρώπη και το άλλο στις ΗΠΑ είναι το εξής: Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι υποκεφάλαιο των αμερικανορωσικών, των αμερικανοκινεζικών και των ευρωαμερικανικών. Δεδομένου ότι οι σχέσεις Ευρώπης – Κίνας, Ελλάδος – Κίνας αλλά και Τουρκίας – Κίνας είναι πολύ καλές, το ερώτημα είναι: Αντέχει η ελληνική εξωτερική πολιτική μετά τη Ρωσία να ανοίξει δεύτερο μέτωπο με την Κίνα αλλά και να καθίσει στο τραπέζι με την Τουρκία χάριν των εθνικών συμφερόντων των ΗΠΑ και μόνον χωρίς έμπρακτα ανταλλάγματα; Το παλαιό δόγμα «κορίτσια ο Στόλος» δεν αρκεί στις μέρες μας. Έχουν και άλλοι στόλους πλέον. Εμπορικούς και πολεμικούς! Θέλουμε κάτι παραπάνω.
