Τα θλιβερά γεγονότα του γηροκομείου στην Κρήτη, και γιορτινές μέρες που είναι, προκάλεσαν μερικές αναπόφευκτες σκέψεις. Βασικός παράγων της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού είναι η για χιλιάδες χρόνια συνοίκηση κάτω από την ίδια στέγη και των τριών γενεών.
- Από τον Φαήλο Μ. Κρανιδιώτη
Παππούδες, παιδιά και εγγόνια κάποτε αποτελούσαν αδιάσπαστη ενότητα και οικονομική μονάδα, αφού όλοι συμμετείχαν στον αγώνα για την επιβίωση και τα πολλά παιδιά και εγγόνια σήμαιναν δύναμη και υποκαθιστούσαν το ανύπαρκτο κοινωνικό κράτος, αφού οι απόμαχοι της ζωής εμπιστεύονταν τους απογόνους τους για τη φροντίδα τους στα γεράματα.
Η σύγχρονη ζωή, η εσωτερική μετανάστευση, η αλλαγή επί τω κυνικότερω των αξιών διέσπασαν την ενότητα των τριών γενεών. Σε πολλές περιπτώσεις οι παππούδες στο χωριό ή στο γηροκομείο, οι γονείς στη δουλειά, όταν έχουν, και τα παιδιά στους παιδικούς σταθμούς ή με νταντάδες μαθαίνουν αλβανικά, γεωργιανά, φιλιππινέζικα κ.λπ. Και σε αρκετές περιπτώσεις κάποιοι «παρκάρουν», ακόμη και όταν οι παππούδες είναι αυτοεξυπηρετούμενοι.
Τα πρώτα στοιχεία λαϊκού πολιτισμού στα παιδιά τα δίνουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες, που στην ελληνική οικογένεια παραδοσιακά προσέχουν τα παιδιά όταν οι γονείς εργάζονται. Τραγούδια, παραμύθια, παροιμίες, μύθοι, αφηγήσεις ιστορικών γεγονότων περνούσαν από παππού και γιαγιά σε εγγόνια, πριν καν πάνε σχολείο ή όταν ακόμη υπήρχαν ελάχιστα σχολεία και η πλειονότητα ήταν αναλφάβητοι. Τα καλοκαίρια, που τα περνούσαμε όλα στο Μαυρομμάτι της Βοιωτίας, ο συνονόματος παππούς μου μας μάθαινε αγροτικές δουλειές -έχω θερίσει μέχρι στάρι με το δρεπάνι-, μας έλεγε ιστορίες από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, όπου πολέμησε, αλλά και για γεγονότα που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν, τον Διχασμό, την Κατοχή και τη συντριβή της κομμουνιστικής χωριστικής ανταρσίας.
Η εκ πατρός γιαγιά μου, η Μαριάνθη, από το Σκουτάρο της Λέσβου, μας πρόσεχε και μαγείρευε, όταν οι γονείς μου λείπανε στη δουλειά και τον μήνα του χειμώνα που έπαιρναν οι γονείς μου την άδειά τους για να μαζέψουν τις ελιές. Μου περιέγραφε, σαν να ήταν χθες, το θωρηκτό «Αβέρωφ» να κανονιοβολεί στα ανοιχτά και τα αγήματα εμβολής του Βασιλικού Ναυτικού που αποβίβασε και απελευθέρωσαν τη Μυτιλήνη, και τους Τούρκους του χωριού να φεύγουν τρέχοντας πανικόβλητοι. Η φροντίδα των γονιών ήταν και είναι ένα ύψιστο ηθικό καθήκον. Σήμερα, όλο και συχνότερα το καθήκον αυτό παραβιάζεται και βλέπεις ηλικιωμένους ανθρώπους, που τα παιδιά τους θα μπορούσαν να τους φροντίσουν, αντί γι’ αυτό να τους κλείνουν σε γηροκομεία, εκχωρούν τη σύνταξή τους σε αυτά τα ιδρύματα και μαζί το κουρελιασμένο καθήκον στους γεννήτορές τους. Ο λόγος, εκτός από το να εκμεταλλευτούν το σπίτι των γονιών τους, είναι για να κάνουν τη ζωή τους χωρίς να χαλάνε την ζαχαρένια τους γι’ αυτούς στους οποίους χρωστούν τα πάντα.
Είναι σίγουρο πως υπάρχουν και γέροντες που χρειάζονται ειδική φροντίδα, που δεν μπορεί να την έχουν στο σπίτι. Είναι όμως αρκετές φορές που η εισαγωγή στο γηροκομείο είναι μια λιγότερο ή περισσότερο πολυτελής εγκατάλειψη, χωρίς άλλο λόγο από τον εγωισμό και την ανεμπόδιστη κοινωνική ζωή.
Σίγουρα δεν μπορούμε να γυρίσουμε στην εποχή της πατριάς σε μια αγροτοποιμενική Ελλάδα. Αλλά αυτό απέχει πολύ από την κτηνωδία να εγκαταλείπεις αυτούς στους οποίους χρωστάς τα πάντα, την ύπαρξή σου, την ανατροφή σου, τις σπουδές σου. Τι θα ήμασταν εγώ και ο αδελφός μου χωρίς τη στοργή, τη φροντίδα και το παράδειγμα των γονιών και των παππούδων μας;
Ο,τι βλέπεις κάνεις, λέει ο λαός, αλλά φαίνεται ότι δεν πιάνει σε όλους το εμπειρικό αυτό μάθημα του παραδείγματος. Κι εμείς βλέπαμε εργατικότητα, δυο ανθρώπους που έκαναν ακάματα τα πάντα για να μας φροντίσουν, να μας μορφώσουν, στερούμενοι πολλά και ταυτόχρονα, παρότι μεγαλωμένοι στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής από λαϊκή εργατική και αγροτική οικογένεια αντίστοιχα, μας δίδαξαν, μαζί με άξιους δασκάλους, φιλοπατρία, σεβασμό στον νόμο, αγάπη για την ελευθερία και αδιαπραγμάτευτη αξιοπρέπεια. Βλέπαμε ευθύνη, αλτρουισμό υπέρ της οικογένειας, αλληλεγγύη στους συνανθρώπους. Πώς μπορείς ύστερα από όλα αυτά να ανταποδώσεις με εγωιστική παλιανθρωπιά; Θα προτιμούσα να στερηθώ τα πάντα, ώστε οι γονείς μου να ζήσουν μέχρι τέλους, όσο περισσότερα χρόνια, στο σπίτι που έφτιαξαν με τον μόχθο τους, αξιοπρεπείς και με τη δική μας φροντίδα. Μεγαλώνοντας, κάποια στιγμή συνειδητοποίησα κι εγώ πως δεν είμαστε αθάνατοι, γιατί ως τα 30 κάπως έτσι νιώθεις, πως όλοι και όλα θα είναι εκεί να σε περιμένουν, και έτσι άρχισα να δίνω μεγαλύτερη προσοχή και να βρίσκω λίγο χρόνο, συνειδητοποιώντας πως τίποτα δεν είναι δεδομένο και πως πρέπει έγκαιρα να πεις και να κάνεις αυτά που πρέπει. Να ανταποδώσεις.
Δεν ξέρω αν είναι ουτοπικό, αλλά εκτός από πολιτικές που να στηρίζουν τη μητρότητα, γιατί έχουμε τεράστια έλλειψη από… Έλληνες, να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής της τρίτης γενιάς και να αρχίσουμε πάλι να διδάσκουμε εμφατικά αυτές τις αξίες, την αγάπη για την οικογένεια, τον σεβασμό στους μεγαλύτερους και τη φροντίδα τους, θα ήθελα και κάτι εξίσου σημαντικό. Εναν συνδυασμό παραδοσιακού και σύγχρονου τρόπου, που θα τον διδάσκουμε και θα ενώσει πάλι τις τρεις γενιές. Βοηθάνε πια και η τεχνολογία και η μείωση των αποστάσεων, ώστε να διατηρήσουμε αλώβητη αυτή την Κιβωτό της μνήμης και των αξιών, της ιστορικής συνέχειας και του τρυφερού καθήκοντος που η εγκάρδια εκτέλεσή του, αντί για την εγκατάλειψη, θα σας παρηγορεί, όταν έρθει η αναπόφευκτη απώλεια, όπως είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων.
Χριστός Ανέστη, αδέρφια, υγεία σε όλους και δύναμη και μεγαλοσύνη στην Πατρίδα.
