Με την εσωτερική ελληνική φλόγα του, την άσβεστη κινητήρια δύναμη της ποίησής του, έγινε ολόκληρος μια δάδα που φώτιζε τα σκοτάδια που έχουν πέσει πάνω μας…
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
«Δαυλός της Ιστορίας Σου, έκραξα, είμαι,
και να, ας καεί σα δάδα το έρμο μου κουφάρι,
καταβολάδα του Εμπυραίου,
με την δάδα τούτην,
ορθός πορεύοντας ως με την ύστερη ώρα,
όλες να φέξουν τέλος, τις γωνιές της Οικουμένης
ν’ ανοίξω δρόμο στην ψυχή, στο πνέμμα, στο κορμί Σου, Ελλάδα!»
Στίχοι από το «Πνευματικό Εμβατήριο» του Άγγελου Σικελιανού
Ο Άγγελος Σικελιανός (1884-1951) έγραψε το «Πνευματικό Εμβατήριο» το 1945, όταν η Ελλάδα από τη μια προσπαθούσε να συνέλθει από την αγιάτρευτη πληγή που είχε ανοίξει στα πλευρά της η τριπλή Κατοχή από Ιταλούς, Γερμανούς και Βουλγάρους και, από την άλλη, προετοιμαζόταν ολοταχώς να κακοφορμίσει το πολεμικό τραύμα με την καλπάζουσα νόσο της εμφύλιας σύρραξης. Ο ποιητής προσπαθούσε να δείξει προς μια κατεύθυνση αληθινής εθνικής ενότητας και κοινωνικής ανάταξης, αλλά, ως συνήθως, ελάχιστοι διαμορφωτές των πολιτικών εξελίξεων έδωσαν σημασία στο μήνυμά του.
Ο Σικελιανός, με την εσωτερική ελληνική φλόγα του, την άσβεστη κινητήρια δύναμη της ποίησής του, έγινε ολόκληρος μια δάδα που φώτιζε τα σκοτάδια που έχουν πέσει πάνω μας στους άχαρους αιώνες της συλλογικής υποδούλωσής μας. Σκλαβωμένοι ήμασταν και παραμένουμε σε τρόπους που δεν μας ταιριάζουν, σε σκέψεις ξένες προς εμάς, σε ιδανικά που φορέθηκαν άγαρμπα στις σάρκες μας και τα νιώθουμε σαν αλυσίδες.
Ο δημιουργός του συγκλονιστικού ποιήματος «Πνευματικό Εμβατήριο» (που αξίζει να διαβάσετε, αλλά και να ακούσετε μελοποιημένο από τον Μίκη Θεοδωράκη) ήταν επίμονος άνθρωπος. Η προσπάθειά του για επιστροφή των Ελλήνων στον δρόμο τους δεν χαρακτηριζόταν από ασυνέχειες, αποσπασματικές σκέψεις και νωθρές κινήσεις.
Στις 9 Μαΐου 1927 άρχιζε για τον Σικελιανό και την Ελλάδα η ιερή υπόθεση των Δελφικών Εορτών – μια πρωτοβουλία που είχε συλλάβει, συνθέσει και υλοποιήσει ο ίδιος, μαζί με τη σύζυγό του Εύα Σικελιανού-Πάλμερ (1874-1952). Στις πρώτες εκδηλώσεις των Δελφικών Εορτών, που έλαβαν χώρα στον ιερό τόπο των Δελφών, περιλαμβάνονταν παράσταση της αισχύλειας τραγωδίας «Προμηθεύς Δεσμώτης», αθλητικοί αγώνες στο αρχαίο στάδιο, ομιλίες, συναυλία βυζαντινής μουσικής, έκθεση λαϊκής χειροτεχνίας κ.ά. Ο βασικός στόχος της αναβίωσης σημαντικών πτυχών και εκδηλώσεων του ελληνικού πολιτισμού σ’ αυτόν τον μοναδικά φορτισμένο τόπο ήταν η ανάδειξη της Ελλάδας ως σημείου συνάντησης κρατών και εθνών και ως μιας χώρας που συμβάλλει στην παγκόσμια ειρήνη και τη νοηματοδότηση της ζωής των ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτής της επιδίωξης είχε ενταχθεί και η φιλοδοξία ίδρυσης της Δελφικής Αμφικτυονίας, μιας μικρογραφίας του σημερινού ΟΗΕ, του Πανεπιστημίου των Δελφών και μιας σειράς άλλων θεσμών, μέσω των οποίων θα επιτυγχάνονταν η παγκόσμια συνεννόηση και η αύξηση του ηθικού κεφαλαίου και της χώρας μας και της διεθνούς κοινότητας.
Σ’ όλο αυτό το πνευματικό οικοδόμημα δεν είχαν χώρο οι υπόγειες συνεννοήσεις, τα νιτερέσα με χορηγούς και οι κρατικές παρεμβάσεις, που θα υποδείκνυαν από διευθυντικά στελέχη μέχρι ταξιθέτες. Οι Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο να κρατικοποιηθεί, να… τουριστικοποιηθεί και να εμπορευματοποιηθεί το εγχείρημά τους. Οι Δελφικές Εορτές τελέστηκαν ακόμα μία φορά, τον Μάιο του 1930. Επειτα, η αδυναμία του ζεύγους Σικελιανού να αντεπεξέλθει στα έξοδα της διοργάνωσης των εορτών οδήγησε στην παύση τέλεσής τους.
Και τις δύο φορές που αυτός ο θεσμός πήρε σάρκα και οστά τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας – και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μοναδική θλιβερή εξαίρεση, ο «Ριζοσπάστης» του ΚΚΕ, που αποδοκίμαζε την προσπάθεια και ειρωνευόταν μίζερα τον ποιητή και τη σύζυγό του, γράφοντας, μεταξύ άλλων, σε άρθρο της 5ης Μαΐου 1930: «Αλλά το μεγαλύτερο πανηγύρι γινότανε μέσα στο κεφάλι του Σικελιανού και των… συνενόχων του… Πού ξαίρουμε κιόλας αν ο Σικελιανός δεν εφιλοδόξησε να γίνει και… Απόλλων και αν η κ. Εύα δεν έχει κι αυτή το σχέδιό της να καθίσει στο χρυσό τρίποδα και να γίνει Πυθία;»
Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην ακριβώς διπλανή στήλη του λιβελογραφήματος εναντίον των Δελφικών Εορτών και του ζεύγους Σικελιανού, ο «Ριζοσπάστης» εκείνη την ημέρα δημοσίευε τη συνέχεια γλυκερού άρθρου της χήρας του Λένιν, Ναντέζντα Κρούπσκαγια, στο οποίο παρετίθεντο ωραιοποιημένες αναμνήσεις από τα έργα και τις ημέρες του μακαρίτη τυράννου… Μερικοί προτιμούσαν και συνεχίζουν να προτιμούν την αποφορά του τυμπανιαίου πτώματος της απολυταρχίας από τα δελφικά άνθη της ελευθερίας. Το κοινό αγκάλιασε και τις δύο διοργανώσεις των Δελφικών Εορτών. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών ήρθαν σε όλες τις εκδηλώσεις και αποθέωσαν και τους εμπνευστές του θεσμού και όλους τους συντελεστές. Ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ βρίσκονταν στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.
