Θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα που ανέκυψε με τις ανοίκειες δηλώσεις του εφοπλιστή Πάνου Λασκαρίδη εναντίον του πρωθυπουργού της Ελλάδος από μία άλλη οπτική γωνία. Τη γωνία της πολιτικής. Θα σας διηγηθώ μία ιστορία που αποκαλύπτει στο τελευταίο βιβλίο του ο δημοσιογράφος Πάνος Λουκάκος, το οποίο φέρει τον τίτλο «Η αθέατη όψη, Τύπος και πολιτική στη Μεταπολίτευση». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Εκεί λοιπόν ο διακεκριμένος συνάδελφος ανακαλεί στη μνήμη του ένα επεισόδιο που έγινε στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης σε παραθαλάσσια ταβέρνα της Μυκόνου με πρωταγωνιστές τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, έναν πασίγνωστο εφοπλιστή και έναν ψαρά. Υπήρξε αυτόπτης μάρτυς του.
Όταν ο Καραμανλής, εν ενεργεία πρωθυπουργός ων, έφθασε με την παρέα του στην ταβέρνα για το μεσημβρινό του γεύμα, διέκρινε μεταξύ των θαμώνων και έναν διάσημο εφοπλιστή της εποχής.
Ο Εθνάρχης συμπαθούσε γενικώς τον κόσμο της ναυτιλίας, σε αντίθεση με τον κόσμο της βιομηχανίας. Συνιστούσε σε όλους να στηρίζουν τη ναυτιλία, γιατί οι εφοπλιστές (σε αντίθεση με τους βιομηχάνους που έχουν ρίζες και μπορείς να συγκρουστείς μαζί τους) «έχουν φτερά και μπορούν να πετάξουν», να εγκαταλείψουν τη χώρα δηλαδή ανά πάσα στιγμή. Γι’ αυτό και στο Σύνταγμα του ’75 νομοθέτησε το γνωστό άρθρο για τη φορολογία τους. Τους ήθελε στην Ελλάδα, συμμάχους της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Αυτό όμως δεν σήμαινε ότι έπαιζε και… σφαλιάρες μαζί τους.
Ο Παναγιώτης Λαμπρίας αποκαλύπτει μάλιστα σε ειδικό κεφάλαιο σε βιβλίο του ότι προδικτατορικώς ο Καραμανλής επέστρεψε στον Ωνάση μια βαλίτσα με λεφτά που δίδονταν ως προεκλογική χρηματοδότηση (με κουπόνια) στην ΕΡΕ για την προεκλογική της εκστρατεία. Και την επέστρεψε αμέσως επειδή μετά την αποστολή της ο Ωνάσης ζητούσε επιμόνως από υπουργούς του να μεροληπτήσουν εναντίον του Νιάρχου.
Για να γυρίσουμε στην ιστορία της Μυκόνου και του Πάνου Λουκάκου όμως, μόλις ο εφοπλιστής αντελήφθη την παρουσία του πρωθυπουργού λίγα μέτρα από το τραπέζι του, έκανε κάτι αδιανόητο, το οποίο κατά βάθος υποδήλωνε όμως τον βαθύ σεβασμό του στο πρόσωπο και το αξίωμά του: Σηκώθηκε από τη θέση του, πλησίασε στο τραπέζι του Καραμανλή, του απηύθυνε ορισμένους φιλόφρονες λόγους και στο τέλος… έσκυψε και του φίλησε το χέρι!
Προς γενική έκπληξη ο Καραμανλής δεν έκανε κάτι να αποτρέψει αυτή τη χειρονομία. Δέχθηκε το χειροφίλημα μιλώντας εγκαρδίως στον εφοπλιστή. Λίγο αργότερα «έδεσε» στον μόλο μπροστά από την ταβέρνα όπου γευμάτιζαν ο Καραμανλής και ο εφοπλιστής μια βάρκα με έναν ψαρά.
Ήταν ο πατέρας του οικονόμου του Θεόδωρου Χαριτόπουλου. Τον πλησίασε και ο ψαράς και έκανε την ίδια ακριβώς κίνηση: Επιχείρησε να του φιλήσει το χέρι. Τη σκηνή παρακολουθούσε βεβαίως από απόσταση αναπνοής και ο εφοπλιστής. Ο Μακεδών δεν αντέδρασε κατά τον ίδιο τρόπο αυτή τη φορά. Τράβηξε απότομα το χέρι του προς τα πίσω και δήθεν δυσαρεστημένος φώναξε στον ψαρά:
«Δεσπότης είμαι και θέλεις να μου φιλήσεις το χέρι;» Το μήνυμα προς την απέναντι πλευρά που παρακολουθούσε άφωνη ήταν σαφές και συγκεκριμένο. Η πολιτική οφείλει να αναγνωρίζει την εθνική προσφορά των επιχειρηματιών και ιδίως της ελληνικής ναυτιλίας, αλλά ταυτόχρονα οφείλει να τηρεί και τις αναγκαίες αποστάσεις από αυτούς όταν επιβάλλεται. Η τυραννία της οικειότητας οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα.
Το μήνυμα ήταν ότι η πολιτική έχει τον πρώτο λόγο στις δημοκρατίες. Όχι η αγορά. Είναι λοιπόν στρατηγικής σημασίας θέμα να αντιλαμβάνεται κάθε φορά ο κόσμος του επιχειρείν ποια είναι τα όρια. Οι κόκκινες γραμμές της πολιτικής. Τις οποίες αρμόδιος να τις χαράσσει είναι ο εκάστοτε πρωθυπουργός. Εκτός από την οπτική γωνία της πολιτικής, υπάρχει και η άλλη οπτική γωνία: της ναυτιλίας. Έχω κατά καιρούς ακούσει κατ’ ιδίαν απηυδισμένους εκπροσώπους της ναυτιλίας -όχι έναν και δύο- να διατυπώνουν παράπονα για τη στάση ελληνικών κυβερνήσεων εις βάρος τους.
Να διαμαρτύρονται ότι, ενώ εκείνοι διατηρούν για λόγους συναισθηματικούς τις έδρες των επιχειρήσεών τους στην Ελλάδα -θα μπορούσαν να τις έχουν οπουδήποτε στον κόσμο-, οι κυβερνήσεις δεν τείνουν ευήκοο ους στα αιτήματά τους και πολλές φορές τους πολεμούν. Όλοι θυμόμαστε π.χ. τις αθλιότητες που έκανε το ΠΑΣΟΚ στα χρόνια των Μνημονίων κατά του εφοπλιστή Προκοπίου με στημένα δημοσιεύματα.
Παρά ταύτα, ποτέ μα ποτέ μα ποτέ όμως στα τόσα χρόνια που συναναστρέφομαι αυτούς τους ανθρώπους δεν άκουσα ποτέ έναν τους να μιλά απαξιωτικά για Ελληνα πρωθυπουργό.
Για οιονδήποτε Ελληνα πρωθυπουργό. Ούτε δημοσίως ούτε ιδιωτικώς. Δεν είχαν ποτέ και δεν έχουν οιαδήποτε αισθητική σχέση με τους κλασικούς νταβατζήδες του δημοσίου βίου οι Ελληνες εφοπλιστές. Ο κύριος Λασκαρίδης ήταν ο πρώτος που μίλησε με τέτοιο λεξιλόγιο και κατά τούτο έβλαψε πρώτα τον εαυτό του, έπειτα τον κλάδο του και τελευταίο τον πρωθυπουργό της Ελλάδος. Τον εαυτό του γιατί έχει κάνει δωρεές στο Πολεμικό Ναυτικό, έχει δημιουργήσει μια εξαιρετική βιβλιοθήκη στο ομώνυμο ίδρυμα, ενώ φέρει την ευθύνη της διατήρησης της φήμης του ιστορικού ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία».
Δεν νομίζω το αστικό ήθος που πρέπει να φέρει ο ιδιοκτήτης ενός τέτοιου ξενοδοχείου, συνδεδεμένου με την Ιστορία του τόπου μας, επιτρέπει σε οιονδήποτε να περιλούζει τον εκάστοτε πρωθυπουργό με… περιττώματα, έστω και μεταφορικώς. Στον κλάδο της ναυτιλίας οι απόψεις Λασκαρίδη κάνουν ζημιά γιατί η γενίκευση είναι εύκολη. Το ατόπημα του ενός κινδυνεύουν να το χρεωθούν όλοι.
Οι εφοπλιστές που αγαπούν την πατρίδα τους όμως ούτε μιλούν έτσι ούτε διαφημίζουν τις αγαθοεργίες τους με άρθρα και δελτία Τύπου. Κάνουν το καλό και δεν το μαθαίνει κανείς. Εκκλησίες ανεγείρουν; Ιδρύματα στηρίζουν; Σχολεία φτιάχνουν; Απόρους βοηθούν; Τις Ενοπλες Δυνάμεις ενισχύουν; Νοσοκομεία ανακαινίζουν; Δεν το μαθαίνει κανένας. Και αν τυχόν το μάθεις και τους το πεις, σου απαγορεύουν να το γράψεις.
Για τέτοιους ανθρώπους μιλάμε. Το νοσοκομείο του νησιού μου, για παράδειγμα, το ενισχύει η κυρία Κάρμεν, η σύζυγος του αείμνηστου Βασίλη Κωνσταντακόπουλου.
Το ξέρει κανείς; Ελλην Χιώτης εφοπλιστής μετεκπαιδεύει τους πλοιάρχους μας σε κάποια ναυτική βάση του ΝΑΤΟ στον κόσμο και, αν τον ρωτήσεις «να γράψω κάτι;», είναι ικανός να σε πάρει στο κυνήγι. Δεν έχουν όλοι αυτοί γραμμένη την Ελλάδα και τον πρωθυπουργό της στα παλιά τους τα παπούτσια!
Οριοθέτηση
Εάν μπορεί να βγει κάτι καλό λοιπόν από την απρέπεια του κυρίου Λασκαρίδη εις βάρος του πρωθυπουργού, ας είναι ακριβώς αυτό: Πρέπει να χαραχθούν ξανά τα όρια μεταξύ πολιτικής και επιχειρείν.
Παραγνωριστήκατε, αγαπητοί. Ο κύριος Λασκαρίδης δεν είναι ο πρώτος που τα παραβίασε. Έχουν προηγηθεί και άλλοι από τη νεότερη γενιά της ναυτιλίας, καμία σχέση με τα παλαιά τζάκια. Φοβάμαι όμως ότι αυτή η οριοθέτηση, ειδικώς έπειτα από όσα συνέβησαν, είναι αποκλειστική αρμοδιότης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Κανενός άλλου. Ο οποίος πρέπει να σηματοδοτήσει το εξής: Η πολιτική δεν φιλά χέρια επιχειρηματιών.
Αντιθέτως. Αν κάποιοι παραβιάζουν τα όρια, δαγκώνει τα δικά τους κιόλας, αν χρειαστεί.
Όσο για τον κύριο Λασκαρίδη; Είναι αυτονόητο πως πρέπει να ζητήσει συγγνώμη από τον πρωθυπουργό. Είτε τα είπε δημοσίως είτε ιδιωτικώς. Είναι το λιγότερο.
