Ο Διαφωτισμός ήταν ένα σημαντικό πνευματικό κίνημα του 18ου αιώνα, το οποίο έθεσε υπό αμφισβήτηση τα κακώς κείμενα της τότε εποχής, είχε ως βάση τον ορθολογισμό και διατύπωσε προτάσεις που αφορούσαν την πολιτική εξουσία και την κοινωνία. Οι Διαφωτιστές ήταν άνθρωποι πολύ μορφωμένοι, αστικής κυρίως καταγωγής, οι οποίοι έγραψαν σημαντικά έργα που διαβάζονται με ενδιαφέρον ακόμη και στην εποχή μας.
- Από τη Δρ. Ελένη Παπαδοπούλου*
Ο 21ος αιώνας έχει γεννήσει επίσης κινήματα, τα οποία ωστόσο έχουν τσακωθεί με τον ορθολογισμό και τείνουν προς τη γραφικότητα και την ανοησία. Παρ’ όλα αυτά, ουκ ολίγοι οπαδοί τους παριστάνουν τους «διαφωτιστές», που έχουν ως ρόλο να διαδώσουν τις νέες αυτές ιδέες. Αν ο Διαφωτισμός του 18ου αιώνα είχε ως εκφραστές πραγματικούς διανοουμένους, ο δήθεν Διαφωτισμός του 21ου αιώνα συντελείται μέσω διαφόρων αγράμματων youtubers και τηλεπερσόνων, ορθοπολιτικών φρικιών, wannabe διασήμων και influencers.
Αν τότε είχαμε τον νομικό Μοντεσκιέ να γράφει «Το Πνεύμα των Νόμων», τώρα έχουμε κάθε αγράμματο να εμφανίζεται ως χαζοχαρούμενος στο διαδίκτυο ή στην τηλεόραση και να μας μιλά για το δικαίωμα στην αξύριστη μασχάλη ως δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Οι σύγχρονοι αυτοί «διαφωτιστές» έχουν αποστηθίσει τα τσιτάτα της ορθοπολιτικής ατζέντας, με τη λέξη «δικαίωμα» να επαναλαμβάνεται κάθε τρεις και λίγο, και μέσα από έναν οχετό ανοησίας προσπαθούν να περάσουν τη νέα κουλτούρα τού τίποτα με μπόλικο καθόλου. Αν οι Διαφωτιστές τότε διατύπωναν φιλοσοφικές θεωρίες, σοβαρή πολιτική σκέψη και ιδέες, οι οποίες βοήθησαν την κοινωνία να προοδεύσει, οι σύγχρονοι «διαφωτιστές» μιλάνε για τρίχες κατσαρές.
Οι περισπούδαστες αναλύσεις για το ανθρώπινο δικαίωμα στον εξευτελισμό συνοδεύονται συνήθως από πόζες, χαριτωμενιές και κοντινά πλάνα σε διάφορα μέρη του σώματος, καθώς εκεί που λείπει το μυαλό περισσεύει η χυδαιότητα.
Ο Βολταίρος θα είχε γράψει εξαιρετικά βιβλία, όπου θα καυτηρίαζε με τον μοναδικό του τρόπο όλους αυτούς τους τύπους που θεωρούν ότι επιτελούν και έργο αναπαράγοντας τσιτάτα και συνθήματα με ύφος λόρδου και τo ξυρισμένo ή τo αξύριστo πόδι σε πρώτο πλάνο.
Αν ο ορθολογισμός ήταν η βάση του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα, σήμερα η βάση είναι η παλαβομάρα, η ψυχοπάθεια, η ανωμαλία και οτιδήποτε δεν έχει σχέση με τον ορθό λόγο.
Αν το κίνημα τότε έγινε από ανθρώπους μορφωμένους και διανοουμένους, ο σύγχρονος «διαφωτισμός» γίνεται από το περιθώριο, με τη χρηματοδότηση διαφόρων ελίτ που παίζουν με την ανθρωπότητα.
Κι αν τότε εργαλείο ήταν το βιβλίο, καθώς η ανάγνωση κινητοποιεί τις νοητικές λειτουργίες, τώρα είναι τα βιντεάκια και οι αναρτήσεις αγράμματων influencers, η θέαση των οποίων τούς καίει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Τότε, σκοπός ήταν η πρόοδος. Τώρα, η ηλιθιοποίηση και ο εκχυδαϊσμός μιας κοινωνίας.
*Διδάκτωρ Διδακτικής Γλωσσών και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Paris III – Sorbonne Nouvelle
