Ο «σουλτάνος» αισθάνεται ότι είναι ιδιοκτήτης της Τουρκίας. Αυξάνονται οι μιμητές του σε Ευρώπη και Ευρασία
- Του Μιχάλη Ψύλου
«Δεν μπορούμε να παραδώσουμε τη χώρα». Η φράση αυτή με την οποία ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν κήρυξε πριν από λίγες ημέρες την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του 2023 πυροδότησε, όπως ήταν φυσικό, πολλές αντιδράσεις στη γείτονα.
Έπειτα από 20 χρόνια στην εξουσία ο Ερντογάν αισθάνεται πλέον ως… ιδιοκτήτης της εξουσίας. Και δεν διστάζει να το διακηρύσσει, αλλά και να το δείχνει στην πράξη. Το «εξοχικό παλάτι» των 300 δωματίων που έκτισε στη Μαρμαρίδα, με 62 εκατομμύρια ευρώ από τον δημόσιο κορβανά την ώρα που ο τουρκικός λαός πεινάει, είναι μόνο μία ένδειξη για το πώς βλέπει ο Ερντογάν την εξουσία ως ιδιοκτησία του.
Όπως γράφει ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος Μουράτ Γετκίν στην ιστοσελίδα Yetkinreport, «ο Ερντογάν ανησυχεί για την απώλεια των εκλογών του 2023, αλλά από την άλλη πλευρά εγείρει την υποψία ότι εάν χάσει τις εκλογές, θα προσπαθήσει να μην παραδώσει την εξουσία στην αντιπολίτευση». Το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος «βλέπει τις εκλογές ως πόλεμο» λέει ο Μουράτ Γετκίν.
Η καθεστωτική αντίληψη της «ιδιοκτησίας» για την εξουσία δεν αφορά φυσικά μόνο τον Ερντογάν. Είδαμε την προσπάθεια του Ντόναλντ Τραμπ να κρατηθεί με κάθε τρόπο στην εξουσία, παρά την ήττα του στις αμερικανικές εκλογές. Η ιδέα δελεάζει, όμως, όλο και περισσότερους ηγέτες. Κάτι που ουδεμία σχέση έχει βέβαια με τη νόμιμη φιλοδοξία για τη νίκη στις εκλογές.
«Εκλεγμένοι ηγέτες στην Ευρώπη και την Ευρασία υπονομεύουν τους ίδιους τους θεσμούς που τους έφεραν στην εξουσία απορρίπτοντας τους δημοκρατικούς κανόνες και προωθώντας εναλλακτικά συστήματα αυταρχικής διακυβέρνησης» αναφέρει η οργάνωση Freedom House στην ετήσια έκθεσή της με τίτλο «Nations in Transit» για την κατάσταση της δημοκρατίας στην περιοχή. «Δεν πρόκειται για εξαίρεση, αλλά μέρος μιας συστημικής στροφής προς τον αυταρχισμό στην Ευρώπη και την Ευρασία που θα μπορούσε να έχει παγκόσμιες επιπτώσεις» τονίζεται στην έκθεση του Freedom House. «Οι αντιδημοκρατικοί ηγέτες μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο πώς να εδραιώνουν την εξουσία τους και να καταστέλλουν την πολιτική διαφωνία, αποφεύγοντας παράλληλα τις κυρώσεις από διεθνείς οργανισμούς». Άλλωστε, «για να υπονομευθεί μια δημοκρατία δεν χρειάζονται πλέον άρματα μάχης στους δρόμους ή συνταγματάρχες που να εισβάλουν στο προεδρικό μέγαρο» λέει η Αν Αμπλιμπάουμ, στέλεχος του Ινστιτούτου Agora, στο πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς και συγγραφέας του εξαιρετικού βιβλίου «Το λυκόφως της δημοκρατίας: Το σαγηνευτικό δέλεαρ του αυταρχισμού».
Όπως γράφει η Απλιμπάουμ, οι διάφοροι ηγέτες «μπορούν να δημιουργήσουν μια μονοκομματική κατάσταση σιγά σιγά, δίνοντας χρήματα, ασκώντας πίεση στους δικαστές και τους εισαγγελείς, εξαλείφοντας ή εξαγοράζοντας τα δυσάρεστα μέσα ενημέρωσης και πάνω απ’ όλα δημιουργώντας τους ολιγάρχες που θα χρηματοδοτήσουν το έργο τους, θα μπλοκάρουν τους εχθρούς και θα μπορούν έτσι να χρησιμοποιήσουν το δημόσιο χρήμα, είτε για πλουτίσουν τα κομματικά στελέχη είτε η ίδια η οικογένεια του ηγέτη» τονίζει η Αμερικανίδα συγγραφέας και προσθέτει με έμφαση: «Αυτή η μέθοδος, για πολλούς ηγέτες, είναι πολύ πιο επικερδής και πολύ λιγότερο αγχωτική από τα ντεμοντέ πραξικοπήματα και φέρνουν τη δημοκρατία στα μέτρα τους».
Πράγματι, μια ματιά σε πολλές δυτικές δημοκρατίες, της ελληνικής μη εξαιρουμένης, δείχνει ότι το «μοντέλο Ερντογάν» κερδίζει συνεχώς οπαδούς και μιμητές.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι «η συνολική ισχύς της δημοκρατίας στην περιοχή της Ευρώπης και της Ευρασίας έχει μειωθεί εδώ και 26 συνεχή χρόνια», από τότε που η Freedom House κυκλοφόρησε την πρώτη της έκθεση «Nations in Transit», το 1995.
«Οι ηγέτες που στράφηκαν σε αντιδημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης ακολουθούν παρόμοιες στρατηγικές: Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν πρωτοστάτησε σε ένα μοντέλο καταστολής των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, που έκτοτε εξαπλώθηκε στην Πολωνία, τη Σλοβακία και άλλες χώρες, που προσπαθούν να αποδυναμώσουν το κράτος δικαίου».
«Η εξάπλωση της απολυταρχίας στην Ευρώπη και την Ευρασία έχει εκτεταμένες συνέπειες, όχι μόνο για την περιοχή, αλλά και για τον κόσμο» λέει ο Μίκαελ Αμπράμοβιτς, πρόεδρος του Freedom House. «Δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες απομακρύνονται από τη δημοκρατία και δημιουργούν τις δικές τους στρεβλωμένες πραγματικότητες, για να εδραιώσουν και να διατηρήσουν την εξουσία.
Μέσα από τις μέχρι τώρα επιτυχίες τους, αυτά τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα δίνουν το παράδειγμα και ενισχύουν την άνοδο του αυταρχισμού. Χωρίς έλεγχο, έχουν τη δυνατότητα να υπονομεύσουν τη δημοκρατία και να νομιμοποιήσουν την κατάχρηση εξουσίας στην Ευρώπη και πέραν αυτής» λέει ο Αμπράμοβιτς.
Στην Τουρκία, για παράδειγμα, ο Ερντογάν έχει κατορθώσει να ελέγξει σχεδόν το 90% των μέσων ενημέρωσης. «Ο πρόεδρος Ερντογάν διατηρεί σταθερά τον έλεγχο στα μέσα ενημέρωσης στην Τουρκία. Ελέγχονται πλέον όλα τα γραφεία σύνταξης» εκτιμά η γερμανική εφημερίδα «Tagesspiegel».
