Ο θεατρικός συγγραφέας Ιονέσκο στο βιβλίο του «Ο Ρινόκερος» περιγράφει πώς μία κοινωνία μετατρέπεται σιγά σιγά στο παχύδερμο αυτό ζώο και αποκτηνώνεται.
Από τη Δρ. Ελένη Παπαδοπούλου*
Στο θεατρικό αυτό έργο ο Ιονέσκο δείχνει αρχικά την κοινωνία να εκπλήσσεται από την παρουσία των λίγων ρινόκερων, αλλά όσο τα ζώα αυτά πολλαπλασιάζονται, οι άνθρωποι το συνηθίζουν και δεν αντιδρούν πια. Στο τέλος όλοι έχουν γίνει ρινόκεροι, εκτός από τον ήρωα του έργου, που παραμένει ο τελευταίος άνθρωπος και φωνάζει: «Δεν θα συνθηκολογήσω».
Ο Γάλλος φιλόσοφος Onfray στο βιβλίο του «Théorie de la dictature» (Η θεωρία της δικτατορίας) αναλύει πώς εγκαθιδρύεται στις μέρες μας μία δικτατορία νέου τύπου. Εφτά βασικά στάδια χρειάζονται για να γίνει κάτι τέτοιο: Καταστρέφεις τις ελευθερίες, φτωχαίνεις τη γλώσσα, καταργείς την αλήθεια, καταργείς την Ιστορία, αρνείσαι τη φύση, προπαγανδίζεις το μίσος, οραματίζεσαι την αυτοκρατορία. Το βιβλίο του Onfray αναλύει δύο έργα του Οργουελ, το «1984» και τη «Φάρμα των ζώων». Μέσα από αυτά δείχνει πώς οι άνθρωποι γίνονται υποχείρια, πώς καταρρακώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πώς καλλιεργούνται ποταπά αισθήματα και μίσος στην κοινωνία.
«Ποιος λέει ότι δεν είμαστε ήδη σε αυτό το σημείο;» αναρωτιέται ο Onfray. Αναφέρομαι σε αυτά τα έργα, γιατί με την κατάσταση που ζούμε τον τελευταίο καιρό αισθάνομαι ότι υπάρχουν ομοιότητες με εκείνο που στηλιτεύουν οι δύο αυτοί συγγραφείς, τον ολοκληρωτισμό. Ο μεν Onfray περιγράφει το πλαίσιό του στη σύγχρονη εποχή, ο δε Ionesco αναλύει την ψυχολογία της μάζας, που μεταμορφώνεται απλά και ήρεμα σε ρινόκερο, αντί να αντιδράσει και να εμποδίσει την επικράτησή τους.
Μήπως στις μέρες μας δεν έχουν καταργηθεί βασικές ελευθερίες, ενώ εντείνεται η επίβλεψη και ο έλεγχος σε όλες μας σχεδόν τις δραστηριότητες με ένα σωρό προφάσεις; Μήπως δεν έχουν διαστρεβλώσει το νόημα των λέξεων για να εξυπηρετηθούν διάφορα καταστροφικά αφηγήματα για την κοινωνία; Ή μήπως δεν καλλιεργείται το μίσος ανάμεσα στα μέλη της ίδιας της κοινωνίας, ανάμεσα σε ανθρώπους με την ίδια πατρίδα, με τρόπο ώστε να επικρατήσουν τελικά οι «ρινόκεροι» και να αποκτηνωθούμε;
Αναφέρομαι, επίσης, σε αυτά τα δύο έργα χρησιμοποιώντας τα διδάγματά τους ως απάντηση σε γνωστούς διανοούμενους της χώρας μας, που αποκάλεσαν ανθρώπους που είναι σκεπτικοί για το εμβόλιο «ξενοδόχους θανάτου» και «λαθρεπιβάτες της κοινωνικής υγείας». Ανθρωποι που το σύστημα προέβαλε ως τον πνευματικό κόσμο της χώρας και το οποίο αυτοί θέλησαν, προφανώς, να ευχαριστήσουν, εξυβρίζοντας συμπολίτες τους με χυδαιότητες. Σε μία κοινωνία που αποκτηνώνεται, εμείς παραμένουμε άνθρωποι και λέμε ό,τι και ο ήρωας του Ιονέσκο: «Δεν θα συνθηκολογήσω».
*Διδάκτωρ Διδακτικής Γλωσσών και Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Paris III – Sorbonne Nouvelle
