Η Συμφωνία Ανταλλαγής των Πληθυσμών προηγήθηκε της Συνθήκης της Λωζάννης, στην οποία ενσωματώθηκε.
- Από τον Σάββα Καλεντερίδη
Με βάση τη Συμφωνία, εξαιρέθηκαν της υποχρεωτικής Ανταλλαγής περίπου 130.000 Ελληνες, Τούρκοι και Έλληνες υπήκοοι, που κατοικούσαν στα όρια του νομού Κωνσταντινούπολης.
Με την ίδια συμφωνία εξαιρέθηκαν 120.000 μουσουλμάνοι της ελληνικής Θράκης.
Στους εξαιρεθέντες συμπεριλαμβάνονται και οι «Εταμπλί», δηλαδή οι εγκατεστημένοι Έλληνες στον νομό Κωνσταντινούπολης πριν από την 30ή Οκτωβρίου 1918.
Λέει η Συνθήκη της Λωζάννης: «Θέλουσι θεωρηθή ως Ελληνες της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Ελληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30ής Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αυτή καθορίζεται διά του νόμου του 1912».
Το σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ξεκίνησε την επόμενη ημέρα της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης.
Ενώ η Συνθήκη της Λωζάννης είναι ξεκάθαρη για το θέμα των «Εταμπλί», το 1925 το τουρκικό κράτος απέλασε τον Οικουμενικό Πατριάρχη, με εντολή της τουρκικής κυβέρνησης.
Σημειώνεται ότι επειδή οι Ελληνες της Πόλης διέβλεψαν την πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης εναντίον τους, ειδικά οι πλούσιοι, από τα πρώτα χρόνια άρχισαν να φεύγουν και να εγκαθίστανται κυρίως στην Ελλάδα.
Γι’ αυτό κατά την επίσημη καταμέτρηση των πληθυσμών το 1927 σε σύνολο, οι Ελληνες της Πόλης αριθμούσαν περίπου τους 120.000. Από αυτούς οι 26.000 ήταν Ελληνες υπήκοοι που υπάγονταν στο καθεστώς «Εταμπλί».
Είναι γνωστές οι προσπάθειες του Ελευθερίου Βενιζέλου να δημιουργήσει σχέσεις φιλίας με όλες τις γειτονικές χώρες της Ελλάδας, μετά την οικονομική κρίση του 1928.
Στο πλαίσιο της πολιτικής αυτής οικοδομήθηκε η λεγόμενη «Ελληνοτουρκική Φιλία», με υπογραφές συμφωνιών και επίσκεψη του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στην Αγκυρα, το φθινόπωρο του 1930.
Όμως και εδώ φαίνεται ότι οι πολιτικοί και το κράτος δεν είχαν καταλάβει το σχέδιο της Τουρκίας ή μάλλον δεν ήθελαν να το καταλάβουν.
Κι αυτό γιατί παρά τις συμφωνίες της λεγόμενης «Ελληνοτουρκικής Φιλίας», τον Ιούνιο του 1932, η τουρκική κυβέρνηση, με τον νόμο 2007, απαγόρευσε την άσκηση ενός μεγάλου συνόλου επαγγελμάτων στους Ελληνες υπηκόους.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μέσα σε δύο χρόνια, από το 1932 μέχρι το 1934, να υποχρεωθούν σε αναγκαστικό εκπατρισμό περίπου 15.000 εταμπλίδες.
Ακολούθησαν τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που η Τουρκία «κέρδισε» τον τίτλο του «Επιτήδειου Ουδέτερου».
Ενώ η Τουρκία δεν συμμετείχε στον πόλεμο και ενώ δεν είχε ρίξει ούτε μια σφαίρα σε κανένα μέτωπο, το 1941 κήρυξε επιστράτευση. Τότε, αντί να πάρει υπό τα όπλα τους επιστρατευμένους, τους έστειλε στα Τάγματα Εργασίας, όλους τους άνδρες 18-45 ετών της ελληνικής, της αρμενικής και της εβραϊκής μειονότητας της Πόλης.
Για όσους δεν γνωρίζουν τι είναι τα Τάγματα Εργασίας, πολύ απλά είναι μηχανισμοί εξόντωσης όλων όσα είναι ανεπιθύμητοι στο ανάλγητο τουρκικό κράτος, δηλαδή όλων εκείνων που δεν είναι μουσουλμάνοι.
Αμέσως μετά ακολούθησε το πιο πονηρό σχέδιο των Τούρκων, η υφαρπαγή και λεηλασία των μειονοτικών περιουσιών της Κωνσταντινούπολης.
Το τουρκικό κράτος πρώτα διέταξε τις εφορίες να καταγράψουν λεπτομερώς τα περιουσιακά στοιχεία Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων.
Στη συνέχεια έκανε υπολογισμούς και καταλόγισε σε κάθε μη μουσουλμάνο φορολογούμενο δυσβάστακτους φόρους, με το αιτιολογικό της φοροδιαφυγής επί σειράν ετών και της απόκρυψης εσόδων και περιουσιακών στοιχείων.
Αυτά ήταν η προετοιμασία, που έγινε αθόρυβα, χωρίς να γνωρίζει κανείς τι θα ακολουθήσει.
Στις 11 Νοεμβρίου του 1942 η τουρκική Βουλή, που ήταν μονοκομματική, ψήφισε τον Νόμο της Ευμάρειας (Varlik Vergisi), που εισήγαγε ο τότε πρωθυπουργός Σουκρού Σαράτζογλου και προσυπέγραψε ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού.
Με εκείνον τον ειδικό νόμο εφάπαξ φορολόγησης παντός είδους ακινήτων, επιχειρήσεων, εργοστασίων και μεγαλοκαταθετών σε τράπεζες, μη μουσουλμάνων, που τις περισσότερες φορές έφθανε ακόμα και στην πραγματική αξία του ακινήτου ή της επιχείρησής τους, εξοντώθηκαν οικονομικά οι Ελληνες της Κωνσταντινούπολης.
Τελικά ο νόμος αυτός καταργήθηκε στις 15 Μαρτίου του 1944 λόγω διεθνών πιέσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Παρά το καίριο πλήγμα που δέχτηκε ο Ελληνισμός της Πόλης, κατάφερε μέσα σε μια δεκαετία να ορθοποδήσει ξανά και να πάρει τα σκήπτρα της οικονομίας στα χέρια του.
Κι αυτό γιατί το ΝΑΤΟ επέβαλε στην Τουρκία να επιτρέψει τη λειτουργία και άλλων κομμάτων, πλην του κόμματος που ίδρυσε ο Μουσταφά Κεμάλ, του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού, δίνοντας έτσι έναν αέρα ελευθερίας και δημοκρατίας.
Αυτό έδωσε την ευκαιρία στον Ελληνισμό της Πόλης να ανακάμψει σε όλους τους τομείς, της Παιδείας, του Πολιτισμού, της κοινοτικής δράσης και φυσικά της Οικονομίας.
Δυστυχώς, αυτό, και κυρίως οι επιδόσεις των Ελλήνων της Πόλης στο εμπόριο, τη βιομηχανία, το επιχειρείν, προκάλεσαν και πάλι το μίσος του τουρκικού κράτους αλλά και ενός μέρους της κοινωνίας.
Πάλι μπήκαν στο στόχαστρο οι Ελληνες, και συγκεκριμένα οι περιουσίες τους. Το καθοριστικό χτύπημα των Ελλήνων της Πόλης δόθηκε το 1955, με μεθοδεύσεις στις οποίες εμπλέκεται ενεργά η Αγγλία αλλά και το ΝΑΤΟ.
Για το επαίσχυντο αυτό σχέδιο θα μιλήσουμε στο άρθρο μας της Κυριακής.
