Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας είναι γενικώς προσεκτικός στις δημόσιες παρεμβάσεις του, όταν αναφέρεται στη δημοσιονομική πολιτική της κυβέρνησης.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Το Σάββατο, κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής συνέντευξής του στον Σκάι (Γιώργος Αυτιάς), ανέβασε μία σκάλα παραπάνω το επίπεδο συναγερμού εν όψει της ψήφισης του Προϋπολογισμού. Στις επίμονες ερωτήσεις για νέες παροχές, πλην αυτών που εξαγγέλθηκαν από το βήμα της ΔΕΘ, ο υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι αυτή την εποχή «αντί της λέξης “ελπίδα” προτιμώ τον όρο “ρεαλισμός”». Και ξεκαθάρισε ότι, παρά τις κατά καιρούς διαρροές, δεν αναμένονται ούτε η νομοθέτηση της κατάργησης της εισφοράς αλληλεγγύης στο Δημόσιο σε μόνιμη βάση ούτε νέα μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 8% ούτε μείωση του συμπληρωματικού φόρου ούτε μείωση ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα.
Ως αιτιολογία για την απόφαση της κυβέρνησης να βάλει «φρένο» στην παροχολογία ανέφερε την όξυνση της ενεργειακής κρίσης, η οποία απορροφά δαπάνες για τη στήριξη των νοικοκυριών (500.000.000 ευρώ σε πρώτη φάση για τις επιδοτήσεις σε ρεύμα, φυσικό αέριο, επιδόματα θέρμανσης) και τις στερεί από τον οικονομικό σχεδιασμό, που εν πολλοίς ταυτίζεται και με τον εκλογικό σχεδιασμό της Ν.Δ.
«Η κρίση θα είναι παροδική, αλλά οξύτερη» τόνισε δύο φορές ο υπουργός Οικονομικών κατά τη διάρκεια της συνέντευξης και προσδιόρισε τη λήξη της στο δεύτερο τρίμηνο του 2022. Είπε μάλιστα δύο φορές με νόημα τη φράση «η Ελλάς δεν διαθέτει επενδυτική βαθμίδα». Γιατί μίλησε έτσι ο υπουργός Οικονομικών; Πρώτον, διότι, πράγματι, η παράταση της ενεργειακής κρίσης, η οποία υποτιμήθηκε στην αρχική της μορφή, ανατρέπει σχεδιασμούς και προϋπολογισμούς.
Η Ευρώπη θα περάσει δύσκολο χειμώνα, κατά τη διάρκεια του οποίου δεν αποκλείεται να υπάρξει από έκρηξη τιμών σε καύσιμα – ενέργεια έως ελλείψεις στην αγορά, με ό,τι αυτό σημαίνει για την κοινωνική συνοχή και την πολιτική σταθερότητα. Τόσο η Κομισιόν όσο και η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθούν, μάλιστα, στο επίκεντρο της κριτικής για το βιαστικό «λουκέτο» στα εργοστάσια παραγωγής ρεύματος από λιγνίτη, καθώς η Ευρώπη «συνεισφέρει» μόνο το 6,5% των παγκόσμιων ρύπων.
Ο δεύτερος λόγος που ανατρέπει εν μέρει τον οικονομικό εκλογικό σχεδιασμό της κυβέρνησης είναι η διαφαινόμενη αλλαγή της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Η Κριστίν Λαγκάρντ σχεδιάζει να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού, κατ’ άλλους στα τέλη του 2022, κατ’ άλλους νωρίτερα. Με δεδομένο ότι η Ελλάς δεν διαθέτει επενδυτική βαθμίδα, όπως τόνισε ο υπουργός Οικονομικών (και ίσως εξαιρεθεί στο μέλλον από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ), το πλέον πιθανό είναι ότι δεν θα αναβαθμιστεί από τους οίκους αξιολόγησης.
Σήμερα, η πατρίδα μας καλύπτει με άνεση τα ελλείμματά της από τη δημοσιονομική επέκταση λόγω πανδημίας (7,5% το 2021), επειδή μπορεί και δανείζεται φθηνά με επιτόκια Γερμανίας και επειδή οι λήξεις χρέους της έως το 2030 είναι χαμηλές. Αύριο, όμως, ο δανεισμός θα δυσκολέψει. Θα «ακριβύνει».
Και στο υπουργείο Οικονομικών αντιμετωπίζουν με τρόμο την πιθανότητα αναβίωσης της ισχυρής μνημονιακής εποπτείας, που θα είναι κατ’ ουσίαν αναβίωση των Μνημονίων μέσω ΕSM. Για τον λόγο αυτόν θεωρείται λοιπόν σωστό και σκόπιμο να φρενάρεται από τώρα η προσδοκία των πολιτών για νέες παροχές. Η μεγέθυνση του ΑΕΠ και τα έσοδα από τον τουρισμό αυξάνουν τα έσοδα, περιορίζουν κάπως τα ελλείμματα, αλλά δεν απομακρύνουν τον κίνδυνο. Ο τρίτος λόγος που το υπουργείο Οικονομικών αλλάζει τον οικονομικό και, κατ’ ουσίαν, εκλογικό σχεδιασμό της κυβέρνησης είναι οι νέες συνθήκες που επικρατούν στην Ευρώπη.
Στη Γερμανία συζητείται εντόνως το σενάριο να αναλάβει υπουργός Οικονομικών ο ηγέτης των Φιλελευθέρων Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος έχει την άποψη ότι δεν γίνεται να πληρώνουν φόρους οι Γερμανοί πολίτες για να συντηρούν τα ελλείμματα των χωρών του Νότου.
Η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, για την οποία εργάζεται ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχοντας συνάψει μέτωπο με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τον Ιταλό πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι, θα αρχίσει μετά τις γαλλικές εκλογές του Μαΐου και θα είναι θυελλώδης.
Κανείς δεν εξασφαλίζει ότι το ελληνικό αίτημα για εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τον τρόπο υπολογισμού του ελλείμματος θα γίνει πράξη. Η κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη στη μετα-Μέρκελ εποχή δεν είναι η ιδεώδης. Το πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο αμφισβητεί την επικράτηση του Κοινοτικού Δικαίου έναντι του εσωτερικού και χώρες όπως η Ουγγαρία σπεύδουν να υιοθετήσουν μια τέτοια άποψη, που προοπτικά, μετά το Βrexit, οδηγεί σε Polexit. Και ίσως σε ξήλωμα του πουλόβερ της ενιαίας Ενωσης. Η συλλογική δράση στην Ενωση μοιάζει να υποχωρεί. Στο τελευταίο Eurogroup, η Ολλανδία επανέφερε τη θεωρία «καθένας μόνος του» για την αντιμετώπιση της κρίσης. Τούτων δοθέντων, λοιπόν, και λίγο πριν από την ψήφιση του Προϋπολογισμού, όλα μοιάζουν να είναι «στον αέρα» – με βεβαιότητα, ο οικονομικός σχεδιασμός παροχών της κυβέρνησης και, κατ’ επέκτασιν, και ο εκλογικός της σχεδιασμός, αν υπάρχει. Χωρίς δεδομένα, εκλογική στρατηγική δεν χαράσσεται.
Ειδικώς αν επίκεινται εκλογές με απλή αναλογική σε θυελλώδες οικονομικό κλίμα, που ενδεχομένως να μην ευνοεί και το κλίμα παρατεταμένης αστάθειας που θα προκαλέσει τυχόν νέα επαναληπτική εκλογή.
Η παράταση της ενεργειακής κρίσης έως το πρώτο εξάμηνο του 2022 (με όποιο αποτύπωμα φέρει στους πολιτικούς συσχετισμούς), η αύξηση του κόστους δανεισμού, η τυχόν -ο μη γένοιτο- επιστροφή στα Μνημόνια με προσφυγή σε κεφάλαια του ΕSM (που συνοδεύονται από όρους αιρεσιμότητας), η επιστροφή της Γερμανίας στην «ορθοδοξία» του Σόιμπλε και οι νέοι άνεμοι διαίρεσης στην Ε.Ε. αλλάζουν εντελώς τη σκακιέρα – παγκόσμια, πανευρωπαϊκή και εσωτερική. Και θέτουν εν αμφιβόλω, χωρίς να το αποκλείουν παντελώς, κάθε σενάριο για εκλογές τον Ιούνιο ή τον Σεπτέμβριο του 2022.
