Η πολιτική έρευνας και ο σχεδιασμός για μια δεδομένη χώρα μπορεί να επωφεληθούν από αξιόπιστα δεδομένα, τόσο για το επιστημονικό εργατικό δυναμικό της όσο και για τη διασπορά των επιστημόνων για χώρες με σημαντική διαρροή επιστημόνων (brain drain).
- Του Μπάμπη Παπασπύρου*
Τα στοιχεία του παρόντος άρθρου αποτελούν μια σύνοψη της μελέτης του MIT ” Comprehensive mapping of local and diaspora scientists: A database and analysis of 63,951 Greek scientists”, July 15 2021
Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκε μια συστηματική προσέγγιση χρησιμοποιώντας το Scopus*, για να δημιουργηθεί μια ολοκληρωμένη βάση δεδομένων, σε επίπεδο χώρας όλων των επιστημόνων στην Ελλάδα
Επιπλέον, επεκτάθηκε αυτή τη βάση δεδομένων για να συμπεριληφθούν και Έλληνες επιστήμονες της διασποράς. Η βάση δεδομένων αυτή περιλαμβάνει 63.951 επιστήμονες που έχουν δημοσιεύσει τουλάχιστον πέντε εργασίες ευρετηριασμένες στο Scopus. Από αυτούς, οι 35.116 έχουν άμεση σχέση με την Ελλάδα.
Εστιάζουμε τις προσπάθειές μας στην Ελλάδα και το εθνικό εργατικό δυναμικό της και την επιστημονική της διασπορά. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει διατηρήσει ένα πολύ ισχυρό ρεύμα διαρροής εγκεφάλων όλα αυτά τα χρόνια.
Επιπλέον, η χώρα έχει πληγεί από μια μεγάλη οικονομική κρίση που έχει περιορίσει σοβαρά τη χρηματοδότηση για έρευνα και ανάπτυξη. Παρά τις ορισμένες βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια, η χρηματοδότηση παραμένει πολύ χαμηλή. Επιπρόσθετα, οι λίστες επιστημόνων ελληνικής καταγωγής περιλαμβάνουν πολλούς επιστήμονες, με εξαιρετική επιρροή παγκοσμίως και προηγούμενες αναλύσεις δείχνουν ότι υπάρχουν πολλοί Έλληνες επιστήμονες υψηλής απήχησης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, οι οποίοι είναι ηγέτες στους τομείς τους (Yurte, 2017).
Επιπλέον, οι εργασίες τους έχουν αναδείξει ότι, ο αριθμός των Ελλήνων επιστημόνων με σημαντική επίδραση είναι πολύ υψηλότερος αναλογικά από το μερίδιο των Ελλήνων στον παγκόσμιο πληθυσμό (10 εκατομμύρια στην Ελλάδα και ίσως άλλα 3 εκατομμύρια στη διασπορά) (Yurte, 2017).
Η χαρτογράφηση Ελλήνων επιστημόνων στην Ελλάδα και παγκοσμίως είναι πολύτιμη πηγή. Από τα 63.951 αρχεία ταυτότητας συγγραφέα που περιλαμβάνονται στην τελική βάση δεδομένων, η χώρα υπαγωγής ήταν διαθέσιμη για 63.174 και 35.116 (55,6%) από αυτούς είχαν την υπαγωγή τους στην Ελλάδα. Μεγάλα μερίδια αυτής των επιστημόνων εντοπίστηκαν επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες (n = 9.339, 14,8%), το Ηνωμένο Βασίλειο (n = 6.165, 9,8%), τη Γερμανία (n = 2.083, 3,3%), την Κύπρο (n = 1.688, 2,7%), Αυστραλία (n = 1.155, 1,8%), Γαλλία (n = 1.141, 1,8%), Καναδά (n = 1.110, 1,8%) και Ελβετία (n = 994, 1,6%), αλλά η διασπορά τους είναι παγκόσμια.
Συνολικά οι 33.956 επιστήμονες με “υπαγωγή” στην Ελλάδα και 26.150 επιστήμονες με υπαγωγή σε άλλες χώρες τοποθετήθηκαν σε ένα κύριο επιστημονικό υποπεδίο.
Μεταξύ των επιστημόνων που ήταν στο κορυφαίο 0,1% του υποτομέα τους, η συντριπτική πλειονότητα (86%) από αυτούς είχαν σχέση εκτός Ελλάδας και όχι στην Ελλάδα (96 έναντι 15). Για το κορυφαίο 0,5%, οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 348 έναντι 89, για το κορυφαίο 1% οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 648 έναντι 250 και για το κορυφαίο 5% οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 2.438 έναντι 1.724, πάντα με ισχυρή υπεροχή επιστημόνων που ήταν εκτός Ελλάδας (79%, 72% και 59%, αντίστοιχα, για τα τρία αυτά κατώτατα όρια). Κάτω από το ανώτατο 5%, υπήρχε μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ επιστημόνων με ιδιότητα εκτός Ελλάδας σε σχέση με την Ελλάδα, με τους αντίστοιχους αριθμούς να είναι 7.842 έναντι 7.807 για το κορυφαίο 20%.
* Το Scopus που ξεκίνησε το 2004, είναι η βάση δεδομένων περιλήψεων και παραπομπών του Elsevier ( εταιρεία ακαδημαϊκών εκδόσεων που εκδίδει επιστημονικά έργα)
Υ.Γ: Από τα πιο πάνω και σε σχέση με τους 63.951 Έλληνες επιστήμονες εξωτερικού & εσωτερικού προκύπτει ότι:
Οι 21.000, δηλαδή το 33%, συγκαταλέγονται στους κορυφαίους (0,1-20%) του τομέα τους παγκοσμίως !
Το βασανιστικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο εδώ και δεκαετίες…
Τι έχουμε κάνει για την αξιοποίηση και επαναπατρισμό αυτών των λαμπρών μυαλών, διεθνούς φήμης και προβολής Ελλήνων επιστημόνων….;
* Ταξίαρχος εν Αποστρατεία Πολεμικής Αεροπορίας, πρώην Αντιπρόεδρος Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας
