Λέγεται ότι η πολιτική φιλοσοφία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη εμπίπτει στη κατηγορία των σοφισμάτων τα οποία λειτουργούν εκτονωτικά όπως ακριβώς τα ψυχοδράματα του Μορένο. Δηλαδή η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη κινείται με θυμική ενεργητικότητα, ενώ στο βάθος ο φόβος, η απογοήτευση και εντέλει ο θάνατος συνεχίζουν τη δουλειά τους.
Άλλωστε ούτε με τη θυμική ενεργητικότητα ούτε με τα 12 διαγγέλματα για τον κορωνοϊό κάνεις πολιτική, αλλά φτιάχνεις πολιτικά πυροτεχνήματα και επενδύεις σε αυταπάτες. Ωστόσο, έρχεται η στιγμή που οι πολίτες/ψηφοφόροι προκειμένου να αθωώσουν εαυτόν, πιστεύουν μεν για την αγαθή πρόθεση της δική τους αυταπάτης, αλλά τιμωρούν τους πολιτικούς που ευθύνονται γι΄αυτό. Ήδη έχουν αρχίσει να ζητούνται ευθύνες από τον «Μωυσή», τον «Ηρακλή», τον «ηγέτη του 21ου αιώνα» και άλλα τέτοια διασκεδαστικά, με τα οποία «έγλειφαν» τον Κυριάκο επιτελικοί κόλακες και δημοσιογραφούντες κολαούζοι. Παράλληλα η υμνολογία από Ευρωπαίους πολιτικούς και ξένους επενδυτές ή από τον σπουδαίο κ. Μπουρλά ότι πέτυχε στη διαχείριση αυτής της τραγωδίας, επηρέασε την κρίση του πρωθυπουργού να δει την πραγματικότητα.
Η αυταπάτη είναι ένα από τα κεντρικά θέματα της ελληνικής γραμματείας. Στην αρχή της «Ιλιάδας», ο Δίας στέλνει στον Αγαμέμνονα τον «ούλο όνειρο», για να τον εξαπατήσει, πείθοντάς τον πως ήρθε η ώρα για να πέσει η Τροία. Στην πρώτη σωζόμενη αθηναϊκή τραγωδία, στους «Πέρσες» του Αισχύλου, ήρωας είναι ο Ξέρξης και οι αυταπάτες του. Νόμισε πως θα κατακτήσει την Ελλάδα και κατέστρεψε τον μεγαλύτερο στρατό του κόσμου του. Ο Αισχύλος δεν κατηγορεί τους Πέρσες για βαρβαρότητα – ο ελληνικός πολιτισμός είχε αρκετή αυτοπεποίθηση για να μην υποτιμά τους αντιπάλους του. Του αποδίδει τις αυταπάτες που τον οδήγησαν στην ύβρη, με συνέπεια την τιμωρία του. Στην τελευταία σωζόμενη τραγωδία, στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, το θέμα είναι η αυταπάτη του βασιλιά Πενθέα, που πίστεψε πως μπορεί να αψηφήσει έναν θεό, τον Διόνυσο.
Όταν μια κοινωνία ζει με αυταπάτες, οι συνέπειες δεν είναι βλαβερές, ψιλοτυραννικές, είναι κυριολεκτικά ανθρωποφαγικές και τα ΜΜΕ που τις καλλιεργούν (συντεταγμένα) υποκαθιστούν στεγανά την πραγματικότητα της ζωής μας. Ευκολότατα (και δολιότατα) κατασκευάζονται, προκειμένου να υπηρετηθούν ορέξεις και συμφέροντα. Ο «Economist» προειδοποιεί ότι, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι πανδημίες στο παρελθόν οδήγησαν σε κοινωνικές αναταραχές. Αναλύοντας στοιχεία για 133 χώρες στον τωρινό αιώνα (2001-2018), το ΔΝΤ βρήκε ότι η κοινωνική έκρηξη ξέσπασε περίπου 14 μήνες μετά την έναρξη της επιδημίας και κορυφώθηκε έπειτα από 24 μήνες.
Εύλογο. Η απελπισία και η ψυχική εξάντληση από τον σχεδόν διετή πόλεμο με τον κορωνοϊό δεν αναιρούνται με αυταπάτες αισιοδοξίας. Η απογοήτευση που προκαλεί η αίσθηση ότι με κάθε κύμα ξαναζούμε την ίδια οδυνηρή αποτυχία, αρχίζει να συσσωρεύεται. Οτι πορευόμαστε εγκλωβισμένοι σε μια τραγωδία με άφαντο τέλος, παρά τις μονότονες αισιόδοξες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη για την ελευθερία μας. Ξανά φόβος και ανασφάλεια διακατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού καθώς η αισιοδοξία που έπνεε το καλοκαίρι γρήγορα ξεθύμανε και τα πλοκάμια της πανδημίας εδώ και αρκετές μέρες προκαλούν ασφυξία σε κάθε έκφανση της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, οι γειτονιές αργοσβήνουν.
Σύμφωνα με τους Νομπελίστες οικονομολόγους η θεωρία που αναπτύσσεται στα «Συμπεριφορικά Οικονομικά» έχει εφαρμογή σε κάθε τομέα της καθημερινής ζωής. Οι άνθρωποι, λένε, παρασύρονται από την αβεβαιότητα, τις αυταπάτες, τον φόβο, με αποτέλεσμα να αντιδρούν βίαια. Τέσσερα Νομπέλ απέσπασαν οικονομολόγοι για τις αποκαλύψεις τους σχετικά με τους ψυχολογικούς παράγοντες στρέβλωσης της σκέψης και την, εν τέλει, ανορθολογική ψυχολογία του Homo Economicus. Το 1978 έλαβε το Νομπέλ Οικονομικών Επιστημών ο Χέρμπερτ Σάιμον για την έρευνά του γύρω από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων. Το 2002 ο Ντάνιελ Κάνεμαν για τις μελέτες του σχετικά με τις επιπτώσεις της ψυχολογίας στις αποφάσεις των αγοραστών. Το 2013 ο Ρόμπερτ Σίλερ για τη θεωρία του ότι η διαμόρφωση των τιμών εξαρτάται και από το επενδυτικό συναίσθημα απέναντι στο ρίσκο. Το 2017 ο Ρίτσαρντ Θέιλερ για τις έρευνές του σχετικά με τον ρόλο της ψυχολογίας στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων.
Και, δυστυχώς, είναι δεδομένο πώς μια μολυσμένη οικονομική πανδημία αψηφά κάθε δοκιμασμένη θεραπευτική μέθοδο προκαλώντας: εκτίναξη της ανεργίας σε ύψη που θα έχει να δει ο βιομηχανικός Βορράς από την εποχή της Μεγάλης Υφεσης, του 1929-1933, εφιαλτική διόγκωση των ελλειμμάτων και χρεών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και διοχέτευση τεραστίων κονδυλίων για την άμυνα της οικονομίας. Οι προς σφαγήν Έλληνες, έχουν ήδη πληρώσει βαρύτατα τη θεραπεία των Μνημονίων (τεράστια ανεργία, ύφεση, μυριάδες νεόπτωχοι, εξώσεις και αυτοκτονίες, φαλκίδευση της εθνικής κυριαρχίας) και τώρα προσπαθούν να διασωθούν με τεμνόμενους συμβιβασμούς από την οικονομική πανδημία του κορωνοϊού. Και όπως επισημαίνει στο «Spiegel» ο Χανς Βέρνερ Σιν, του πανίσχυρου οικονομικού Ινστιτούτου Ifo με έδρα το Μόναχο: «πρόκειται για μια οικονομική πανδημία, που είναι η μεγαλύτερη που είχαμε στη μεταπολεμική περίοδο»…
