Ας είμαστε τίμιοι!
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Όταν έχουμε πόλεμο, η ενημέρωση δυστυχώς πηγαίνει περίπατο. Πριν από δύο μέρες μεγάλος ελληνικός τηλεοπτικός σταθμός υποστήριξε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απέπεμψε τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων της χώρας του επειδή ήταν απογοητευμένος από τις επιδόσεις του στρατεύματος στον πόλεμο της Ουκρανίας. Φυσικά, κανένας αρχηγός δεν αποπέμφθηκε. Η είδηση που μεταδόθηκε ήταν ψευδής. Πριν από τέσσερις μέρες επίσης μεγάλος αμερικανικός τηλεοπτικός σταθμός ισχυρίστηκε ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις βομβάρδισαν και εξόντωσαν χωρίς έλεος ναύτες του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού στο Φιδονήσι.
Και η είδηση αυτή απεδείχθη ψευδής, καθώς η ηγεσία του ναυτικού της Ουκρανίας αποκάλυψε μόλις προχθές ότι οι ναύτες -που, σύμφωνα με τα ψευδή ρεπορτάζ, θα ανακηρύσσονταν από τον πρόεδρο Ζελένσκι ήρωες της Ουκρανίας- χαίρουν άκρας υγείας. Είναι εν ζωή. Δεν θα εκπλαγώ καθόλου μάλιστα αν στο μέλλον αποδειχθεί ότι ρεπορτάζ που είδαμε μέσα από νοσοκομεία στην Ουκρανία ή από τις περιοχές όπου ζουν οι Ελληνες ομογενείς στη Μαριούπολη δεν έλεγαν την αλήθεια, αλλά ήταν σκηνοθετημένα. Έτσι είναι ο πόλεμος, όμως. Σκηνοθετείται. Κάθε πλευρά δείχνει στον κόσμο της αυτό που επιθυμεί και όχι αυτό που απολύτως συμβαίνει. Και ο Πούτιν το ίδιο ακριβώς πράττει. Οι πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας είχαν μέχρι πρότινος μαύρα σκοτάδια για το τι ακριβώς συμβαίνει στην Ουκρανία.
Η λέξη «πόλεμος» δεν υπήρχε στο λεξιλόγιο των παρουσιαστών της ρωσικής τηλεόρασης. Μόνον όταν άρχισαν να πληροφορούνται τη ραγδαία πτώση του εθνικού τους νομίσματος εξαιτίας των σκληρών δυτικών κυρώσεων άρχισαν να αντιλαμβάνονται τι ακριβώς συμβαίνει στη γειτονική χώρα. Έτσι είναι ο πόλεμος, δυστυχώς.
Από τους πρώτους διδάξαντες του ψεύδους χάριν της ενότητας του έθνους τους υπήρξε ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, ο οποίος, όπως αποκαλύπτεται στο βιβλίο «Ο ανορθόδοξος πόλεμος» -εκδόσεις Μίνωας- κατάφερε, σε συνεργασία με τους επιτελείς του, με τον λαό του, με τις ένοπλες δυνάμεις του, και με τη συνεργασία των μέσων ενημέρωσής του, να δημιουργήσει στους Γερμανούς την εικόνα ενός αξιόμαχου έθνους, με ισχυρό στρατό και αποφασισμένο λαό. Τόσο δυνατή ήταν η εικόνα, ώστε λειτούργησε αποτρεπτικά για τα σχέδια του Χίτλερ να εισβάλει στη Μεγάλη Βρετανία και να την κατακτήσει. Ενώ στην πραγματικότητα ίσχυε το ακριβώς αντίθετο: η Μεγάλη Βρετανία ήταν αδύναμη. Υπό αυτήν την έννοια -δεδομένου ότι έχουμε πόλεμο- είναι κατανοητή η φοβία της ευρωπαϊκής ηγεσίας για την επιρροή των ρωσικών μέσων ενημέρωσης που εκπέμπουν στην Ευρώπη, έστω κι αν αυτά δεν είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή.
Ο πόλεμος στην ενημέρωση, άλλωστε, είχε αρχίσει πολύ πιο πριν. Ο Πούτιν θέλησε να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης στο διαδίκτυο για να μην εξαρτάται από το ίντερνετ και την Google, ενώ και στην Αμερική αντίστοιχες προπαρασκευαστικές πράξεις είχαν αρχίσει πριν από τον πόλεμο. Ο πρόεδρος Τραμπ δημιούργησε μια δική του πλατφόρμα προκειμένου να παρακάμψει την απαγόρευση που του επέβαλε το twitter και το facebook, ενώ δεν πέρασε απαρατήρητο το εξής: μία από τις διαδικτυακές πλατφόρμες στην Αμερική δεν δίστασε να λογοκρίνει μέλος της οικογένειας Κένεντι επειδή αμφισβήτησε την αποτελεσματικότητα των εμβολίων! Στην πραγματικότητα λοιπόν σιγά σιγά, πριν καν αρχίσει ο πόλεμος, ο πλανήτης είχε αρχίσει να κόβεται στα δύο. Κανείς δεν θέλει να ακούσει κανέναν. Τέθηκε όριο στην ελευθερία έκφρασης και την επικοινωνία των λαών μέσω της ενημέρωσης.
Αν η αναστολή λειτουργίας του Sputnik και του Russia Today αφορούσε μόνο τον πόλεμο, ίσως και να ήμασταν αισιόδοξοι ότι τα πράγματα αργά ή γρήγορα θα επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση. Δυστυχώς, μάλλον δεν είναι έτσι. Ο πόλεμος αποδεικνύεται ότι αποτελεί το ικανό πρόσχημα για την ανέγερση ενός νέου πολιτισμικού τείχους του αίσχους μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Και δυστυχώς αυτό το τείχος δεν θα απαγορεύει μόνον την ενημέρωση, αλλά επεκτείνεται και σε άλλους τομείς: στις μεταφορές, στις επικοινωνίες, στο εμπόριο, στον πολιτισμό, στην ανώτατη εκπαίδευση, στον αθλητισμό. Iσως και στον τραπεζικό τομέα.
Αυτή τη στιγμή που μιλάμε απαγορεύονται τα αεροπορικά ταξίδια από τη Μόσχα προς σχεδόν όλες τις πρωτεύουσες της Δύσης. Απαγορεύεται σε ρωσικά πλοία να ελλιμενίζονται σε δυτικές χώρες όπως ο Καναδάς. Απαγορεύεται -τι ντροπή, κυρία Μενδώνη!- σε ρωσικά μπαλέτα και διευθυντές ορχήστρας να επισκέπτονται ή να εργάζονται σε χώρες της Δύσης. Απαγορεύεται σε Ρώσους φοιτητές να φοιτούν σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια από τα οποία αποβάλλονται ως πράξη αντεκδίκησης στη βάρβαρη εισβολή που πραγματοποιεί η Ρωσία στην Ουκρανία.
Απαγορεύεται σε ρωσικές ομάδες μπάσκετ, οι οποίες συγκρατούνται κατά το ήμισυ από Αμερικανούς αθλητές, να μετέχουν στα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Και βεβαίως, πλην μίας εξαιρέσεως, απαγορεύεται η σύνδεση των ρωσικών τραπεζών με το γνωστό διατραπεζικό σύστημα Swift. Σε αντικατάστασή του η Ρωσία έχει δημιουργήσει ένα νέο, δικό της, για να επικοινωνεί με την Κίνα. Oλες αυτές οι αλλαγές και όλα αυτά τα «απαγορεύεται» ήρθαν για να μείνουν και όχι για να φύγουν. Στον αυταρχισμό της Ρωσίας η Δύση απάντα με τον δικό της αυταρχισμό. Πολύ λίγες είναι οι αμφιβολίες που μας έχουν απομείνει: το 1989 γκρεμίστηκε το Τείχος του αίσχους που είχαν κατασκευάσει οι ηγέτες της Σοβιετικής Ενωσης προκειμένου να αποκόψουν την επικοινωνία των κατοίκων της σοσιαλιστικής δημοκρατίας της Ανατολικής Γερμανίας με τους κατοίκους της Δυτικής Γερμανίας. Το 2022 Ρωσία και δυτικός κόσμος ορθώνουν από κοινού το νέο τείχος του αίσχους του 21ου αιώνα. Οι δυτικοί θα μαθαίνουμε τις αλήθειες που νομίζουμε ότι μας συμφέρουν, οι ανατολικοί το ίδιο.
Η έκβαση του πολέμου είναι πλέον γνωστή, τα αποτελέσματά της ορατά: ο κόσμος κόβεται πλέον στα δύο. Η Αμερική θεωρεί ότι η παγκοσμιοποίηση από τη μία άκρη του πλανήτη έως την άλλη δεν τη συμφέρει γιατί αποδυναμώνει την ίδια και δυναμώνει τους εχθρούς της. Γι’ αυτό άρχισε και να την αποδομεί: γεωπολιτικά, γεωοικονομικά, εκπαιδευτικά, πολιτισμικά. Αυτό το τελευταίο ειδικά πληγώνει τη γενιά μου. Μια γενιά που διαμαρτυρήθηκε για την περίφημη φράση του Μαρούδα ότι θα καταρρίψουμε τους δορυφόρους που μεταδίδουν τηλεοπτικούς σταθμούς από όλο τον κόσμο και πανηγύρισε ξέφρενα την ελευθερία της εκπομπής σήματος καναλιών από όλο τον πλανήτη στην πατρίδα μας. Δυστυχώς επιστρέφουμε, απ’ ό,τι φαίνεται, σε εκείνο το περίεργο δόγμα της κατάρριψης των δορυφόρων.
