Το ρεκόρ τουρκικών παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και υπερπτήσεων κατοικημένων νησιών του Αιγαίου είναι σημαντικό όχι μόνον ως προς το στρατιωτικό-επιχειρησιακό σκέλος, αλλά και ως προς τη διπλωματική του διάσταση.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Γιατί, αντί της ήρεμης περιόδου μέχρι το φθινόπωρο που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης μετά την πανηγυρική συνάντησή του με τον πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν στις 13 Μαρτίου, χρειάστηκε μόλις ενάμισης μήνας για να καταρρεύσει, παταγωδώς, το μοντέλο «προσωπικής διπλωματίας» που εφαρμόζει, αγνοώντας το υπουργείο Εξωτερικών και τα προβεβλημένα στελέχη της Κεντροδεξιάς.
Εκ πρώτης όψεως προκαλούν σοκ οι αριθμοί: από την επομένη της συνάντησης της Κωνσταντινούπολης μέχρι τις 30 Απριλίου καταγράφηκαν 317 παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών (έναντι 85 της αντίστοιχης περσινής περιόδου), 1.266 παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου (έναντι 210), 88 υπερπτήσεις νησιών (έναντι 6) και 37 εμπλοκές (έναντι 10). Οι αριθμοί υπερπτήσεων και εμπλοκών ισοδυναμούν με πολλαπλάσιες πιθανότητες πρόκλησης δυστυχήματος με ανθρώπινες απώλειες στον αέρα και στο έδαφος.
Ασφαλώς, ουδείς λογικός άνθρωπος επιθυμεί ένοπλη σύγκρουση ή ακραία ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Λύση αποτελεί ο διάλογος στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, αλλά καθημερινά γίνεται σαφής η αλλαγή του ισοζυγίου ισχύος με ζημία της ημέτερης πλευράς. Στη δεκαετία του ’80 η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία προβληματιζόταν με τις λίγες παραβάσεις στο FIR. Στη δεκαετία του ’90 οι παραβάσεις αναβαθμίστηκαν σε ευάριθμες παραβιάσεις, ενώ τα τελευταία χρόνια -ειδικά επί κυβέρνησης Μητσοτάκη– όλα τα προηγηθέντα φαίνονται σαν παραδείσια κατάσταση συγκριτικά με την απόλυτη ταπείνωση των υπερπτήσεων. Με την εξαίρεση της Ουκρανίας, η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα, παγκοσμίως, που ασκεί μερική κυριαρχία στον εναέριο χώρο της και απλώς ελπίζει ένα ξένο μαχητικό να μην πέσει πάνω στους μόνιμους κατοίκους και τους ξένους τουρίστες των νησιών της.
Όμως χειρότερα είναι τα πράγματα στον διπλωματικό στίβο. Αν δεχθούμε ότι η «προσωπική διπλωματία» του κ. Μητσοτάκη ενδεχομένως είχε κάποιες πιθανότητες επιτυχίας αρχικά, είναι πασιφανές ότι πλέον δεν προσφέρει απολύτως τίποτα. Φαντάζει χρήσιμη σε μία επίσκεψη στο Dumfries House της Σκοτίας για διαβουλεύσεις με τον εύχαρι πρίγκιπα Κάρολο περί της αναπλάσεως των τέως ανακτόρων Τατοΐου, αλλά σίγουρα αποδεικνύεται ανεπαρκής και αποτυχημένη έναντι του «βαρέων βαρών» κ. Ερντογάν.
Επεσήμαινε η στήλη στις 16 Μαρτίου: «Η προσωπική διπλωματία του πρωθυπουργού έχει βεβαρημένο παρελθόν και επικίνδυνο μέλλον. Δεν εμπνέουν σιγουριά και αισιοδοξία οι χειρισμοί του. Προκαλεί έκπληξη η ευκολία με την οποία δήλωσε ότι, εφόσον όλα πάνε καλά, θα μπορούσε να συγκληθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) το φθινόπωρο. Δεν έθεσε όρους, αν και οι συζητήσεις πριν και κατά τη διάρκεια ενός ΑΣΣ έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα», ενώ είχε κάνει το ίδιο ακριβώς λάθος της άνευ όρων ανακοίνωσής του και τον Σεπτέμβριο του 2019.
Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης εμμένει στο μοντέλο της «προσωπικής διπλωματίας» και μετά τις μαζικές υπερπτήσεις. Δεν έκρινε σκόπιμη την ακύρωση του ΑΣΣ και αρκέστηκε σε μία τηλεφωνική διαμαρτυρία προς τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Γ. Στόλτενμπεργκ. Το δε Μέγαρο Μαξίμου ανακοίνωσε τη συνδιάλεξη σαν συγκλονιστικό γεγονός παγκόσμιων διαστάσεων, παραλείποντας να αναφέρει ότι ο κ. Στόλτενμπεργκ ένιψε τας χείρας του. Ο γ.γ. κινήθηκε στη γραμμή του «δόγματος Λουνς» (μη ανάμειξη της Συμμαχίας στις ελληνοτουρκικές υποθέσεις) και των εκκλήσεων για διατήρηση ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας με την Αγκυρα. Επίσης, η κυβέρνηση δεν εξήγησε, δημόσια και με φιλικά-ενημερωτικά διαβήματα στους άλλους συμμάχους, ότι η προ ημερών (μάλλον προσωρινή) άρνησή της να προσφέρει πυραύλους Harpoon και άλλα συστήματα στην Ουκρανία, όπως ζητεί η Ουάσινγκτον, οφείλεται ακριβώς στην ανάγκη αντιμετώπισης της τουρκικής επιθετικότητας.
Με αυτά τα δεδομένα, το ερώτημα είναι αν ο πρωθυπουργός θα δώσει πάλι προτεραιότητα, κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ, στην οικοδόμηση προσωπικής εικόνας ή αν θα υπογραμμίσει δημόσια τις ανοιχτές απειλές από τον κ. Ερντογάν, που τυγχάνει και προνομιακός συνομιλητής του Ρώσου προέδρου Βλ. Πούτιν. Ήδη, χάρη στην προεργασία των αρμόδιων Ελλήνων διπλωματών, η Ουάσινγκτον φέρεται ότι συμφωνεί στην πραγματοποίηση τηλεδιάσκεψης των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντ. Μπλίνκεν, Ελλάδας Ν. Δένδια, Κύπρου Γ. Κασουλίδη και Ισραήλ Γκ. Λαπίντ, προς αναβάθμιση του σχήματος «3+1» στη Μεσόγειο. Η τηλεδιάσκεψη προγραμματίζεται, με ενεργειακή και οικονομική ατζέντα, πριν από τη συνάντηση Μπάιντεν – Μητσοτάκη. Πρόκειται για θετικό βήμα εκ μέρους του κ. Μπλίνκεν πέντε μήνες μετά την απόσυρση της στήριξης από το -ανεδαφικό βέβαια- σχέδιο του αγωγού EastMed, αλλά το μείζον πρόβλημα παραμένει τι παραπάνω θα αξιώσει, στις ΗΠΑ, ο πρωθυπουργός.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
