Η αφορμή για τη γνωριμία μας υπήρξε άκρως επεισοδιακή:
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η απόφασή του να παραστεί στη δεξίωση που διοργάνωσε τέλη Οκτωβρίου του 2019 το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής για την αποκατάσταση της Τουρκικής Δημοκρατίας και η επ’ ολίγον συνύπαρξή του σε πηγαδάκι με τον πρόξενο και τον ψευτομουφτή Κομοτηνής Ιμπράμ Σερίφ προκάλεσε ένα πρωτοσέλιδο δηκτικό σημείωμά μου με τον τίτλο:
«Τι δουλειά είχες, σεβασμιότατε, εκεί;» Οι συνάδελφοί του μητροπολίτες της Θράκης, που είχαν πληροφορηθεί τις προθέσεις του να παραστεί, του είχαν ζητήσει να μην πάει. Όμως ο μακαριστός μητροπολίτης Δράμας Παύλος, ο οποίος εκοιμήθη προχθές αιφνιδίως σε ηλικία 59 ετών, σκορπώντας θλίψη στο ποίμνιό του, είχε τους λόγους του. Πήγε. Λίγες μέρες μετά το σημείωμά μου «προσγειώθηκε» στο γραφείο μου στην Ερατοσθένους 1 ένα ογκώδες δέμα με βιβλία. Αποστολέας του ήταν η μητρόπολη Δράμας. Τα έχω δίπλα μου κάθε μέρα: Το δίτομο έργο του αρχιμανδρίτη Πανάρετου Τοπαλίδη «Ο Πόντος ανά τους αιώνας, η Ιστορία της Ιεράς Μονής Προδρόμου Βαζελώνος», τα έργα του ιδίου του μητροπολίτου Δράμας Παύλου Αποστολίδη «Ιστορία της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου Χαλιναρά της Χαλδιάς» (ευρίσκεται στον Πόντο), «Ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος Φιλιππίδης», «Η Μητρόπολη Ροδοπόλεως, το ζήτημα των Εξαρχιών του Πόντου» και, τέλος, το βιβλίο του επίσης αείμνηστου ιστορικού Σπύρου Σφέτα «Η ατυχής εξέγερση της Δράμας, 1941, κατά τα βουλγαρικά και στρατιωτικά αρχεία». (Ο Σφέτας ήταν μέγας σλαβολόγος, μετείχε στη διαπραγματευτική ομάδα για τα σχολικά βιβλία Ιστορίας της πΓΔΜ και τον έτρεμαν οι Σκοπιανοί.)
Το σιωπηρό μήνυμα του σεβασμιότατου, απάντηση στο σημείωμά μου, ήταν λοιπόν παραπάνω από σαφές: «Δες με ποιον έχεις να κάνεις!» Εβδομάδες αργότερα, όταν επισκέφθηκα ιδιωτικώς τη Δράμα, αποφάσισα να του τηλεφωνήσω. Φοβόμουν ότι τον αδίκησα και ήθελα να τον ακούσω. Ανταποκρίθηκε με χαρά. Τα συζητήσαμε όλα εκ βαθέων σε ένα λιτό δείπνο στο Hydrama, τις παλαιές καπναποθήκες που έγιναν μοντέρνο ξενοδοχείο. Μου έκανε ισχυρή εντύπωση όταν τον είδα πρώτη φορά. Δεν έμπαινε στον χώρο μητροπολίτης, έμπαινε ένα «γεγονός», όπως θα έγραφε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Με όρκισε να μη γράψω τίποτε από όσα μου είπε για τη δράση του. Την εθνική δράση του. Ηταν φανερό πως η καρδιά αυτού του ατρόμητου Πόντιου έκαιγε για την Τραπεζούντα, τον τόπο καταγωγής του. Και πως, αν ήθελε ο Θεός ποτέ -δικό μου συμπέρασμα-, θα εθεωρούσε εαυτόν ευλογημένο να υπηρετήσει χριστιανικό ποίμνιο ως μητροπολίτης Τραπεζούντας. Ηταν τόσο βαθιά Πόντιος, ώστε κάθε χρόνο παραμονή των Φώτων μού έστελνε φωτογραφία από ένα έθιμο που κρατούσε από την προγιαγιά του να ανάβει κερί και να ονοματίζει τους νεκρούς της οικογένειάς του τραγουδώντας: «Τα φώτα θέλω το κερί μ’ και την Ψυχού κοκκία και τη Μεγάλ’ Παρασκευή έναν μαντίλιν δάκρα»!
Ας με συγχωρέσει ο Θεός που θα παραβώ την υπόσχεση που του έδωσα, αλλά για να καταλάβετε τι παπάς ήταν ο μητροπολίτης Παύλος (ο δεύτερος Παύλος που χάνουμε μετά τον Σιατίστης), θα αποκαλύψω το εξής: Ο Παύλος είχε εντοπίσει στη γενέτειρά του έναν εξισλαμισθέντα Τούρκο με ελληνική καταγωγή, του οποίου η καρδιά κτυπούσε ελληνικά. Με μέριμνά του αυτός ο Ελλην σπούδασε Ορθόδοξη Θεολογία και σήμερα υπηρετεί ως κληρικός σε κάποια ιεραποστολή των Πατριαρχείων μας στη Μέση Ανατολή! Εκλαιγε όταν μου το αποκάλυψε: «Ποιος το φαντάζεται, μετά από αιώνες, απόγονος εξισλαμιθέντων να καθίσταται πτυχιούχος Θεολογίας και ως κληρικός να υπηρετεί την Εκκλησία και το Γένος!» Σταδιακά γίναμε φίλοι. Με τις διαφωνίες μας. Η αγάπη του ήταν άδολη και πατρική. Ως στενός συνεργάτης του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου ανέπτυσσε εθνική δράση μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και κυριολεκτικά κινείτο στα όρια. Επαιζε με τη φωτιά. Η Ιερά Μονή Εικοσιφοίνισσας ήταν κέντρο διεργασιών. Η τελευταία μας επικοινωνία ήταν αρχές Απριλίου. Μου ανακοίνωσε με χαρά ότι το καλοκαίρι θα επιστραφεί στην Εικοσιφοίνισσα κλαπέν ιερό Ευαγγέλιο, κειμήλιο αιώνων, τεκμήριο βυζαντινό, το οποίο είχε καταλήξει σε κάποιο ιδιωτικό μουσείο της Νέας Υόρκης. Αλλά η… διαταγή, διαταγή: «Μη γράψεις τίποτε ακόμη!» Στην ίδια συνομιλία αφιέρωσε μεγάλο μέρος προβληματισμού του στο πώς θα ενταχθεί η Εκκλησία των Σκοπίων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο χωρίς εκπτώσεις στο εθνικό θέμα. Χωρίς να ονομαστεί «Μακεδονική».
Δεν πρόκειται για εκκλησιαστικό θέμα, αλλά για αμιγώς εθνικό και γεωπολιτικό, που θα βρούμε μπροστά μας. Για δηλώσεις του σχετικές με το θέμα αυτό είχε γίνει στόχος κριτικής από σκοπιανούς ιστότοπους, όπως το raskolam.net. Ως κατακλείδα αυτού του αποχαιρετιστήριου σημειώματος που φωτίζει την άγνωστη εθνική δράση του ιεράρχη μας παραθέτω δύο μηνύματά του με εθνικό περιεχόμενο, που μου εστάλησαν σε διαφορετικές στιγμές: Το πρώτο για την Εικοσιφοίνισσα:
«Αγαπητέ, Μανώλη, καλημέρα. Η Πρόεδρος, ο πρωθυπουργός, ο επί των Εξωτερικων υποδέχθηκαν μετά φανών κ λαμπάδων τη Βουλγάρα υπουργό κ πένθησαν ομού για την Αγία Σοφία. Διαπιστώθηκε μάλιστα ότι οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται σε άριστο επιπεδο. Κουβέντα όμως για τις σφαγές στο Δοξάτο κ τη Δράμα κ ότι οφείλουν τουλάχιστον να καταθέτουν ένα στεφάνι συγγνώμης στα θύματα των πάτερων τους. Κουβέντα για τους θησαυρούς της Εικοσιφοινίσσης που παρανόμως κρατούνται κ βανδαλίζονται αφού αφαίρεσαν από τις λειψανοθήκες τα άγια λείψανα κ κάμουν εσωτερική διανομή αυτών».
Το δεύτερο για τους Ποντίους:
«Αγαπητέ, Μανώλη, καλησπέρα.
Ανέγνωσα μετά προσοχής το κύριον άρθρον της ΕΣΤΙΑΣ 7.2.2022 περί Ρωσικής εξαρχίας κ.λπ. και σημειώνω τα εξής: Οι κανονικοί παλαιοημερολογίται ουδέποτε θα συμπράξουν με τους Μοσχοβίτας διά λόγους πίστεως κ εθνικής ταυτότητος. Οι εκ Ρωσίας ομογενείς Ελληνοπόντιοι ουδέποτε θα υπαχθούν σε ρωσική δομή για εθνικούς λόγους παρά την αστοργίαν του ελληνικού κράτους προς αυτούς. Αφού ανερχονται εις 400.000 ας φροντίσει το κράτος τουλάχιστον 100.000 να ιδρύσουν την Πόλιν εις την Ροδόπην την οποίαν εψήφισαν άπασαι αι πτέρυγες του Κοινοβουλίου κ μέρος του πληθυσμού ας αξιοποιήσει την τάλαινα Βιστωνίδα όπως επιθυμούσε η ευεργέτις του Ελληνισμού Μονή του Βατοπαιδίου. (…) Για δε το ατυχές συμβάν εις την Σουμελά αντέδρασαν οι Τραπεζούντιοι. Θεωρώ υποκρισίαν χειρίστου είδους την ιδικήν μας δήθεν διαμαρτυρίαν, την στιγμήν που εις τους εν Ελλάδι ναούς γίνονται συναυλίες, τα ιερά μυστήρια χάριν του χρήματος αποϊεροποιούνται κ διδάσκαλοι στην Κρήτη διώκονται διότι οι μαθηταί εκοινώνησαν των αχράντων μυστηρίων, καθώς κ άλλα πολλά. Μετ’ αγάπης κ ευχών».
Αυτός ήταν ο Παύλος! Δύο υστερόγραφα: Το πρώτο: Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, Σιατίστης Παύλος, Δράμας Παύλος. Τραγική σύμπτωση, τα προβλήματα υγείας τους εκδηλώθηκαν στη Μακεδονία χάριν της οποίας έδιδαν αγώνες. Του μακαριστού Αρχιεπισκόπου στην Εδεσσα, του Σιατίστης Παύλου στην ομώνυμη μητρόπολη Σιατίστης και Σισανίου και του Παύλου Δράμας στη Νάουσα.
Το δεύτερο: Για όσους εστιάζουν στη συμμετοχή του μακαριστού στον αγώνα υπέρ των εμβολίων. Ο Δράμας Παύλος ήταν ιδιαιτέρως ενοχλημένος από όσα λέγονταν και γράφονταν ότι ο ιός κολλά με τη Θεία Κοινωνία και με το προσκύνημα στις εικόνες! Μου είχε στείλει ένα βιβλίο ότι την αυτή μεταχείριση επιφύλασσε στους χριστιανικούς πληθυσμούς η Σοβιετική Ενωση! Ενα πρωινό Κυριακής εφαρμογής άδικων μέτρων κατά της Εκκλησίας το 2020 έδιωξε τους αστυνομικούς από το προαύλιο της μητροπόλεως!
