Η αποβίβαση των στρατευμάτων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη όχι μόνο έγινε ανεκτή από τον Βενιζέλο, αλλά ήταν εκείνος που προώθησε την ιδέα
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Kατά την πρώτην εβδομάδα του 1915, λοιπόν, οι ηγέται της Γαλλίας και της Βρεταννίας εξήταζον την δυνατότητα επεκτάσεως του πολέμου εις τα Βαλκάνια, υπό την προϋπόθεσιν ότι η Ελλάς θα παρεσύρετο να εγκαταλείψη την ουδετερότητά της». Alan Palmer, «Το Μακεδονικόν Μέτωπον και ο Ελληνικός Διχασμός», Αθήναι 1977, συμπληρωματικαί εκδόσεις Διευθύνσεως Εκδόσεων Αρχηγείου Στρατού, μετάφρασις εκ του αγγλικού υπό Νικ. Κ. Παπαρρόδου, σελ. 39-40.
Με μία λέξη, «παρεσύρετο», ένας πεπειραμένος Βρετανός ιστορικός -και μάλιστα εμφανούς ευμενούς διάθεσης προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο- να προσφέρει όλη την αλήθεια για τα αίτια του διχασμού. Η Ελλάδα έπρεπε να «παρασυρθεί» από την Αντάντ να εγκαταλείψει την ουδετερότητά της. Κι αυτός που την παρέσυρε -με εξαπάτηση, βία, προβοκάτσιες, δωροδοκίες, προδοσία και τη χρήση των ξένων όπλων- ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Ο διακεκριμένος ιστορικός Alan Palmer (1926-2022) πέθανε πριν από λίγες εβδομάδες, στις 25 Μαρτίου 2022, ανήμερα της ελληνικής εθνικής και θρησκευτικής εορτής, έχοντας συμπληρώσει 95 χρόνια ζωής και αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο σε όγκο αλλά και αξία έργο. Το βιβλίο του, που στην αγγλική έκδοση τιτλοφορείται «The Gardeners of Salonika» («Οι Κηπουροί της Θεσσαλονίκης»), είναι ένα από τα σημαντικά εγχειρίδια για την κατανόηση της εποχής.
Η έρευνα που πραγματοποίησε ο Palmer είναι και εκτεταμένη αλλά και πρωτογενής. Ο πατέρας του συγγραφέα πήρε μέρος στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα ως αξιωματικός του βρετανικού στρατού. Στον πρόλογο (σελίδα 10) διαβάζουμε: «Ο συγγραφεύς Αλαν Πάλμερ συνδέεται μετά του θέματος της πραγματείας του διά δεσμών συναισθηματικών. Ο πατήρ του, αξιωματικός του βρεταννικού στρατού, υπηρέτησεν επί μακρόν εις το μακεδονικόν μέτωπον, υπέστη τας κακουχίας και διέτρεξε τους κινδύνους της μακροχρονίου εκείνης εκστρατείας.
Η αφήγησις των αναμνήσεών του επροξένησε ζωηράν εντύπωσιν εις την ψυχήν του νεαρού τότε συγγραφέως και απετέλεσε το υπόβαθρον επί του οποίου εθεμελιώθη ολόκληρον το έργον. Η συναισθηματικότης όμως του συγγραφέως περιορίζεται μόνον εις την αγάπην προς το θέμα του. Εις την επεξεργασίαν αυτού είναι, κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, αντικειμενικός».
Στη σελίδα 59 ο Palmer επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η αποβίβαση των στρατευμάτων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη όχι μόνο έγινε ανεκτή από τον Βενιζέλο, αλλά ήταν εκείνος που προώθησε την ιδέα – μέχρι που πραγματοποιήθηκε: «Μία άλλη σκηνή της αθηναϊκής ιλαροτραγωδίας επαίχθη το απόγευμα της Κυριακής (3η Οκτωβρίου). Ο Βενιζέλος εκάλεσε πάλιν τον Ελλιοτ και τον Γάλλον συνάδελφόν του εις το γραφείον του και εζήτησε να αποβιβασθούν στρατεύματα εις την Θεσσαλονίκην, υποσχεθείς ότι όλαι οι ευκολίαι του λιμένος θα ήσαν εις την διάθεσιν των Συμμάχων. Αλλά, συγχρόνως, τους ανέγνωσε μετ’ επισημότητος μίαν τυπικήν διαμαρτυρίαν διά την παραβίασιν της ουδετερότητος της Ελλάδος, επιδόσας αντίγραφον της νότας εις τον Γάλλον Πρέσβυν».
Επιπλέον, στις σελίδες 49-50 γίνεται σαφές ότι οι «σύμμαχοι» της Ελλάδας ενημερώνονταν διαρκώς για την υγεία του βασιλέως Κωνσταντίνου Α’. Μάλιστα, ο συγγραφέας με τη φράση «η ανάρρωσις του Κωνσταντίνου συνέπεσε με την άμπωτιν των συμμαχικών στρατιωτικών τυχών», για όποιον γνωρίζει να διαβάζει «ανάμεσα στις γραμμές» φανερώνει τις αληθινές προθέσεις της Αντάντ για τον Ελληνα μονάρχη: «Μόνον εις τας Αθήνας υπήρχε κάποια ακτίς ελπίδος διότι την 13ην Ιουνίου, οι Ελληνες εκλογείς, παρά τον εκφοβισμόν, έδωσαν συντριπτικήν πλειοψηφίαν εις το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου (184 έδρας επί συνόλου 310).
Αλλά θα παρήρχοντο δέκα ακόμη εβδομάδες πριν ο Βενιζέλος κληθή να σχηματίση κυβέρνησιν, διότι ο βασιλεύς ήτο σοβαρώς ασθενής και η συνταγματική τάξις απήτει (ή την έκαμαν να φαίνεται ότι απήτει) ότι, έως ότου αναρρώση αρκετά, ώστε να δυνηθή να καλέση τον νικητήν φιλελεύθερον ηγέτην, η υπάρχουσα κυβέρνησις θα παρέμενεν εις την αρχήν. Η ανάρρωσις του Κωνσταντίνου συνέπεσε με την άμπωτιν των συμμαχικών στρατιωτικών τυχών, και όταν ο Βενιζέλος ανέλαβε πλέον τα ηνία της εξουσίας ολόκληρος η Ελλάς είχε χωρισθή εις το φιλανταντικόν κόμμα (που υπεστήριζε τον Βενιζέλον) και τους ουδετερόφιλους (οι οποίοι εστηρίζοντο εις τον βασιλέα και τον στρατόν διά να κρατήσουν τον λύκον μακράν από τας πύλας των)».
