Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου επισκέφτηκε το Ισραήλ και ήταν ο πρώτος Τούρκος κρατικός αξιωματούχος που επισκεπτόταν τη χώρα αυτή έπειτα από 15 ολόκληρα χρόνια.
- Σάββας Καλεντερίδης
Προφανώς το ταξίδι αυτό εντάσσεται στη στρατηγική του Ερντογάν να αναθερμάνει τις παγωμένες σχέσεις της Τουρκίας με μια σειρά χωρών της Μέσης Ανατολής, που επιδεινώθηκαν κυρίως λόγω της συμπόρευσης του Τούρκου προέδρου με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τη Χαμάς. Όμως, το ταξίδι του Τσαβούσογλου στο Ισραήλ έχει για την Ελλάδα και την Κύπρο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω του ενεργειακού και της δεδηλωμένης θέσης της Τουρκίας να μεταφερθεί το φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη, με αγωγό που θα διέρχεται μέσω της τουρκικής επικράτειας. Για το ταξίδι του Τούρκου ΥΠΕΞ γράφτηκαν ελάχιστα στον τουρκικό Τύπο, γιατί προφανώς αυτό υποδηλώνει την πρόθεση της Τουρκίας να μην υπάρχουν διαρροές για το τι συζητήθηκε στις επαφές εκεί.
Άλλωστε, αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός της πλήρους απουσίας δημοσιογράφων από την επίσκεψη, κάτι που είναι εντελώς ασύνηθες.
Ο έμπειρος αρθρογράφος Φεχμί Κορού έγραψε ένα άρθρο για την επίσκεψη, το οποίο μας δίνει κάποια στοιχεία για το ιστορικό των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ και για την επίσκεψη Τσαβούσογλου, που θεωρήσαμε σκόπιμο να μεταφράσουμε και να το μοιραστούμε μαζί σας. Πάντως, προτού περάσουμε στη μετάφραση του άρθρου, να σημειώσουμε ότι, με βάση τα μέχρι τώρα γνωστά, ο Τσαβούσογλου απέφυγε κάποια κίνηση εντυπωσιασμού υπέρ των Παλαιστινίων, που είχε γίνει παράδοση κατά τις επισκέψεις Τούρκων αξιωματούχων στο Ισραήλ:
«Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου πραγματοποίησε επίσκεψη στο Ισραήλ, για το οποίο αναχώρησε με σκοπό την αναθέρμανση και επανέναρξη των διμερών σχέσεων. Η τελευταία φορά που ένας κυβερνητικός αξιωματούχος από την Τουρκία πήγε στο Ισραήλ ήταν πριν από 15 χρόνια. Για τον λόγο αυτόν η επίσκεψη Τσαβούσογλου είχε μεγάλο ενδιαφέρον.
Οι δηλώσεις του ίδιου και του οικοδεσπότη του Yair Lapid, υπουργού Εξωτερικών του Ισραήλ, είναι γεμάτες λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν ότι οι σχέσεις των δύο χωρών, ειδικά στον τομέα του εμπορίου, παρά το πάγωμα των διπλωματικών σχέσεων, συνεχίζονται αδιάκοπα τα τελευταία 15 χρόνια. Και οι δύο χώρες ήταν στη λίστα των 10 χωρών με τις οποίες η μία είχε τις περισσότερες εμπορικές σχέσεις με την άλλη. Ο ετήσιος όγκος εξωτερικού εμπορίου ήταν πάνω από 8 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αφού μοιράστηκε αυτές τις πληροφορίες, ο Τσαβούσογλου είπε επίσης ότι τα αεροπλάνα της El-Al θα μπορούσαν να σταθμεύουν σε διάφορα αεροδρόμια της Τουρκίας. Συστάθηκε κοινή επιτροπή για την ενίσχυση της συνεργασίας στον τουρισμό, την καθαρή ενέργεια, την υψηλή τεχνολογία και τη γεωργική τεχνολογία.
Ο οικοδεσπότης Yair Lapid είπε “άλλωστε, όλοι μας ήρθαμε εδώ στο Ισραήλ από την Τουρκία”, υπενθυμίζοντας ότι ο Αβραάμ ζει στην εύφορη πεδιάδα Χαράν, που βρίσκεται στη ΝΑ Τουρκία… Ο Lapid ανακοίνωσε ότι αποδέχτηκε με χαρά την πρόσκληση να επισκεφτεί την Τουρκία, καθώς θα του δοθεί η ευκαιρία να δοκιμάσει το ντονέρ κεμπάπ επί τόπου.
Ο Yair Lapid, αρχηγός του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος του εξακομματικού συνασπισμού, με βάση τη συμφωνία των κομμάτων που αποτελούν τον συνασπισμό, θα αναλάβει καθήκοντα πρωθυπουργού μετά τον νυν πρωθυπουργό Naftali Bennett… Κάθε κρατικός αξιωματούχος της Τουρκίας που επισκέπτεται το Ισραήλ κάνει μια χειρονομία για να δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Παλαιστίνη, πριν ή μετά τη συνάντησή του με τους Ισραηλινούς ομολόγους του. Στη λογική αυτή, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου επισκέφτηκε επίσης το τέμενος Αλ Ακσά, υπό την καθοδήγηση του Azzam al-Khatib, που είναι επικεφαλής της διοίκησης του ιδρύματος της Ιερουσαλήμ… Εμαθα αυτές τις πληροφορίες από την αγγλική εφημερίδα “Jerusalem Post”. Νομίζω ότι ο υπουργός δεν πήρε κανέναν δημοσιογράφο μαζί του από την Τουρκία, για να καλύψει το ταξίδι του, ενώ ούτε τα μέσα ενημέρωσης δεν πρέπει να έχουν στείλει δημοσιογράφο για να παρακολουθήσει το ταξίδι.
Η Τουρκία αναγνώρισε το Ισραήλ το 1949 και ήταν η πρώτη μουσουλμανική χώρα που το αναγνώρισε μετά την ίδρυσή του (1948). Παρ’ όλα αυτά, ο Χικμέτ Τσετίν, υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης DYP-SHP, η οποία ιδρύθηκε το 1991, ήταν ο πρώτος κρατικός αξιωματούχος της Τουρκίας που πάτησε το πόδι του εκεί. Τότε είχε πάρει μαζί του δύο αρθρογράφους, τον Τσενγκίζ Τσαντάρ και τον γράφοντα. Και αυτό γιατί δείχναμε μεγάλο ενδιαφέρον για την εξωτερική πολιτική και ιδιαίτερα για τα παλαιστινιακά ζητήματα… Υπήρχαν επίσης δύο πολιτικοί σ’ εκείνο το ταξίδι που έγινε με στρατιωτικό μεταγωγικό αεροπλάνο: ο Salih Sümer και ο Celal Doğan…
Αργότερα, όταν η Τανσού Τσιλέρ ως η πρώτη πρωθυπουργός που επισκεπτόταν το Ισραήλ έφθασε στο Τελ Αβίβ, ήμουν μεταξύ των δημοσιογράφων που τη συνόδευσαν, όπως συνόδευσα και τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, που ήταν ο πρώτος πρόεδρος που πάτησε το πόδι του στο Ισραήλ.
Όταν το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) πραγματοποίησε ένα από τα ετήσια συνέδριά του στην Ιερουσαλήμ, πήγα επίσης στο Ισραήλ ως μέλος του IPI…
Κάθε Τούρκος κρατικός αξιωματούχος που πήγαινε στο Ισραήλ δεν θα παραμελούσε να δώσει πολύ δυνατά μηνύματα που θα έδειχναν ότι η καρδιά του ήταν στην Ιερουσαλήμ και με τους Παλαιστινίους και σίγουρα θα το έκανε σαφές αυτό στους Ισραηλινούς που τον φιλοξενούσαν… Θυμάμαι ότι η αναφορά της Τανσού Τσιλέρ, κατά τη διάρκεια της ομιλίας της, που την έγραψε ένας σύμβουλός της, “στα υπεσχημένα εδάφη της Γης της Επαγγελίας”, παρεξηγήθηκε από τους Παλαιστινίους και την έφερε σε δύσκολη θέση.
Σχεδόν σε όλες αυτές τις επισκέψεις ο Τούρκος αξιωματούχος ήταν παράδοση να επισκέπτεται τη Ραμάλα και να συναντά τον Γιασέρ Αραφάτ, ο οποίος ήταν αρχηγός του κράτους της Παλαιστίνης. Υπήρχε το πρόβλημα της κάλυψης της κεφαλής με το εβραϊκό κιπά, κατά την επίσκεψη στο Τείχος των Δακρύων, στην Ιερουσαλήμ και στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος. Θυμάμαι ότι οι Τούρκοι κρατικοί αξιωματούχοι προτιμούσαν να φορούν καπέλα παρά το εβραϊκό κιπά. Αραγε επισκέφτηκε και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου αυτά τα δύο μέρη που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ισραηλινή διοίκηση;
Πάντως, τα ισραηλινά ΜΜΕ γράφουν ανοιχτά ότι μετά την επίσκεψη Τσαβούσογλου η Τουρκία αναμένεται να δώσει τέλος στην παραμονή των ηγετών της Χαμάς και των Αδελφών Μουσουλμάνων στη χώρα μας, που, ως γνωστόν, αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα με το τουρκικό κράτος εδώ και καιρό.
Οι διμερείς σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, που συνάφθηκαν το 1949, δεν έχουν επιδεινωθεί για πρώτη φορά με το επεισόδιο του “Μαβί Μαρμαρά”, που έγινε πριν από 15 χρόνια. Κρίσεις στις σχέσεις των δύο χωρών υπήρχαν και πριν. Μία από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε ο İlter Türkmen, ο οποίος διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση του Κενάν Εβρέν, που δημιουργήθηκε μετά το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου (1980), ήταν να υποβιβάσει την εκπροσώπηση της Τουρκίας στην πρεσβεία του Ισραήλ στο επίπεδο του δεύτερου γραμματέα. Ο Τουργκούτ Οζάλ επανέφερε την εκπροσώπηση σε επίπεδο πρέσβη το 1986.
Ο τελευταίος πρέσβης του Ισραήλ που αναχώρησε από την Τουρκία, μετά το “Μαβί Μαρμαρά”, ήταν ο Eitan Na’eh, ο οποίος είναι τώρα πρεσβευτής στο Μπαχρέιν. Ο Ισραηλινός πρόεδρος Isaac Herzog είχε πρόσφατα επισκεφτεί τη χώρα μας κατόπιν πρόσκλησης. Σύμφωνα με εφημερίδες, η ισραηλινή πλευρά περιμένει και τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν να επισκεφτεί το Ισραήλ. Η επίσκεψη του Μεβλούτ Τσαβούσογλου θεωρείται η αρχή μιας νέας εποχής. Στο άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην “Jerusalem Post”, η Enia Krivine εξηγεί ότι για να κερδίσει το AKΡ τις εκλογές το 2023 πρέπει να ξεπεράσει τις οικονομικές δυσκολίες και ο δρόμος προς αυτό είναι μέσω του Ισραήλ. Σύμφωνα με την ίδια, αυτός ήταν ο σκοπός της επίσκεψης Τσαβούσογλου. Κάθε νέα εξέλιξη πρέπει να σχετίζεται με τις εκλογές; Έτσι νομίζω».
