Ο βασικός σύμμαχος της Ελλάδας στη Λιβύη, ο πρόεδρος της Βουλής Ακίλα Σάλεχ, επισκέφθηκε την Αγκυρα, έπειτα από επίσημη πρόσκληση του Τούρκου ομολόγου του.
- Σάββας Καλεντερίδης
Βασικός στόχος της Τουρκίας είναι η Βουλή της Λιβύης να άρει τις αντιρρήσεις της και να επικυρώσει το τουρκολυβικό μνημόνιο, που αποτελεί, μετά το Κυπριακό, το σοβαρότερο πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Για το θέμα έγραψε σχετικό άρθρο ο Φεχίμ Ταστεκίν, το οποίο και παραθέτουμε:
Τίτλος: Επειτα από χρόνια εχθρότητας, η Τουρκία σφυρηλατεί δεσμούς με την ανατολική Λιβύη.
Η φιλοξενία από την Τουρκία του επικεφαλής του Κοινοβουλίου της Λιβύης θέτει ένα σημαντικό ορόσημο στην προσπάθειά της να αναδιαμορφώσει την πολιτική της για τη Λιβύη.
Ανώτατοι Τούρκοι αξιωματούχοι δέχθηκαν έναν εξέχοντα ηγέτη της ανατολικής Λιβύης αυτήν την εβδομάδα, σηματοδοτώντας μια σημαντική αλλαγή πολιτικής στην εμφύλια διαμάχη της Λιβύης, δύο χρόνια αφότου η Αγκυρα έδωσε στρατιωτική υποστήριξη στην κυβέρνηση, με έδρα την Τρίπολη, κατά των ανατολικών δυνάμεων, με επικεφαλής τον Χαλίφα Χαφτάρ.
Ο Ακίλα Σάλεχ, ο οποίος ηγείται της Βουλής των Αντιπροσώπων με έδρα τα ανατολικά και θεωρείται σύμμαχος του Χαφτάρ, παρά τη διαφωνία μεταξύ των δύο, συναντήθηκε με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Μουσταφά Σεντόπ κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Αγκυρα στις 1-2 Αυγούστου. Ο Abdullah al-Lafi, αντιπρόεδρος του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης, τον συνόδευσε στο ταξίδι.
Ο Σάλεχ αναζήτησε υποστήριξη για την εγκεκριμένη από το Κοινοβούλιο κυβέρνηση στα ανατολικά, σημειώνοντας ότι η προτεραιότητά της ήταν η διεξαγωγή κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών, και η υποστήριξη της Τουρκίας ήταν σημαντική για την επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας στη Λιβύη. Ο Σεντόπ, από την πλευρά του, τόνισε ότι η Τουρκία βλέπει τη Λιβύη ως «ένα αδιάσπαστο σύνολο» και δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ περιοχών. Μάλιστα, είπε ότι η Ομάδα Φιλίας για τη Λιβύη του τουρκικού Κοινοβουλίου σχεδιάζει επίσκεψη στη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένης της ανατολικής.
Οι αγώνες για την εξουσία κράτησαν τη Λιβύη σε διάσπαση από τότε που τα αντιμαχόμενα μέρη υπέγραψαν συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, το 2020. Η χώρα κατέληξε να έχει δύο αντίπαλες κυβερνήσεις μετά την αποτυχία των σχεδίων για διεξαγωγή εκλογών, τον Δεκέμβριο του 2021. Το Κοινοβούλιο, υπό την ηγεσία του Σάλεχ, διόρισε νέο πρωθυπουργό -τον Φετχί Μπασάγκα- τον Μάρτιο, αλλά ο επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης προσωρινής κυβέρνησης στην Τρίπολη, Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, αρνήθηκε να παραχωρήσει την εξουσία πριν από τις εκλογές. Ο Μπασάγκα δεν μπόρεσε να μετακινηθεί στην Τρίπολη, καθώς εμποδίστηκε από ένοπλες ομάδες πιστές στην Ντμπέιμπα.
Ο Ακίλα Σάλεχ ήταν γνωστός γιατί είχε απορρίψει τις δύο κρίσιμες συμφωνίες που υπέγραψε η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας με την Τουρκία το 2019: Η πρώτη επέτρεπε την ανάπτυξη τουρκικών στρατευμάτων για την εκπαίδευση και την υποστήριξη των λιβυκών δυνάμεων, ενώ η δεύτερη οριοθετούσε τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, καθώς η Αγκυρα προσπάθησε να ενισχύσει τη θέση της στις διαμάχες για την εξεύρεση φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο. Έτσι, ο εναγκαλισμός του Σάλεχ από την Αγκυρα στηρίζεται στις ελπίδες να πειστεί η Βουλή των Αντιπροσώπων να επικυρώσει τις εν λόγω συμφωνίες.
Η πρόσκληση της Τουρκίας στον Σάλεχ και το ταξίδι του στην Αγκυρα προήλθαν από την αλλαγή της δυναμικής στη Λιβύη, που ανάγκασε τα μέρη να προσαρμόσουν τη στάση τους.
Η Αγκυρα δεν θα μπορούσε να αντέξει τη συνεχιζόμενη εχθρότητα με την ανατολική Λιβύη, αφού τα αντίπαλα μέρη συμμετείχαν σε συνομιλίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης ενότητας και την επανένωση των λιβυκών θεσμών, στο πλαίσιο ενός οδικού χάρτη που προέκυψε από τη συμφωνία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που υπέγραψαν στη Γενεύη στις 23 Οκτωβρίου 2020.
Το τουρκικό Κοινοβούλιο, για να προσεγγίσει τον Σάλεχ, δημιούργησε μια ομάδα φιλίας, ώστε να προωθήσει τους δεσμούς με τους Λιβύους ομολόγους του τον Απρίλιο του 2021. Και μετά την εμφάνιση μιας αντίπαλης κυβέρνησης στην ανατολική Λιβύη, η Αγκυρα προσπάθησε να διατηρήσει εμφάνιση ουδετερότητας στην κρίση. Στην πραγματικότητα, κανένας από τους διεκδικητές δεν ήταν απορριπτικός προς την Αγκυρα. Ο Ντμπέιμπα ήταν ήδη σύμμαχος, ενώ ο Μπασάγκα, ο οποίος είχε συνεργαστεί στενά με την Τουρκία, όταν υπηρετούσε ως υπουργός Εσωτερικών στην Τρίπολη κατά την υποστηριζόμενη από την Τουρκία υπεράσπιση της πρωτεύουσας ενάντια στις δυνάμεις του Χαφτάρ, το 2019 και το 2020, εξέφρασε την ελπίδα ότι θα μπορούσε να βοηθήσει την Αγκυρα να συμφιλιωθεί με την Ανατολή.
Ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Τρίπολη, Κενάν Γιλμάζ, συναντήθηκε με τον Σάλεχ στην Αλ-Κούμπα τον Ιανουάριο και τον κάλεσε προφορικά να επισκεφθεί την Τουρκία. Αργότερα τον ίδιο μήνα ταξίδεψε στη Βεγγάζη, το προπύργιο του Χαφτάρ, συνοδευόμενος από Τούρκους επιχειρηματίες. Στις συναντήσεις του εκεί ο Γιλμάζ συζήτησε μια σειρά από προοπτικές, συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής Τούρκων επιχειρηματιών στην ανατολική Λιβύη για την ολοκλήρωση έργων που διακόπηκαν από τον πόλεμο και την ανάληψη νέων, την επαναλειτουργία του τουρκικού προξενείου στη Βεγγάζη και την επανέναρξη των πτήσεων της Turkish Airlines στην πόλη. Τον Ιούνιο ο απεσταλμένος παρέδωσε την επίσημη πρόσκληση του προέδρου της τουρκικής Βουλής, Σεντόπ, στον Σάλεχ. Η Τουρκία, είπε, απέδωσε «μεγάλη σημασία στην επίσκεψη όσον αφορά τη συζήτηση όλων των πτυχών των σχέσεών μας και άλλων πολιτικών θεμάτων».
Ωστόσο, η προσέγγιση της Τουρκίας με τους ανατολικούς δεν σημαίνει ότι απέσυρε την υποστήριξή της προς τον Ντμπέιμπα. Μια τέτοια κίνηση θα διευκόλυνε τον Μπασάγκα να εισέλθει στην Τρίπολη και να πάρει τον έλεγχο της κυβέρνησης. Παρά το γεγονός ότι έχει τη δική της ατζέντα στη Λιβύη, η Τουρκία φρόντισε να είναι σε επαφή με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία. Η Ουάσινγκτον πιέζει για εκλογές, χωρίς να μπει σε συζήτηση για το ποια κυβέρνηση είναι η νόμιμη. «Οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές είναι το μόνο μέσο για τη δημιουργία μιας εθνικής κυβέρνησης με νομιμότητα να ασκεί εξουσία» δήλωσε ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τρίπολη Ρίτσαρντ Νόρλαντ, έπειτα από συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών της Λιβύης την περασμένη εβδομάδα.
Σε μια συνέντευξη στο Al-Monitor ο Mohamed Eljarh, διευθυντής της εταιρίας συμβούλων Libya Desk, είπε ότι κατά τους βοηθούς του Σάλεχ, «η αποστολή του στην Αγκυρα ήταν πολύ σαφής: Να πείσει την τουρκική κυβέρνηση να υποστηρίξει και να αναγνωρίσει τον Μπασάγκα» και πρόσθεσε: «Για τον Σάλεχ, εάν δεν επιτευχθεί πρόοδος σε αυτόν τον στόχο, δεν θα υπάρξει πρόοδος σε κανέναν άλλο φάκελο, συμπεριλαμβανομένου του συνταγματικού δρόμου ή των εκλογών».
Αν και η προοπτική να απορρίψει την κυβέρνηση Ντμπέιμπα η Αγκυρα φαίνεται μη ρεαλιστική, προς το παρόν, ο Eljarh είπε: «Πιστεύω ότι η Αγκυρα συνέχισε να αναγνωρίζει και να υποστηρίζει σε έναν βαθμό τον Ντμπέιμπα ως διαπραγματευτικό χαρτί. Με τη σημερινή του κατάσταση, ο Ντμπέιμπα δεν μπορεί να προσφέρει πολλά στην Τουρκία. Επίσης, η Τουρκία ενδιαφέρεται πολύ για την εξομάλυνση των σχέσεων με την ανατολική Λιβύη και ο Ντμπέιμπα δεν μπορεί να της το προσφέρει αυτό. Ο Μπασάγκα είναι σε καλύτερη θέση να προσφέρει ένα άνοιγμα για την Τουρκία στην ανατολική Λιβύη, μέσω της συμμαχίας του με τον Σάλεχ και τον Χαφτάρ».
Θα μπορούσε ο Σάλεχ να κάνει πίσω από την απόρριψη των δύο συμφωνιών της Αγκυρας με την Τρίπολη;
Σύμφωνα με τον Eljarh: «Η επιτυχία του Σάλεχ θα εξαρτηθεί από το τι θα μπορούσε να προσφέρει στους Τούρκους, συμπεριλαμβανομένης της εξομάλυνσης των σχέσεων και της δυνατότητας για εγγυήσεις για την τήρηση των συμφωνιών για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και την ασφάλεια που υπογράφηκαν με την Τουρκία».
Το αν ο διάλογος του Σάλεχ με την Αγκυρα έχει την ευλογία του Χαφτάρ παραμένει ασαφές. Υπήρξαν εικασίες ότι ο Χαφτάρ επανήλθε στα δικά του σχέδια μετά την αποτυχία του Μπασάγκα να διεκδικήσει τον έλεγχο στην Τρίπολη και να εξασφαλίσει πρόσβαση στα ταμεία της κεντρικής τράπεζας, και ότι η σχέση του Χαφτάρ με τον Σάλεχ επιδεινώνεται.
Στα μέσα Ιουλίου ο Ντμπέιμπα αντικατέστησε τον βετεράνο επικεφαλής της Εθνικής Εταιρίας Πετρελαίου (NOC), Mustafa Sanallah, μετά τον οποίο οι δυνάμεις του Χαφτάρ τερμάτισαν γρήγορα τον τρίμηνο αποκλεισμό πολλών κοιτασμάτων πετρελαίου και τερματικών σταθμών. Ορισμένα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ισχυρισμούς ότι ο Σαντάμ, γιος του Χαφτάρ, και οι εκπρόσωποι του Ντμπέιμπα είχαν συνάψει μυστικά συμφωνία για την απομάκρυνση του Sanallah και το άνοιγμα εκ νέου των τερματικών σταθμών πετρελαίου, γεγονός που θα έθετε υπό αμφισβήτηση την υποστήριξη του Χαφτάρ προς τον Μπασάγκα.
Ερωτηθείς για τη θέση του Χαφτάρ σχετικά με το ταξίδι του Σάλεχ στην Αγκυρα, ο Ελζάρ είπε: «Αυτό δεν είναι πραγματικά σαφές για μένα, για να είμαι ειλικρινής. Ο Χαφτάρ τελευταία παίζει το δικό του παιχνίδι, μακριά από τη συμμαχία με τον Μπασάγκα και τον Σάλεχ. Οι Χαφτάρ και Ντμπέιμπα έκαναν συμφωνία για τη NOC, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν θα μεταφραστεί σε μεγαλύτερη πολιτική συμφωνία. Ετσι, προς το παρόν, ο Χαφτάρ εξακολουθεί να είναι στην πολιτική συμμαχία με τον Μπάσαγκα και τον Σάλεχ, αλλά έχει και κάποια συνεργασία και συμφωνίες με τον Ντμπέιμπα. Παίζει διπλό παιχνίδι».
