Στο βιβλίο Ιστορίας της γ΄ λυκείου, το οποίο οφείλουν να αποστηθίσουν όσοι θα δώσουν πανελλαδικές εξετάσεις με κατεύθυνση τις Ανθρωπιστικές Σπουδές και Σπουδές Οικονομίας και Πληροφορικής, διαβάζουμε στο κεφάλαιο «Πελατειακά δίκτυα επί Τουρκοκρατίας» τις ακόλουθες λεπτομέρειες για την προεπαναστατική πολιτική κατάσταση:
«Κατά την προεπαναστατική περίοδο, για αντικειμενικούς λόγους, οι Ελληνες δεν είχαν τη δυνατότητα να συγκροτήσουν πολιτικά κόμματα. Υπήρχε όμως μια άλλη μορφή υποστήριξης των συμφερόντων τους, τα πελατειακά δίκτυα, στην οργάνωση των οποίων οδήγησαν οι εξής λόγοι:
Ο ανταγωνισμός μεταξύ προσώπων για την κατάληψη θέσεων εξουσίας,
η ελλιπής παροχή προστασίας από μέρους της οθωμανικής διοίκησης προς τους υπηκόους της σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών,
η απουσία συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, πράγμα που δημιουργούσε διαρκή αίσθηση αβεβαιότητας στους ανθρώπους.
Οι παραπάνω λόγοι οδηγούσαν τους υπηκόους να καταφεύγουν σε μη κρατικούς φορείς, οι οποίοι θα τους παρείχαν τη στοιχειώδη ασφάλεια. Ο πρώτος φορέας ήταν η ευρύτερη οικογένεια. Κάθε οικογένεια συνδεόταν οριζόντια με άλλες οικογένειες και κάθετα με πάτρωνες-προστάτες και τις οικογένειές τους, που είχαν υψηλότερη κοινωνική θέση. Στην Πελοπόννησο, για παράδειγμα, κατά την περίοδο 1715-1821 αναπτύχθηκαν δύο μεγάλα δίκτυα πατρωνίας, στην κορυφή των οποίων βρίσκονταν οικογένειες προκρίτων. Ανάμεσα σ’ αυτές επικρατούσε έντονος ανταγωνισμός για την άσκηση επιρροής σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας ζωής και για την κατάληψη των δημοσίων θέσεων. Στη Στερεά Ελλάδα φορείς της πατρωνίας ήταν μεγαλοαρματολοί. Στα νησιά, εξάλλου, στην ηγεσία των δικτύων πατρωνίας βρίσκονταν οι οικογένειες των μεγάλων πλοιοκτητών».
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η «ελλιπής παροχή προστασίας από μέρους της οθωμανικής διοίκησης προς τους υπηκόους της σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών» υφίσταται ακόμα στο ακέραιο, η διαρκής «αίσθηση αβεβαιότητας στους ανθρώπους» ζει και βασιλεύει, και το πρωτόγονο σύστημα με τις φάρες που συνδέονταν με άλλες φάρες οριζοντίως και με τους πάτρωνες-προστάτες (καθέτως) είναι ιστορικά ακλόνητο.
Οι άνθρωποι που κατηγορούν τον λαό ότι «δεν πέρασε Διαφωτισμό» φροντίζουν να παραμένουμε θεσμικά και πολιτικά προσκολλημένοι στον 17ο, στον 18ο και τον 19ο αιώνα. Η οικογενειοκρατία είναι απέθαντη! Οποιος αμφιβάλλει ας ρίξει μια ματιά στη λίστα με τους πρωθυπουργούς και τους υπουργούς των τελευταίων 80 ετών.
