Η Επιτροπή Ανταγωνισμού επέβαλε χθες πρόστιμο 750.000 ευρώ για καταχρηστικές πρακτικές και για παραβίαση των όρων του ανταγωνισμού στο πρακτορείο διανομής «Αργος». Δεν πρόκειται να σχολιάσω την απόφαση, την οποία μελέτησα, αλλά με αφορμή αυτήν υποχρεούμαι να κάνω μερικές γενικές παρατηρήσεις για την πορεία του Τύπου στην πατρίδα μας. Διότι οι αριθμοί αλλά και η βασικώς επικρατούσα αντίληψη επιμένουν ότι το χαρτί έχει ημερομηνία λήξεως. Δεν συμφωνώ. Για να επιβεβαιωθεί όμως η εκτίμησή μου πρέπει το έγχαρτο «προϊόν» να είναι ανώτερο του διαδικτυακού και να μπορεί να φθάνει στους πελάτες-αναγνώστες του. Γιατί σήμερα πολλές φορές δεν φθάνει.
Η σκέψη πεθαίνει
Οσον αφορά το πρώτο: πάντοτε υποστήριζα ότι δεν πεθαίνουν οι εφημερίδες, η σκέψη πεθαίνει. Οταν ανασταίνεται η σκέψη, οι εφημερίδες μπορούν αποδεδειγμένα, ανεξαρτήτως της κυκλοφορίας τους, να έχουν ισχυρή επιρροή και μεγάλη παρέμβαση. Προσοχή: επιρροή, όχι επιβολή με τη γνωστή μέθοδο των νταβατζήδων. Διαφέρει!
Οι εφημερίδες, σε σύγκριση με την τηλεόραση και το διαδίκτυο, έχουν δύο βασικά πλεονεκτήματα: έχουν χρόνο για να σκεφτούν, να ερευνήσουν και να τοποθετήσουν τα πράγματα στη σωστή τους βάση. Εχουν χρόνο για να ανακαλύψουν και να διασταυρώσουν. Δεύτερον, είναι προϊόν συλλογικής εργασίας και δημοκρατικής διαδικασίας. Εμείς εδώ, στις συσκέψεις μας, όταν αμφιβάλλουμε για ένα θέμα, το θέτουμε σε διαβούλευση με τον τελευταίο εργαζόμενο και εργαζομένη που έχει το ένστικτο του αναγνώστη. Καμιά φορά, σε περίπτωση μεγάλης αμφιβολίας, βγαίνουμε στον διάδρομο και θέτουμε τα δυο τρία σχέδια τίτλων που έχουμε επιλέξει για το πρώτο θέμα σε ψηφοφορία.
Το αποτέλεσμα αυτού του συνδυασμού είναι ότι οι εφημερίδες ορίζουν με τη θεματολογία τους την πολιτική ατζέντα στις κανονικές μέρες. Και στις έκτακτες μέρες έχουν την εμπειρία και το δυναμικό να ξεσκεπάζουν τις πάσης φύσεως εξουσίες. Τα περισσότερα μεγάλα σκάνδαλα που προκάλεσαν πολιτικές εξελίξεις μεταπολιτευτικά εφημερίδες τα αποκάλυψαν, όχι κανάλια και ραδιόφωνα. Πόσες φορές ο Γιώργος Παπαδάκης και η Μαρία Αναστασοπούλου στον Αντέννα, ο Δημήτρης Καμπουράκης και ο Παναγιώτης Στάθης στο Οpen, ο Νίκος Χατζηνικολάου και ο Τέρενς Κουίκ στον Real FM, παλαιοί εφημεριδάδες σχεδόν όλοι, δεν στέκονται σε ένα πρωτοσέλιδο εφημερίδας, δεν παίρνουν αφορμή για να ανοίξουν συζήτηση και δεν το «πάνε» παρακάτω; Απειρες.
Εχουν εχθρούς
Οι εφημερίδες, όμως, έχουν μερικούς εχθρούς. Πρώτον, ορισμένους καναλάρχες που έχουν στην ιδιοκτησία τους εφημερίδες. Τα ΜΜΕ του Γιάννη Αλαφούζου δεν μεταδίδουν στην επισκόπηση των πρωινών εκπομπών τους τις εφημερίδες μας, γιατί τους ενοχλεί η κριτική μας. Μόνο ο Γιώργος Αυτιάς μάς θυμάται καμιά φορά τις Κυριακές, προς τιμήν του.
Είναι πράγματι λυπηρό ένας άνθρωπος της παιδείας του Γιάννη Αλαφούζου να πέφτει τόσο χαμηλά και να απαγορεύει από τα φιλελεύθερα μέσα του τη μετάδοση εφημερίδων. Τα μέσα του ομίλου Μαρινάκη επίσης μας αποκλείουν. Παρά το γεγονός ότι η μετάδοση των πρωτοσέλιδων όλων των εφημερίδων είναι μια από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε από τη σύστασή του το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Του οποίου η σημερινή ηγεσία, έναν χρόνο μετά, δεν έχει δεήσει να απαντήσει στην έγγραφη προσφυγή μας.
Αρκεί να σας πω ότι πολιτικός αρχηγός, που μετείχε προσφάτως στην εκπομπή των Ιορδάνη Χασαπόπουλου και Ανθής Βούλγαρη, αναζήτησε την εφημερίδα μας για να διαβάσει το ρεπορτάζ για τις νέες ταυτότητες και οι παρουσιαστές ακόμη την… ψάχνουν. Μέλη της ΕΣΗΕΑ, έτσι; Η οποία ΕΣΗΕΑ, σιωπή!
Ο δεύτερος εχθρός είναι η δραματική μείωση των σημείων πωλήσεως. Δεκάδες περιπτερούχοι αρνούνται να πωλούν εφημερίδες, γιατί τα κέρδη τους, σε σύγκριση με τις εργατοώρες που δαπανούν για να τις ανοίγουν, να τις μαζεύουν, να κάνουν καταμέτρηση κ.λπ., είναι γλίσχρα. Δεν συμφέρει. Και για αυτό φταίει κάποιος.
Σκοτώνουν τον ανταγωνισμό
Ο τρίτος αντίπαλος είναι η διανομή. Παλιά υπήρχαν δύο πρακτορεία και, αν δεν τα έβρισκες με την ηγεσία του ενός, υπήρχε οδός διαφυγής. Τώρα υπάρχει μόνο ένα, συγκεκριμένης μετοχικής σύνθεσης. Συνδρομητής μας αναζήτησε την εφημερίδα μας σε συγκεκριμένα σημεία πώλησης στην Κρήτη, και η απάντηση που έλαβε ήταν ότι κυκλοφορεί μόνο την… Κυριακή. Δεν θα πω κάτι παραπάνω, παρά μόνο αυτό, και όποιος κατάλαβε κατάλαβε: όποιος θέλει να λέγεται «μεγάλος» δεν σκοτώνει τον ανταγωνισμό. Διότι, αν σκοτώνεις τον ανταγωνισμό, σκοτώνεις και τον εαυτό σου.
Τι αξία έχει ο «πρωταθλητισμός» όταν τρέχεις μόνος σου; Δείτε τι παθαίνει η κυβέρνηση που παίζει χωρίς αντίπαλο μετά τις εκλογές. Εχει χάσει την ισορροπία της. Και, βεβαίως, ο τέταρτος εχθρός είναι η κυβέρνηση και η ίδια η αγορά. Η κυβέρνηση, διότι δυσφορεί που ο Τύπος δεν είναι ελεγχόμενος όπως το διαδίκτυο και τα κανάλια. Δυσφορεί όταν υπάρχουν σε αυτόν κάποιοι ρομαντικοί, που κάνουν τη δουλειά τους στο όνομα του πολίτη και της πατρίδας, αντί να κρατούν το θυμιατό ή αντί να εκλιπαρούν για δάνεια σαν διακονιαραίοι. Τους είναι αδιανόητο ως σκέψη να παίζει κανείς για τη φανέλα.
Αντί λοιπόν να ενισχύει τον Τύπο, ακόμη και να τον βάλει στα σχολεία για να δημιουργήσει κουλτούρα ανάγνωσης στους μαθητές, τον κυνηγά. Το αυτό ισχύει για μέρος της αγοράς: ρίχνει όλα τα διαφημιστικά της πακέτα (το κύριο βάρος, εννοώ) στο διαδίκτυο με τις αμφίβολες επισκεψιμότητες, αλλά, όταν προκύψουν τα πραγματικά ζόρια, αρχίζουν και καλούν τους… διευθυντές των εφημερίδων για να ρωτούν πού πάει το πράγμα.
Λοιπόν, για όσο υπάρχει χρόνος: οι εφημερίδες, ακόμη και στη σημερινή κατάστασή τους, είναι ο πλούτος του έθνους. Η μνήμη του. Η σκέψη του. Το βλέμμα μας. Ο τρόπος που κοιτάζουμε τον κόσμο. Η διάσωση της γλώσσας μας και της εθνικής μας ταυτότητας. Ο κόσμος που εργάζεται σε αυτές -συντάκτες ύλης, διορθωτές, γραφίστες ατελιέ, δημοσιογράφοι- είναι υψηλότατου μορφωτικού επιπέδου, προστιθέμενη αξία για τον κλάδο.
Τόσο η Πολιτεία και η αγορά όσο και οι ίδιοι οι εκδότες πρέπει να προστατέψουν αυτό το δημόσιο αγαθό: τον ισχυρό Τύπο. Αν διαλυθεί και ο Τύπος, που μπορεί να κρατά την ψυχραιμία του στις δύσκολες στιγμές και να ηγείται, τότε θα εξελιχθούμε ως κοινωνία σε ασύντακτο χάος. Και αυτός, στην παρούσα φάση, είναι ο μεγάλος μας εχθρός.
