«Δεν είσαι ένα άθλιο λιγόστιγμο κορμί· πίσω από την πήλινη ρεούμενη μάσκα σου ένα πρόσωπο χιλιοχρονίτικο ενεδρεύει. Τα πάθη σου κι οι Ιδέες σου είναι πιο παλιά από την καρδιά κι από το μυαλό σου. Το σώμα σου το αόρατο είναι οι πεθαμένοι πρόγονοι κι οι απόγονοι οι αγέννητοι. Το σώμα σου τ’ ορατό είναι οι άντρες, οι γυναίκες και τα παιδιά που ζουν της εδικής σου ράτσας. Μονάχα εκείνος λυτρώθηκε από την κόλαση του εγώ του που νιώθει να πεινάει όταν ένα παιδί της ράτσας του δεν έχει να φάει, και να σκιρτάει πασίχαρος όταν ένας άντρας και μια γυναίκα του σογιού του φιλιούνται».
Νίκος Καζαντζάκης «Ασκητική»
Ο εικοστός αιώνας ήταν πικρός κι αχάριστος για την Ελλάδα. Πολλά της πήρε. Ελάχιστα της έδωσε. Χάσαμε την Ιωνία, μαράζωσε και συρρικνώθηκε ο εκτός συνόρων Ελληνισμός, μπήκαμε σε παγκοσμίους πολέμους και βγήκαμε διαλυμένοι, διχασμένοι κι ουσιαστικά ηττημένοι, ενώ αγωνιστήκαμε στο πλευρό των νικητών, διεστραμμένοι, πράκτορες των ξένων και δεινοί απατεώνες πήραν στα χέρια τους το πηδάλιο του εθνικού σκάφους, επιτρέψαμε να εποικιστεί η πατρίδα από στίφη αλλοδαπών, μικρύναμε πληθυσμιακά, εξουδετερωθήκαμε πνευματικά, απεμπλουτίσαμε τη γλώσσα μας, χρεοκοπήσαμε οικονομικά, αποποιηθήκαμε τον πολιτισμό μας.
Μια καταστροφή και μισή ήταν το χτικιό του 20ού αιώνα για το έθνος. Λίγα τα αντίδωρα που μας πρόσφερε τούτη η εκατονταετία. Ενα απ’ αυτά, σπάνιο, άφθαρτο και ζωογόνο ήταν η αστραπή που άκουγε στο όνομα Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957). Ο δημιουργός αξεπέραστων έργων όπως «ο Καπετάν Μιχάλης», «Αναφορά στον Γκρέκο», «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» έχει αφήσει πίσω του και μια πνευματική παρακαταθήκη ίσως σημαντικότερη από τα μυθιστορήματά του. Η «Ασκητική / Salvatores dei (οι Σωτήρες του Θεού)» είναι ένα κείμενο μεγάλου φιλοσοφικού εύρους και βάθους, που πραγματεύεται έννοιες και ιδέες υψηλές όπως η ελευθερία, το νόημα του βίου, τα χρέη του ανθρώπου στον εαυτό του, στη ράτσα του, στην ανθρωπότητα και στον Θεό τον ίδιο.
Ανάλυση σοβαρή και επαρκής δεν πρέπει να γίνεται σ’ αυτό το αριστούργημα, επειδή το κείμενο μόνο του σε παίρνει από το χέρι και σε ξεναγεί από τη μια άβυσσο από την οποία προήλθαμε, μέχρι την άλλη στην οποία θα πάμε. Ο Καζαντζάκης εξηγεί το μεσοδιάστημα των δύο αβύσσων, τη ζωή δηλαδή, με ενάργεια και φαντασία. Ειδικά για τους νέους, που ξανοίγεται μπροστά τους χρόνος που τους φαίνεται πολύς (ενώ δεν είναι) και ενίοτε μπερδεύονται επειδή πιστεύουν ότι έχουν πληθώρα επιλογών για το πού θα κατευθυνθούν, η «Ασκητική» είναι ένας μπούσουλας που, μόλις τον πάρουν στα χέρια τους και τον διαβάσουν, δεν θα καταλάβουν τόσο πολλά, αλλά θα νιώσουν – και στη νεανική ηλικία, όταν τα συναισθήματα είναι εκρηκτικά και κυβερνούν με ατσαλένιο χέρι τον νου, όσα νιώθουμε μας μένουν για πάντα. Γι’ αυτό πρέπει να το διαβάσουν οι νέοι, και οι μεγαλύτεροι να ανατρέχουν στις σελίδες του τουλάχιστον μία φορά ανά τριετία. Για να μη λησμονούν τις ωραίες κι ορμητικές πτυχές του εαυτού τους.
Η «Ασκητική» είναι το βιβλίο στο οποίο τέμνεται η υπερβατική λογική με το συναίσθημα, η γη με τον ουρανό και το σύμπαν ολόκληρο. Λίγα βιβλία έχουν μιλήσει για το πρόσωπο, για το σύνολο και για το έθνος με τόση ένταση και σοφία. Ο λόγος του είναι πλούσιος αλλά όχι επιτηδευμένος. Ταυτόχρονα δείχνει και ευθύς και κατανοητός αλλά και κρυπτικός. Επιπλέον, μπορεί να φαντάζουν εύστοχοι αλλά σύντομα αποδεικνύονται άδικοι οι παραλληλισμοί με τα κείμενα του Νίτσε και τα (συνήθως αντιφατικά και αλληλοαναιρούμενα) μηνύματα του Γερμανού φιλοσόφου προς τους αναγνώστες.
Ο Καζαντζάκης μπορεί σε σημεία να επηρεάστηκε από το στιλ γραφής του Γερμανού, αλλά όχι στην ουσία όσων ήθελε να επικοινωνήσει. Κι αυτή η τεράστια διαφορά της ουσίας είναι έκδηλη και στο ζήτημα το εθνικό, στον τρόπο προσέγγισης της Ελληνικότητας – κάτι με το οποίο ο Νίτσε δεν είχε βιωματική σχέση αλλά μοναχά θεωρητική.
Τέλος, να σημειωθεί και η στιλπνή ειλικρίνεια του Κρητικού στην «Ασκητική». Ωμές και αφτιασίδωτες αλήθειες γράφει, που στην εποχή της γλίτσας που αποκαλείται «πολιτική ορθότητα» φαντάζουν όλες προσβλητικές. Κάντε, λοιπόν, μια χάρη στον εαυτό σας και σε όσους συμπαθείτε ή αντιπαθείτε και θέλετε να τους βοηθήσετε να διορθώσουν στάση ζωής. Διαβάστε και δωρίστε την «Ασκητική».
