Το μικρό αφιέρωμα στα έργα και στις ημέρες της πασοκάρας, η οποία συμπλήρωσε μισόν αιώνα καλής δικής της ζωής σε βάρος της δικής μας, προκάλεσε αρκετές ευμενείς αντιδράσεις, αλλά και μια δυο ενστάσεις από την πλευρά ορισμένων αναγνωστών. Η σημαντικότερη ένσταση είχε να κάνει με το «ισοπεδωτικό» πνεύμα με το οποίο κρίνονταν οι πρωταγωνιστές του -κυρίως κυβερνητικού- βίου του Κινήματος. «Μα, καλά, όλοι για τα μπάζα ήταν; Δεν υπήρξαν έστω και λίγοι ικανοί και τίμιοι;»
Η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική. Σχεδόν πάντοτε υπάρχουν εξαιρέσεις σε κανόνα. Ομως, η συμμετοχή σε πολιτικό φορέα, και ειδικά σε κυβέρνηση, καθιστά το άτομο υπόλογο και για τις πράξεις των άλλων. Αν εσύ είσαι σοσιαλιστής κι ο διπλανός σου σκέτος ληστής, που τινάζει στον αέρα τα δημόσια ταμεία, φέρεις κι εσύ ευθύνη για την πορεία των πραγμάτων. Δεν αντελήφθης να γίνεται κάτι κακό; Δεν πήρε το μάτι σου συναδέλφους σου να παίρνουν «δωράκια»; Γιατί δεν τους κατήγγειλες; Γιατί σιώπησες αντί να μιλήσεις; Μήπως για να μη ζημιώσεις το κόμμα; Κι αυτό το κόμμα ίσταται άνω της πατρίδας και της Δικαιοσύνης; Κακά τα ψέματα… Για τα οφίτσια σιώπησες. Αντάλλαξες το καλό του έθνους με την καρέκλα και τη βολή σου. Τα παραπάνω, φυσικά, ισχύουν για όλα τα κόμματα, όχι μόνο για το ΠΑΣΟΚ.
Επίσης, όποιος έχει διαβάσει Εμμανουήλ Ροΐδη (1836-1904) γνωρίζει κι ένα επιπλέον αίτιο πίσω από την εντιμότητα μερικών ανθρώπων. Εγραψε ο δαιμόνιος Συριανός με τη χαρίεσσα πένα του:
«Οπως προς αρετήν, ούτω και προς επιτυχήν άσκησιν της κακίας απαιτούνται ιδιαίτερα τινά φυσικά προσόντα. Πλείστους εγνώρισα αγαθούς ανθρώπους έχοντας όλην την διάθεσιν να γείνωσιν άτιμοι, κόλακες, ψεύσται και ραδιούργοι, όπως προαχθώσιν ή τουλάχιστον προμηθευθώσιν άρτον εις τα πεινώντα τέκνα των, και εν τούτοις καταδικασθέντας υπό βασκάνου τύχης να αποθάνωσι τίμιοι και πεινασμένοι».
Με λίγα λόγια, υπάρχουν και οι τίμιοι που δεν κατόρθωσαν να διαφθαρούν…
Εμμανουήλ Ροΐδης, «Τα “ανθελληνικά”», Δ΄ Εκδοση, εκδ. MikroMEGA Ροές, Αθήνα: 2017, σελ. 40.
