Πιστεύομεν, προς τούτοις, ότι αι μεγάλαι έχθραι ημπορούν να τερματισθούν ασφαλέστερα, όχι όταν κανείς ζητή εκδίκησιν, και αφού νικήση οριστικώς τον αντίπαλόν του, τον δεσμεύει με αναγκαστικούς όρκους και του επιβάλλει ειρήνην με αδίκους όρους, αλλ’ όταν δυνάμενος να επιτύχη την ειρήνην σύμφωνα με τας υπαγορεύσεις της επιείκειας νικά τον αντίπαλον και διά της μεγαλοφροσύνης του και συνδιαλλάσσεται προς αυτόν υπό όρους απροσδοκήτως μετριοπαθείς.
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Διότι ο αντίπαλος, εις τοιαύτην περίπτωσιν, επειδή δεν υπέκυψεν εις βίαν, αισθάνεται το καθήκον όχι να εκδικηθή, αλλά ν’ ανταποδώση την επιδειχθείσαν γενναιοφροσύνην, και είναι προθυμότερος από αίσθημα αυτοσεβασμού να μείνη πιστός εις τας συμφωνίας του. Και οι άνθρωποι κλίνουν εις τοιαύτην συμπεριφοράν απέναντι των μεγαλυτέρων εχθρών των, περισσότερον, παρά απέναντι εκείνων, προς τους οποίους περιήλθαν εις διενέξεις δι’ επουσιώδη πράγματα. Και, τέλος, η φύσις των τους σπρώχνει να δείχνωνται προθύμως ενδοτικοί απέναντι εκείνων, οι οποίοι πρώτοι έδειξαν συμβιβαστικάς διαθέσεις, αλλά να συνεχίζουν τον αγώνα μέχρι τέλους, έστω και παρά την κρίσιν των, εναντίον υπερόπτου αντιπάλου». Θουκυδίδου «Ιστορίαι», Δ΄ 19, απόδοση στα νέα ελληνικά από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Το 425 π.Χ., οι Λακεδαιμόνιοι έχουν υποστεί δεινή ήττα από τους Αθηναίους στη Ναυμαχία της Πύλου. Τετρακόσιοι είκοσι Σπαρτιάτες οπλίτες βρίσκονται αποκλεισμένοι στο νησάκι Σφακτηρία, το οποίο βρίσκεται στην «μπούκα» του φυσικού λιμένα της Πύλου. Οι Λακεδαιμόνιοι, που σχεδόν πάντοτε ταλαιπωρούνταν από τη φθίση της λειψανδρίας, δεν μπορούν να ρισκάρουν τον αφανισμό ενός σημαντικού ποσοστού του έμψυχου δυναμικού του στρατού τους. Γι’ αυτό πρότειναν ειρήνευση με τους Αθηναίους. Έχουν μόνο έναν όρο: «Οι Λακεδαιμόνιοι, ως εκ τούτου, σας προτείνουν συνθηκολογίαν προς τερματισμόν του πολέμου. Σας προσφέρουν ειρήνην και συμμαχίαν, και εκτός τούτου στενήν φιλίαν και σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, και σας ζητούν ως αντάλλαγμα να τους αποδώσετε τους στρατιώτας της Σφακτηρίας».
Τα λόγια των απεσταλμένων των Σπαρτιατών δεν είναι οι συνηθισμένες κουτοπονηριές όλων όσοι στριμώχνονται από την πραγματικότητα και τον σκληρό νόμο της ανάγκης. Μιλούν τη γλώσσα της αλήθειας και της σύνεσης – δύο αξίες που συνήθως είναι τα πρώτα θύματα σε κάθε πόλεμο. Οι Σπαρτιάτες, σκληροί πολεμιστές, με χαλιναγωγημένα συναισθήματα και εξωπραγματική προσήλωση στην ιδέα της υπεράσπισης της πόλης τους, δεν είχαν εξασκηθεί στο ψέμα. Στη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός Λακεδαιμονίου, τα ρήματα που φθέγγονταν από γλώσσες διχαλωτές όχι μόνο δεν εισακούονταν, αλλά δεν ακούγονταν καν. Οι Σπαρτιάτες, όντως, προσέφεραν ειρήνη για να πάρουν πίσω τους άντρες τους.
Το άκαμπτο φρόνημα των μυημένων στο δόγμα της λακωνικής αγωγής ήταν το βέλος που σημάδευε έναν μόνο στόχο: τη διατήρηση της Λακεδαίμονος στη ζωή. Η διαφύλαξη της ύπαρξης της Σπάρτης ήταν ο αντικειμενικός στόχος κάθε πολέμου στον οποίο λάμβανε μέρος αυτή η πόλη. Κι έτσι πρέπει να είναι. Δεν πρέπει να ξεκινά ποτέ ένας πόλεμος χωρίς να υπάρχει αντικειμενικός σκοπός – ο ΑΝΣΚ, όπως λέγεται στη γνωστή στρατιωτική συντομογραφία. Όταν ξεκινάς έναν πόλεμο πρέπει να ξέρεις τι θέλεις να καταφέρεις μέσω αυτού και τι δεν πρόκειται επ’ ουδενί να θυσιάσεις για τη νίκη.
Επίσης, αυτό που συχνά λησμονούν οι αντιμαχόμενες πλευρές είναι ότι, ακόμα και κατά τη διάρκεια της πολεμικής σύρραξης, το ισχυρότερο όπλο είναι η πειθώ. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής του πολέμου πρέπει να φροντίζεις να δίνεις στον αντίπαλο την αίσθηση ότι δεν τον υποτιμάς, δεν τον περιφρονείς και δεν επιτρέπεις η στρατηγική σου να διαμορφώνεται από το θυμικό. Δημιουργείς την εικόνα ότι είσαι μεν φοβερός αντίπαλος, αλλά συνάμα μετριοπαθής και ότι έχεις μόνο ένα ζητούμενο: την επικράτηση ή τη λήξη της σύρραξης επ’ ωφελεία σου, δίχως να επιδιώκεις τον αφανισμό του αντιπάλου – κάτι το οποίο, ασφαλώς, θα πράξεις άμεσα και άνευ δισταγμών αν εκείνος δεν σου αφήνει άλλη επιλογή.
Μπορείς να κονιορτοποιείς κάποιον στο πεδίο της μάχης, αλλά διαρκώς πρέπει να μεταδίδεις σε εκείνον το μήνυμα ότι αυτό δεν το διάλεξες εσύ, αλλά εκείνος. Εσύ πρέπει να φιλοτεχνήσεις τη δική σου εικόνα με τα χρώματα ενός φυσικού φαινομένου. Είσαι η σφοδρή αντίδραση στη δράση του άλλου.
