Η ποίηση ως ανέκδοτο

Το ποίημα που ακολουθεί δεν είναι ένα από τα πολλά που γράφτηκαν για να ξεχαστούν. Εκείνοι που… κορφολογούν την ελληνική πνευματική δημιουργία το αξιολόγησαν ως κατάλληλο για να διδαχθεί στους μαθητές της Α’ Γυμνασίου. Είναι το ποίημα του Νάνου Βαλαωρίτη «Με πλοίο», το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», στη σελίδα 112.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης (1921-2019) ήταν ένας συμπαθής άνθρωπος, παραγωγικός ποιητής και πεζογράφος, αλλά το συγκεκριμένο ποίημά του φαντάζει περισσότερο σαν χωρατό, παρά σαν αποτέλεσμα επικοινωνίας με τις… Μούσες. Στο σχολικό βιβλίο, ως επεξηγηματικό σχόλιο σχετικά με το ποίημα υπάρχει μια μικρή παράγραφος που αναφέρει τα εξής: «Στο ποίημα αυτό αναδεικνύεται η χαρούμενη διάθεση του ταξιδιώτη ποιητή, την ώρα που ξεκινά για ένα θαλασσινό ταξίδι. Οι οραματισμοί του για τις εμπειρίες και τις συγκινήσεις που περιμένει να ζήσει εν πλω δημιουργούν ατμόσφαιρα γοητευτικής αναμονής τόσο για τον ίδιο όσο και για τον αναγνώστη».

Αξίζει να διαβάσετε τι διδάσκονται τα μικρά παιδιά που μόλις έχουν τελειώσει το δημοτικό σχολείο:

«Εκ πρώτης όψεως τα μακρινά θαλασσινά

ταξίδια δε μου πάνε. Κι όμως κι όμως

να που αισθάνομαι κιόλας πολύ καλύτερα

από την ώρα που βρέθηκα στη γέφυρα

του πλοίου άλλαξε ριζικά η διάθεσή μου

και τώρα έχω μεγάλη όρεξη να παίξω

ξερή με κάποιον ή με κάποιαν να μιλήσω

να τρέξω απ’ την καμπίνα στο κατάστρωμα

ή να χορέψω στο σαλόνι με γυναίκες

να κρεμαστώ σαν πίθηκος απ’ τα κατάρτια

να ξαπλώσω σε μια σεζ λογκ να βγάλω

φωτογραφίες – να κοιταχτώ στον καθρέφτη

να παρατηρήσω αν στη θάλασσα που διασχίζουμε

υπάρχουν διάσελα ή κοιλάδες φάλαινες ή δελφίνια

να εξετάσω με πόσες νόστιμες συνταξιδιώτισσες

συνυπάρχω εν πλω να πιω μπύρα κόκα-κόλα

και να φάω ένα βραστό αυγό με σαλάτα

να πιω έναν καφέ ελληνικό στο μπαρ

και μια μακαρονάδα στην τραπεζαρία

να ’χω το νου μου για καρχαρίες και σκυλόψαρα

όταν θα μπαίνουμε στα επικίνδυνα νερά

σε περιοχή με θαλασσοταραχή και ανεμοστρόβιλους

κι άλλα πολλά που πάνε με μια ανοιχτόκαρδη

διάθεση -ν’  ακούσω το τρανζιστοράκι μου

να δω κάτι στην τηλεόραση- να παραστώ

σε καμιά ταινία, αν παίζουνε, να συμμετάσχω σε λοταρία ή παιχνίδι ομαδικό

να παίξω πιγκ πογκ μπιλιάρδο ή σκουός

μα πάνω απ’ όλα να κρατήσω ημερολόγιο

των μικροσυμβάντων στο ταξίδι

συναντήσεων ερωτικών και συζητήσεων

με ξένους και συμπατριώτες – ώστε

να δημοσιευτούν οι εντυπώσεις μου

σε περιοδικό ή εφημερίδα ή βιβλίο

μόλις πατήσω στην ξηρά κι έρθω

σ’ επαφή μ’ έναν εκδότη».

(Ν. Βαλαωρίτης, «Με πλοίο», Το Δέντρο, τχ. 31-32, καλοκαίρι 1987, αφιέρωμα «Γραφές της περιπλάνησης».)

Οι μαθητές, μόλις ολοκληρώσουν την ανάγνωση αυτού του ανεκδότου, που παρατίθεται -στα πολύ σοβαρά- στο βιβλίο, θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσουν στις ακόλουθες ερωτήσεις:

«1. Με ποια διάθεση ξεκινά το ταξίδι του ο ποιητής; Σε ποιους λόγους νομίζετε ότι οφείλεται η αλλαγή της διάθεσής του, από τη στιγμή που βρίσκεται πάνω στο πλοίο;

2. Ποια από αυτά που περιμένει να ζήσει ο ταξιδιώτης ποιητής είναι ρεαλιστικά και ποια υπερβαίνουν, κατά τη γνώμη σας, την πραγματικότητα;

3. Τι πρόκειται να κάνει “πάνω απ’ όλα” ο ποιητής όσο θα βρίσκεται στο πλοίο και για ποιον σκοπό; Σχολιάστε το ύφος στο σημείο αυτό του ποιήματος.

4. Εξετάστε το περιεχόμενο και τη μορφή του ποιήματος, για να δείτε σε τι διαφοροποιείται από την παραδοσιακή ποίηση. Προσέξτε αν υπάρχει στιχουργική, μέτρο, ομοιοκαταληξία, στίξη, σύζευξη πραγματικού στοιχείου με φανταστικό, ανοίκειες εικόνες και σύμβολα».

Αυτή η επιλογή των «ειδημόνων» περί τα λογοτεχνικά γεννά πολλές απορίες. Γιατί από τον ανεκτίμητο θησαυρό της ελληνικής γραμματείας, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου οι μαθητές δεν θα μάθουν καν ότι υπάρχει, επελέγη ανάμεσα στα σημαντικότερα αυτή η ασυνάρτητη μπουρδίτσα; Με ποια κριτήρια έγινε αυτή η επιλογή; Οσοι το επέλεξαν σε τι νομίζουν ότι θα βοηθήσει τους μαθητές;

Κάθε (λογική) απάντηση δεκτή. Ακόμα κι αν δεν φαίνεται ιδιαίτερα τεκμηριωμένη…