Ημέρα απελευθέρωσης ή ημέρα γενικευμένης εξαθλίωσης η Τετάρτη 2 Απριλίου; Η κατευθυντήρια αρχή του Ντόναλντ Τραμπ είναι ο νόμος των αντιποίνων -«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος»-, μεταξύ άλλων, και σε σχέση με τους ιστορικούς του συμμάχους, τους Ευρωπαίους.
Ωστόσο, οι περισσότεροι οικονομολόγοι παγκοσμίως προειδοποιούν πως μια νέα παγκόσμια οικονομική ύφεση διαφαίνεται στον ορίζοντα, που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με αυτήν της δεκαετίας του 1930. Κι αυτό γιατί ο εμπορικός πόλεμος που εξαπέλυσε ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να προκαλέσει ένα τσουνάμι, που τα κύματά του αναμφίβολα θα κατακλύσουν και πιθανότατα θα επιδεινώσουν την παρατεταμένη οικονομική κρίση και τον -σχεδόν ανεξέλεγκτο- πληθωρισμό στην Ευρώπη. Με λίγα λόγια, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες θα χάσουν.
Για τον Ολιβιέ Μπλανσάρ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ, το πρόβλημα με τους δασμούς του Τραμπ είναι πως μπορεί ο στόχος να είναι η μείωση των εισαγωγών, και επομένως του εμπορικού ελλείμματος, «αλλά αυτό μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει πιθανότατα σε άνοδο του δολαρίου και, κατά συνέπεια, σε πτώση των εξαγωγών και σε μικρή ή καθόλου επίδραση στο εμπορικό ισοζύγιο». Αρα, πρόκειται για μια «ανόητη και αναποτελεσματική κίνηση», σύμφωνα με τον Μπλανσάρ.
2025 όπως 1930;
Η σχετικά πρόσφατη Ιστορία δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Αντιμέτωπες με την απότομη πτώση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών μετά την κρίση του 1929, οι ΗΠΑ επέβαλαν τελωνειακούς φραγμούς ύψους 45% στις εισαγωγές (μέσω του νόμου Hawley-Smoot Tariff Act, ο οποίος τον Ιούνιο του 1930 αύξησε τους δασμούς σε 890 προϊόντα). Οι εμπορικοί εταίροι τους έσπευσαν να προβούν σε αντίποινα. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν. Το παγκόσμιο εμπόριο κατέρρευσε, με τον όγκο των συναλλαγών να μειώνεται περισσότερο από 60% και το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο εμπόριο να συρρικνώνεται επίσης. Ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ο Δημοκρατικός πρόεδρος που αντικατέστησε τον συντηρητικό Χέρμπερτ Χούβερ, άλλαξε τελικά την εμπορική του πολιτική (νόμος περί αμοιβαίων εμπορικών συμφωνιών) το 1934.
Στις μέρες μας, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, οι δασμοί που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ, δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το 2018 επέβαλε δασμούς 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο που εισήγαγε η χώρα του από όλους τους μεγάλους εταίρους της. Η Ευρωπαϊκή Ενωση αντέδρασε, επιβάλλοντας φόρο πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στις εισαγωγές της Harley-Davidson, των τζιν Levi’s, του φυστικοβούτυρου και του μπέρμπον. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε (ήδη) απειλήσει να πλήξει με δασμούς τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα. Αλλά δεν έφτασε σε αυτό το σημείο. Οι δασμοί στον χάλυβα και στο αλουμίνιο τελικά ανεστάλησαν από τον Τζο Μπάιντεν, όταν οι Δημοκρατικοί επέστρεψαν στην εξουσία.
Θα μπορούσε ο Τραμπ να αλλάξει γνώμη και να εγκαταλείψει τους δασμούς, με αντάλλαγμα παραχωρήσεις από άλλες χώρες; Αυτό δεν είναι και τόσο σίγουρο, καθώς ελπίζει να χρηματοδοτήσει την πολιτική του για μαζικές φοροελαφρύνσεις με τα αναμενόμενα φορολογικά έσοδα. Γεγονός αντιφατικό, καθώς αυτό θα σήμαινε ότι οι εισαγωγές δεν χρειάζεται να μειωθούν!
Προς το παρόν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ασκεί τη μέγιστη δυνατή πίεση στους εταίρους του για να τους αποτρέψει από το να προβούν σε αντίποινα. «Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Εμανουέλ Μακρόν έχουν τακτικές τηλεφωνικές συζητήσεις, και η αμερικανική κυβέρνηση ζητά από την Ευρώπη να μην αντιδράσει επιβάλλοντας δικούς της δασμούς, διότι αυτό θα προκαλούσε εμπορικό πόλεμο» εξηγεί πηγή πολύ κοντά στις διαπραγματεύσεις από την πλευρά του Γάλλου προέδρου.
Τι μπορούν να κάνουν οι Ευρωπαίοι για να υπερασπιστούν τις εξαγωγές τους; Σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει προφανής απάντηση. Ωστόσο, στο στόχαστρο των Ευρωπαίων έχουν μπει οι Gafam (Google, Apple, facebook, Microsoft), ελπίζοντας ότι θα χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους στον Λευκό Οίκο για να επηρεάσουν την πολιτική του Τραμπ, ωστόσο κάτι τέτοιο ίσως αποδειχθεί οδυνηρό για τους Ευρωπαίους.
Το δίλημμα της Ευρώπης: αντίμετρα ή εγκατάλειψη του εμπορικού πόλεμου;
«Αν πιστεύουμε ότι μπορούμε να κάνουμε τον Τραμπ να υποχωρήσει προκαλώντας του οικονομική ζημιά, τότε πρέπει να πάρουμε αντισταθμιστικά μέτρα. Αν δεν πιστεύουμε ότι θα υποχωρήσει, η καλύτερη λύση, από οικονομικής άποψης, είναι να μην κάνουμε πολλά. Δεν υπάρχει λόγος να πυροβολήσουμε τα πόδια μας επειδή ο Τραμπ επιτέθηκε πρώτος. Πρέπει να βελτιώσουμε την ευρωπαϊκή οικονομία, εφαρμόζοντας και λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της έκθεσης Ντράγκι. Μπορούμε επίσης να μειώσουμε τις αμερικανικές αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού» υποστηρίζει ο Ολιβιέ Μπλανσάρ.
Ο Κριστιάν Παριζό, οικονομικός σύμβουλος της Aurel BGC, πιστεύει ότι «η Ευρώπη είναι υποχρεωμένη να ανταποδώσει, διαφορετικά θα φανεί πολύ αδύναμη. Ο Τραμπ καταλαβαίνει μόνο αυτό το μήνυμα». Κατά την άποψή του, η δυνατότητα της Ευρώπης να προβεί σε αντίποινα είναι αρκετά περιορισμένη όσον αφορά τα αγαθά, καθώς δεν εισάγει πολλά. «Το ερώτημα είναι αν θα χρησιμοποιήσει το ατομικό όπλο των αντιποίνων στις υπηρεσίες. Εδώ ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας. Θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ στους Ευρωπαίους καταναλωτές» προειδοποιεί.
Για τον οικονομολόγο Πατρίκ Αρτούς, ο Τραμπ τα έχει κάνει όλα λάθος. Σύμφωνα με αυτόν, η καλύτερη πολιτική για τις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν να συνεχίσουν να βασίζονται στο ελεύθερο εμπόριο, μια στρατηγική που τους είχε επιτρέψει να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στις ψηφιακές υπηρεσίες. «Η ρήξη με αυτή την πολιτική είναι εντελώς ανεύθυνη» τονίζει.
Για τους περισσότερους οικονομικούς αναλυτές θα ήταν καλύτερο η Ευρώπη να εγκαταλείψει τον εμπορικό πόλεμο, πριν ο πληθωρισμός γίνει αφόρητος. Τα υπερφορολογημένα προϊόντα που φτάνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες θα οδηγήσουν σε αύξηση της τιμής των τελικών προϊόντων που αγοράζει ο Αμερικανός καταναλωτής. Το ίδιο θα ισχύει και για τους Ευρωπαίους καταναλωτές, αν οι Βρυξέλλες αποφασίσουν να επιβάλουν αντίστοιχους φόρους ως αντίποινα στην κυβέρνηση Τραμπ.
«Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν αύξησε τα επιτόκια στην τελευταία συνεδρίασή της, αλλά σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον θα μπορούσε να αναγκαστεί να το κάνει» λέει ο Κριστιάν ντε Μπουασιέ, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris 1 και πρόεδρος του Ιδρύματος Concorde. «Οσο για την ΕΚΤ, θα αναγκαστεί να είναι πιο προσεκτική». Μια αύξηση των επιτοκίων θα ήταν καταστροφική σε μια εποχή όπου, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, η ανάπτυξη στην ευρωζώνη θα πρέπει να είναι μόλις 0,9% το 2025. Η μάχη κατά του πληθωρισμού και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια βαθύτερη ύφεση και σε ένα καθοδικό σπιράλ.
Ισως οι ίδιοι οι Αμερικανοί δώσουν την τελική απάντηση στην απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ. «Το θέμα του εμπορικού πολέμου θα διευθετηθεί στη Wall Street. Οι Αμερικανοί μπορούν να διαπιστώσουν ότι το χρηματιστήριο αρχίζει να πέφτει. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι δασμοί θα επιβιώσουν» επιχειρεί να δώσει μια θετική τροπή στα πράγματα ο Ερίκ Σεβέ, γενικός γραμματέας των γαλλικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στη Γαλλία, σχεδόν όλοι οι πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές συμφωνούν: «Tα προβλήματα στην πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα προέλθουν από το εσωτερικό, πολύ περισσότερο από μια αδύναμη και διχασμένη Ευρώπη».
