Εις μνήμην Κώστα Δούκα

Είναι νεκρή γλώσσα τα αρχαία ελληνικά, όπως ισχυρίζεται η Μαρία Ρεπούση;

«Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι νεκρή γλώσσα. Ε, και οι έξι λέξεις είναι αρχαίες. Αυτή είναι η απάντηση στη Ρεπούση. Τι άλλο να πω;»

Η ερωταπάντηση στην αρχή του κειμένου είναι απόσπασμα από τη συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει ο αείμνηστος ομηριστής Κώστας Δούκας, η οποία δημοσιεύτηκε στην «κυριακάτικη δημοκρατία» στις 19/2/2019.

Ο Κώστας Δούκας έφυγε από τη ζωή στις 23/3/2019, σε ηλικία 88 ετών. Ηταν μια ηρωική μορφή των ελληνικών γραμμάτων. Οπως σημειωνόταν στο εισαγωγικό σημείωμα της συνέντευξης που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα μας, η σχέση του με την καταστατική πράξη του ελληνικού πολιτισμού, τα έπη του Ομήρου, διήρκεσε περίπου μισόν αιώνα. Στην εργογραφία του περιλαμβάνονται 25 βιβλία με θέμα τον Ομηρο, τον κόσμο των επών και τα μυστικά του. Το 2019, ο Κώστας Δούκας προσέφερε στο αναγνωστικό κοινό το σημαντικότερο έργο του: μια έμμετρη μετάφραση της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας», όπου κατορθώνει να αποδίδει τα ομηρικά έπη στη νέα ελληνική διατηρώντας το 80% των ομηρικών λέξεων!

Ως φόρο τιμής στον σπουδαίο ομηριστή και διαπρεπή δημοσιογράφο, δημοσιεύουμε σήμερα ένα τμήμα της συνέντευξης, που έχει σημασία να ξαναδιαβαστεί:

Γιατί προσπαθούν, κατά τη γνώμη σας, να αποσυνδέσουν τον Ομηρο, τις ομηρικές λέξεις, από τη νέα ελληνική; Γιατί προσπαθούν να συμπιέσουν την ελληνική Ιστορία στο 1200 π.Χ.; Γιατί προσπαθούν να δημιουργήσουν σύγχυση για τα πραγματικά δεδομένα των ομηρικών επών; Ο αντικειμενικός στόχος ποιος είναι;

Ο αντικειμενικός στόχος είναι η κατεδάφιση του αρχαίου πολιτισμού. Γιατί, εάν αφομοιώσεις τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και την αρχαιοελληνική γλώσσα κ.λπ., τότε θα υποχρεωθείς να είσαι ανώτερος άνθρωπος, να σκέφτεσαι διαφορετικά, να έχεις τέλεια γνώμη για καθετί, να μη σε εξαπατά κανείς – και αυτό δεν το θέλουν. Επιθυμούν να έχουν λίγοι πρόσβαση στις αλήθειες. Ο πρώην πρόεδρος της Ακαδημίας Α. Κουνάδης θα μπορούσε αυτά που είπε για την αρχαιότητα και την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας να τα έλεγε όσο ήταν εν ενεργεία… Γιατί τα λέει τώρα; Αν τα έλεγε εγκαίρως, μπορεί να έπιαναν και τόπο. Τώρα που φεύγει τα λέει; Θέλουν να καταστρέψουν τη γλώσσα και να τελειώνει η Ιστορία. Και τη θρησκεία. Αλλά, όμως, έλα που η γλώσσα η ομηρική έχει διεισδύσει παντού, σαν ιός – και οι ιοί είναι πολύ παλαιότεροι από το ανθρώπινο γένος… Η ελληνική γλώσσα έχει διεισδύσει παντού και δεν μπορούν να απαλλαγούν από εκείνη. Μπορούσε να μας το πει ο Ομηρος, αλλά δεν λέει κάτι τέτοιο. Γιατί δεν αλλάζουν τις ιστορίες του Βίκτορος Ουγκώ, όλων αυτών των μεγάλων συγγραφέων – βάζουν πάντα τα ίδια, τους σέβονται. Τον Ομηρο δεν τον σέβονται. Τον αλλάζουν κατά το δοκούν.

Τι μπορεί να αποκομίσει ένας σύγχρονος άνθρωπος διαβάζοντας Ομηρο;

Πρώτα πρώτα θα μάθει ότι υπήρχε μια άριστα οικοδομημένη γλώσσα, επιστημονική, εύηχη, που μπορεί να διατυπώσει οποιοδήποτε νόημα σε οποιαδήποτε εποχή και τώρα και στο μέλλον.

Αν ανοίξετε π.χ. ένα φάρμακό σας και διαβάσετε τα έκδοχα του φαρμάκου, θα δείτε ότι όλες οι λέξεις είναι ομηρικές. Αν λέει «colloidal», π.χ. «κολλώδης», είναι λέξη ομηρική. Οπως «chloro» είναι ο «χλωρός». Αν βλέπετε «stearate», είναι «στέαρ», «του στέατος» – πηγμένο λίπος. Αυτές οι λέξεις είναι ελληνικές. Εχει διεισδύσει παντού η γλώσσα του Ομήρου. Εχει μπει σε όλον τον κόσμο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να απαλλαγεί από τη γλώσσα αυτή, βρίσκεται αυτούσια ή μεταλλαγμένη μέσα σε όλες τις ευρωπαϊκές διαλέκτους. Αν, ας πούμε, σας τύχει -ο μη γένοιτο- και βρεθείτε στο εξωτερικό, πάθετε κάτι με την καρδιά σας και διακομιστείτε στο νοσοκομείο, οι ξένοι, αν ψάξουν, μπορεί να αποφανθούν ότι έχετε πρόβλημα στην «τριγλώχινα βαλβίδα». Ετσι θα το πούνε. «Τριγλώχιν» σημαίνει «τρεις γλωχίνες» – αιχμές. Είναι το βέλος που έμπαινε μέσα, αλλά δεν έβγαινε. Το «κολλώ» είναι λέξη ομηρική. Του Αίαντος το ακόντιο είναι κολλητό, και οι θύρες είναι κολλητές για να είναι και πιο γερές. Λοιπόν, η κόλλα πώς λέγεται στα αγγλικά; «Glue». Και «κολάζ» λένε οι ξένοι. Και το παίρνουν και οι πυρηνικοί φυσικοί. Στη διάσπαση του ατόμου, προϊόντα της σχάσεως τα οποία δεν έχουνε μάζα, αλλά πάνε και προσκολλώνται σε κάτι άλλα, λέγονται γκλουόνια.

Οι σταθμοί στη ζωή του ομηριστή δημοσιογράφου

Γεννήθηκε το 1937 στην Αθήνα. Διπλωματούχος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, ξεκίνησε να εργάζεται το 1963 στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ», ως ναυτιλιακός συντάκτης. Το 1966 ανέλαβε την αρχισυνταξία της εφημερίδας «Ημερησία». Επίσης, εργάστηκε στις εφημερίδες «Νέα Πολιτεία», «Αυγή» και «Ακρόπολις».

Μεταξύ των έργων του, που επικεντρώθηκαν στη μελέτη του Ομήρου, συγκαταλέγονται τα ακόλουθα: «11.000 χρόνια θαλασσοκρατίας των Ελλήνων», «Λεξικόν των διεθνών λέξεων του Ομήρου στην αγγλική και στη γαλλική», «Ομήρου Ιλιάς» (μετάφραση), «Ομήρου Οδύσσεια» (μετάφραση), «Οι παρομοιώσεις του Ομήρου», «Υπέρτατη Αρχή», «Η Γένεσις του Λόγου», «Ομηρικόν Λεξικόν Διεθνών Λέξεων», «Ο μυστικός χωροχρόνος του Οδυσσέα», «Τα χρόνια της ντροπής», «Ομήρου Επιγράμματα», «Κώδικας Παρμενίδης» κ.ά

Το 2018 ανέλαβε στην ΕΣΗΕΑ, ως επιστημονικός υπεύθυνος και εισηγητής, την υλοποίηση κύκλου σεμιναρίων με θέμα «Η γέννηση, η διαδρομή και οι μεταλλάξεις της ελληνικής γλώσσας».

Απεβίωσε στις 23/3/2025. Η κηδεία του έγινε στις 28 Μαρτίου. Ετάφη στο Κοιμητήριο Αγίου Δημήτριου.