Εφόσον, παρά τις αστοχίες με τα σουλάτσα των αλλοδαπών και των εγχώριων «ευπαθών», τη βγάλουμε καθαρή φθηνότερα απ’ όλους με την πανδημία, θα αρχίσει η ζωή μας να μπαίνει σιγά σιγά σε κανονικούς ρυθμούς.
- Από τον Φαήλο Μ. Κρανιδιώτη
Υπάρχουν όμως πράγματα που θα ξεχάσουμε για καιρό και μερικά για πάντα. Ο παροιμιώδης αυθορμητισμός, οι αγκαλιές και τα φιλιά θα δώσουν τη θέση τους σε… γιαπωνέζικο στιλ, θα χαιρετιόμαστε από απόσταση με ελαφρά υπόκλιση, θα αποφεύγουμε μερικώς, επιτέλους, ελέω ηλεκτρονικού κράτους και πληροφορικής, τον συνωστισμό σε δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες και δικαστήρια.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα πραγμάτων που σημαίνουν υποχρεωτική φυσική παρουσία στα δικαστήρια. Π.χ. για την παρακολούθηση της πορείας των ποινικών υποθέσεων υπήρχε ένα μαυροσύστημα, το οποίο εδώ και δύο χρόνια, λόγω «εκσυγχρονισμού», δεν δουλεύει. Όπερ μεθερμηνευόμενον σημαίνει πως πρέπει να πηγαίνουμε σε μια ατελείωτη ουρά στην εισαγγελία. Τη συνιστώ στις ελεύθερες/ους. Εάν τα νεύρα σας δεν γίνουν κρόσσια, όλο και κάποιον θα γνωρίσετε.
Μόνο που περιορίζεται το κοινωνικοεπαγγελματικό εύρος. Ή συνάδελφος θα είναι ή κατηγορούμενος. Η λήψη αντιγράφων ποινικών αποφάσεων είναι επίσης μια απαγορευμένη διαδικασία εξ αποστάσεως. Το ίδιο ισχύει για τις αποφάσεις των αστικών υποθέσεων.
Υποτίθεται πως όλο αυτό έχει να κάνει με την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Εδώ υπάρχει μια μικρή σχιζοφρένεια. Οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων, πλην πολύ ειδικών περιπτώσεων, όπως των δικαστηρίων ανηλίκων ή όταν το θύμα βιασμού το ζητάει κ.λπ., είναι ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ δημόσιες, δηλαδή οι πόρτες είναι ανοιχτές και οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να ακούσει και να δει όλη τη διαδικασία.
Εάν μάλιστα αυθαίρετα κλείσουν οι πόρτες, η απόφαση που θα εκδοθεί είναι αναιρετέα. Μπορεί, λοιπόν, οποιοσδήποτε να παρακολουθήσει μια ποινική δίκη, να ακούσει και την απαγγελία της απόφασης, αλλά απαγορεύεται η ανάρτηση ή η λήψη αντιγράφου από τρίτον αυτής της απόφασης. Από δε τους διαδίκους και τον δικηγόρο τους μόνο αυτοπροσώπως. Κι αυτό, λοιπόν, είναι μια ανοησία. Θα πρέπει να μπορώ να μπαίνω να διαβάζω την απόφαση της ποινικής ή αστικής υπόθεσής μου και να την εκτυπώνω με έναν κωδικό, που θα μου δίνεται εξαρχής από τη γραμματεία και την εισαγγελία αντίστοιχα, για να την παρακολουθώ, να την τυπώνω με τις σφραγίδες και τις υπογραφές της και να τη χρησιμοποιώ όπου δικαιούμαι. Το αυτό να ισχύει για όλα τα δικαστικά πιστοποιητικά. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσες εργατοώρες, συνωστισμό σε ουρές, μετακινήσεις με ανάλογο κόστος θα γλιτώναμε σε όλη τη χώρα.
Η εκδίκαση με τηλεδιάσκεψη είναι ίσως το μόνο που δεν επιτρέπεται, διότι υπάρχει σειρά ζητημάτων, όπως ο έλεγχος ταυτότητας των διαδίκων και των μαρτύρων, κυρίως όμως τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη ζωντανή διαδικασία, πρόσωπο με πρόσωπο, στην αναζήτηση της αλήθειας. Υπάρχει όμως πλήθος άλλων διαδικασιών που μπορούν να γίνουν ηλεκτρονικά, όπως η κατάθεση δικογράφων, κάποια ήδη γίνονται, η κατάθεση προτάσεων και προσθήκης – αντίκρουσης και σχετικών εγγράφων, που θα μπορούν να υποβάλλονται όλα σε ψηφιακή μορφή. Αυτό βέβαια προϋποθέτει και αντίστοιχα ισχυρά συστήματα πληροφορικής, που να σηκώνουν τέτοιο όγκο ηλεκτρονικών εγγράφων και είναι ζήτημα πόσο διευκολύνει τον δικαστή η μελέτη μόνο σε ηλεκτρονική μορφή μιας υπόθεσης.
Πάντως, υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε, χωρίς να στηνόμαστε σαν τους Σοβιετικούς στην ουρά για κρέας, να γλιτώνουμε βενζίνες, χαμένο χρόνο και ταλαιπωρία, και θα τη σκαπουλάρουν και χιλιάδες δεντράκια που θα έπρεπε να γίνουν χαρτί για περιττές αιτήσεις και χαρτούρα, που μετά γεμίζει τα υπόγεια του Αρχείου, ένας μυστηριακός τόπος, όπου έχουμε περάσει χρόνο στην ουρά, περιμένοντας τους γραμματείς να γυρίσουν τους κυριολεκτικά τροχούς της γραφειοκρατίας για να μετακινηθούν ολόκληροι κινητοί διάδρομοι – ράφια και να αναζητήσουμε έγγραφα παλαιών δικογραφιών, τα οποία ανά κάποια έτη πολτοποιούνται και, αν αργήσεις, ξεχαστείς, κλάφ’ τα Χαράλαμπε. Έγγραφα που θα μπορούσες να βρεις και να λάβεις ηλεκτρονικά με τρία «κλικ».
Η γραφειοκρατία, σαν μυθικό τέρας, πάντα αντιστέκεται, διότι εκτός από τη συμπαντική και διακομματική δύναμη της ραθυμίας και αναβλητικότητας υπάρχουν και μικροσυμφέροντα που συντηρούν αυτόν τον υπογείως διαβιούντα βροντόσαυρο, που τρέφεται με χαρτί, μελάνι από σφραγίδες και χρόνο από τη ζωή μας.
Ο κ. Τσιάρας, επί της Δικαιοσύνης υπουργός, έχει δώσει κάποια καλά δείγματα. Δεν είναι νομικός αλλά γιατρός, όμως ίσως αυτό τού δίνει και ένα πλεονέκτημα να δει ψυχρά και με πρακτικό μάτι αυτά τα ζητήματα. Και ίσως είναι καιρός να δει και ένα άλλο ζήτημα, μια παλαιά πρόταση για την επιτάχυνση της Δικαιοσύνης στις μεγάλες κακουργηματικές υποθέσεις, που ταλαιπωρούν τους κατηγορουμένους με μακρά υποδικία, αλλά και τα θύματα και το κοινό αίσθημα εξοργίζουν με τις τεράστιες καθυστερήσεις στην απονομή της Δικαιοσύνης, λόγω φόρτου των εκθεμάτων και ελλείψεως προσωπικού.
Συγκρότηση, λοιπόν, αμιγώς Ορκωτών Δικαστηρίων υπό τη διεύθυνση της διαδικασίας άνευ ψήφου από έναν τακτικό δικαστή. Δουλεύει αιώνες στις αγγλοσαξονικές και σε άλλες χώρες. Κάτι ξέρουν. Έτσι μπορούν να συγκροτούνται γρήγορα πολύ περισσότερες συνθέσεις με επτά ενόρκους – λαϊκούς δικαστές, τον εισαγγελέα και έναν προεδρεύοντα τακτικό δικαστή. Οι υποθέσεις θα εκκαθαρίζονται σύντομα μεν από τον χρόνο τέλεσης της πράξης, με άνεση δε χρόνου στη διαδικασία, ώστε να μη φαλκιδεύονται τα δικονομικά δικαιώματα κατηγορουμένων και πολιτικώς εναγόντων.
Μερικοί δικαστές ονειρεύονται να καταργήσουν και τους υπάρχοντες τέσσερις ενόρκους των Μικτών Ορκωτών Δικαστηρίων, η δε πολιτική τάξη τούς φοβάται, διότι οι ένορκοι εκπροσωπούν τον λαό, είναι ο λαός. Θα αποβεί όμως ωφέλιμο και είναι ήδη δοκιμασμένο επιτυχώς στις πλέον προηγμένες χώρες. Άλλωστε το αμιγώς Ορκωτό Δικαστήριο προέρχεται ως θεσμός από την Ιστορία του Εθνους μας. Μας ανήκει.
