Τις πταίει; Η Ελλάδα ξαναμπήκε στον πόλεμο της πανδημίας, ξεπερνώντας πλέον τους 1.000 νεκρούς, ενώ ακόμα δεν έχει μπει ο χειμώνας. Οι υπεύθυνοι επέλεξαν να αλλάξουν την επιτυχημένη στρατηγική που εφαρμόστηκε στην πρώτη φάση και να προβάλουν πανηγυρικά την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Η Ελλάδα διαφημίστηκε ως προορισμός για όλους, χωρίς καν να είναι υποχρεωτικά τα τεστ για τους ξένους επισκέπτες από χώρες με χειρότερα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά.
Από εκείνη τη στιγμή, το ένα λάθος ακολούθησε το άλλο. H πολιτική επιβλήθηκε της επιστήμης. Η λανθασμένη στρατηγική μας οδήγησε σε ένα φαύλο επιδημιολογικό και οικονομικό κύκλο. Δυστυχώς, έπεσαν τελείως έξω. Τα έκαναν όλα λάθος. Λάθος που θα πληρώνουμε για χρόνια. Η στρατηγική του «τουρισμού της αγέλης» αποδείχτηκε ένα τεράστιο οικονομικό και ανθρωπιστικό φιάσκο. Το άνοιγμα του τουρισμού έκλεισε χειρότερα από τα δυσμενέστερα σενάρια και η Ελλάδα ξαναμπήκε σε καραντίνα. Ενώ τα έσοδα από τον εξωτερικό τουρισμό ανέρχονται σε 3,5 δισ. ευρώ, το κόστος του lockdown για ένα μόνο μήνα υπολογίζεται σε 5 δισ. Ο απόλυτος παραλογισμός!
Ένα λάθος που κοστίζει κάθε μέρα δεκάδες ανθρώπινες ζωές. Ενώ ο αριθμός των θανάτων από τον Φεβρουάριο έως την 31η Μαΐου ήταν 175, από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα είναι 825. Το άνοιγμα των συνόρων στον τουρισμό, τη στιγμή που τα κρούσματα κατέγραφαν κάθε μέρα νέο παγκόσμιο ρεκόρ, δεν έπρεπε να είναι μία ισοπεδωτική απόφαση για όλες τις περιοχές.
Η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που είχε τη δυνατότητα να ανοίξει στοχευμένα την τουριστική αγορά, προστατεύοντας το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού από την πανδημία και την οικονομία από την καταστροφή. Γιατί είχε τις γεωστρατηγικές δυνατότητες να το πετύχει. Πρώτα από όλα, έπρεπε να διασφαλιστεί η ζωή των ανθρώπων και η λειτουργία της οικονομίας στις μεγάλες πόλεις και τα παραγωγικά κέντρα, στα οποία κατοικεί το 70% του πληθυσμού, δεδομένου ότι η οικονομία δεν ήταν σε θέση να αντέξει νέο lockdown.
Το στρατηγικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, που τη διαφοροποιεί από άλλες χώρες, είναι ότι διαθέτει πολλά νησιά με αεροδρόμια. Τα αεροδρόμια των δεκαπέντε μεγαλύτερων νησιών δέχονται 15 εκατομμύρια περίπου επισκέπτες. Συνεπώς, οι προορισμοί που θα έπρεπε να δέχονται εξωτερικό τουρισμό, με πρωτόκολλα και μόνο από χώρες με παρόμοια επιδημιολογικά χαρακτηριστικά, είναι τα νησιά που διαθέτουν αεροδρόμια. Με αυτό το σχέδιο ο εντοπισμός των κρουσμάτων θα ήταν ευκολότερος και άμεσος, η εξάπλωση του ιού δυσκολότερη και ο κίνδυνος καραντίνας περιορισμένος.
Κορωνοϊός και κενό ασφαλείας
Κάθε προορισμός θα έπρεπε να προωθηθεί στοχευμένα, σε διαφορετικά κοινά. Όχι μαζικά. Το μεγάλο στοίχημα της τουριστικής περιόδου ήταν η προσφορά ασφαλών εμπειριών σε ασφαλείς προορισμούς. Το καθοριστικό στοιχείο για την επιτυχία του προγράμματος ήταν το αίσθημα ασφάλειας των καταναλωτών. Αυτό μπορούσε να το προσφέρει μόνο η Ελλάδα. Στην έναρξη της τουριστικής περιόδου, η Ελλάδα βρισκόταν στην πλεονεκτικότερη θέση από όλες τις χώρες.
Όλοι γνώριζαν ότι τα κρούσματα του κορωνοϊού είχαν σχεδόν εκμηδενιστεί και οι ανταγωνιστικές αγορές ήταν μολυσμένες. Η εμπορική στρατηγική για την προώθηση της ελληνικής τουριστικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης, δεν έπρεπε να έχει κενό ασφαλείας. Είχαμε τη δυνατότητα να θέσουμε εμείς τους όρους, να διαμορφώσουμε τα προϊόντα και τις τιμές. Η ευκαιρία αυτή δεν μπορεί να ξαναπαρουσιασθεί.
Οι υπεύθυνοι είχαν το χρόνο και τα χρήματα να μεγιστοποιήσουν τα έσοδα της οικονομίας και να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της πανδημίας. Είχαν τρεις ολόκληρους μήνες στη διάθεσή τους για να ικανοποιήσουν τις θεμελιώδεις αρχές της οικονομίας και να εκπονήσουν –με βάση τις συνθήκες της πανδημίας διεθνώς– τη στρατηγική της τουριστικής βιομηχανίας με μία μόνο αποστολή.
Να αντιληφθούν τις ανάγκες της αγοράς και να προσφέρουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες με τη μεγαλύτερη ζήτηση: να σχεδιάσουν τα ασφαλέστερα πακέτα διακοπών σε όλο τον κόσμο. Η συγκυρία ήταν μοναδική για την μετεξέλιξη του μοντέλου λειτουργίας της ελληνικής τουριστικής οικονομίας, την απεξάρτηση από τους tour operators, τη βελτίωση των ποιοτικών παραμέτρων του τουριστικού προϊόντος, τη διεύρυνση της χρονικής διάρκειας της τουριστικής περιόδου και την αξιοποίηση του κλάδου για τη υπέρβαση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η οικονομία. Τελικά, μόνο αυτό δεν έγινε.
Τουρισμός της αγέλης
Αυτό που έπρεπε να αποφευχθεί δυστυχώς έγινε. Ενώ η πανδημία εξαπλώνονταν ραγδαία, η Ελλάδα άνοιξε τα σύνορα στον μαζικό τουρισμό. Στις 4 Ιουνίου 2020 παρουσιάσθηκε η νέα στρατηγική, η φιλοσοφία και η καμπάνια για την τουριστική περίοδο 2020 με τον τίτλο «Restart Greece», εστιάζοντας στην ανάδειξη ολόκληρης της χώρας ως υγειονομικά ασφαλούς προορισμού. Έκανε το μεγαλύτερο λάθος που μπορούσε να κάνει: άνοιξε τη χώρα στον “τουρισμό της αγέλης”.
Ακύρωσε τα επιτεύγματα της πρώτης φάσης και τα φυσικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας με μία μόνο κίνηση. Τότε άνοιξε το μολυσματικό «κουτί της Πανδώρας». Εφόσον δεν καλύφθηκε το κενό ασφαλείας της στρατηγικής και της εμπορικής πολιτικής, ήταν βέβαιο ότι και τα έσοδα της οικονομίας θα μειώνονταν δραματικά. Το γενικευμένο άνοιγμα των συνόρων με την εφαρμογή μιας πολιτικής μαζικών πωλήσεων προς όλα τα κοινά, για όλους τους προορισμούς ήταν καταστροφικό. Ήταν η γκάφα του αιώνα.
Ο αρμόδιος υπουργός για την «ισχυρή ανάπτυξη», σύνθημα με το οποίο η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές, ομολόγησε την αποτυχία της κυβερνητικής πολιτικής: «Πέσαμε τελείως έξω κι εμείς ως προς την σφοδρότητα του δεύτερου κύματος. Το σενάριο που είχαμε πιστέψει, κι εγώ είχα πιστέψει για να είμαι ειλικρινής, ήταν ότι όταν ανοίγαμε τον Ιούνιο λόγω υψηλών θερμοκρασιών οι επόμενοι μήνες μέχρι τον Οκτώβριο θα είναι σχετικά ήρεμοι».
»Και άρα η κεντρική μας φιλοσοφία, και η συγκέντρωση που βάλαμε στο μυαλό μας, ήταν πώς θα ανοίξουμε τον τουρισμό και την οικονομία, σκεπτόμενοι ότι έχουμε 5 μήνες να διορθώσουμε την οικονομική ζημία του Μαρτίου και του Απριλίου. Σε αυτή μας την συγκέντρωση δεν είδαμε ότι ο ιός μεταλλάχθηκε, τόσο γρήγορα δεν το είδαμε και τελικά εξαπλώθηκε με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από ό,τι αναμέναμε. Αυτό όμως ήταν το πρωτόγνωρο που έκανε τη διαφορά. Πιθανόν αν είχαμε σκεφτεί ότι ο ιός δεν θα’ ρθει τον Οκτώβριο αλλά θα’ ρθει τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, να είχαμε κινηθεί λίγο διαφορετικά».
Επικοινωνιακή ψευδαίσθηση
Με τις πανηγυρικές εμφανίσεις και τον διαγκωνισμό για την κεφαλαιοποίηση της επιτυχίας στην πολιτική τους δημοτικότητα, έδωσαν το χειρότερο δυνατό παράδειγμα στην κοινωνία. Οι λανθασμένες εντυπώσεις που καλλιέργησαν με όρους lifestyle, ανέτρεψαν και αντικατέστησαν την αναγκαιότητα συνέχισης του κλίματος συλλογικής ευθύνης, με μία επικοινωνιακή ψευδαίσθηση που οδήγησε στην πρακτική κατάργηση των μέτρων προστασίας. Όλα όσα δεν έπρεπε να γίνουν, έγιναν.
Πως είναι δυνατόν να πίστεψαν κάτι τέτοιο; Με ποια δεδομένα; Ποιος σχεδίασε αυτή τη στρατηγική και ποιος πήρε την απόφαση; Ποιος άλλαξε την επιτυχημένη στρατηγική που ακολούθησε η χώρα στο πρώτο στάδιο για να προβάλει πανηγυρικά την έναρξη της τουριστικής περιόδου, χωρίς καν να είναι υποχρεωτικά τα τεστ για τους ξένους επισκέπτες; Ποιος εκπόνησε τη στρατηγική μαζικής διαφημιστικής προβολής της Ελλάδας; Ποιες ήταν οι απόψεις των επιστημόνων ιατρών για το άνοιγμα της τουριστικής αγοράς; Ποιος εισηγήθηκε να ανοίξουν πρώτα τα ξενοδοχεία των μεγάλων πόλεων;
Ποιος αποφάσισε να ανοίξει ο τουρισμός στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, τη στιγμή που το 80% των εσόδων της τουριστικής οικονομίας προέρχεται από την περιφέρεια; Γιατί δεν προστατεύθηκαν τα μεγάλα αστικά και παραγωγικά κέντρα της χώρας, δεδομένου ότι η οικονομία δεν ήταν σε θέση να αντέξει νέο lockdown; Ποιος έδωσε την εντολή να ανοίξει η πόρτα στον «τουρισμό της αγέλης»; To δυστύχημα είναι ότι δεν έπεσαν απλά έξω. Εφάρμοσαν αυτή την πολιτική, ενώ γνώριζαν τι συνέβαινε.
Ήταν βέβαιο ότι η παρελθούσα ασφάλεια δεν μπορούσε να διασφαλίσει τις μελλοντικές πωλήσεις. Συνεπώς, δεν είχε πλέον σημασία εάν η Ελλάδα ήταν ασφαλής πριν ανοίξουν τα σύνορα, αλλά μόνο εάν θα μπορούσε να διασφαλιστεί ότι θα παραμείνει καθαρή από κρούσματα μετά τη λήξη των περιορισμών και την έλευση των τουριστών. Στην οικονομία εξαργυρώνονται οι συνθήκες του μέλλοντος και όχι του παρελθόντος. Το κόστος της λανθασμένης στρατηγικής που εφαρμόσθηκε είναι ανυπολόγιστο.
Επέλαση κορωνοϊού
Στις 20 Μαΐου 2020 καταγράφονταν ο μεγαλύτερος ημερήσιος αριθμός κρουσμάτων μέχρι τότε σε όλο τον κόσμο. Σε Βραζιλία, Μεξικό και Χιλή, παρότι ο καιρός ήταν ακόμα ζεστός, τα κρούσματα συνεχώς αυξάνονταν. Συνεπώς, η δικαιολογία του καλοκαιριού δεν υπάρχει. Από τον Φεβρουάριο έως τις 31 Ιουλίου είχαν καταγραφεί συνολικά στην Ελλάδα 4.000 κρούσματα σε 6 μήνες. Τον Ιούνιο πέθαναν στην Ελλάδα 17 άνθρωποι. Τον Ιούλιο 12. Η ημερήσια αύξηση των κρουσμάτων τον Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο ήταν χαμηλότερη από 1%. Το ποσοστό εκτοξεύθηκε από την 1η Αυγούστου στο 2,5%. Επομένως, από τότε τα δεδομένα ήταν γνωστά.
Στις 28 Ιουνίου είχαμε 10 νέα κρούσματα και την 1η Αυγούστου 110. Στις 14 Αυγούστου, είχαν ήδη φτάσει τα 250. Με αυτόν τον ρυθμό, τον Αύγουστο καταγράφηκαν 6.000 κρούσματα. Τότε, δεν το κατάλαβαν; Τα κρούσματα του Σεπτεμβρίου ήταν 278 ανά ημέρα και 8.362 συνολικά. Τον Σεπτέμβριο, οι θάνατοι έφτασαν τους 125. Τι δεν κατάλαβαν ούτε τότε; Ο αριθμός των θανάτων του Σεπτεμβρίου είχε ήδη ξεπεραστεί τις δύο πρώτες εβδομάδες του Οκτωβρίου. Ούτε τότε κατάλαβαν τι είχαν κάνει;
Ποιος έκανε τα στραβά μάτια σε όσα έγιναν στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη; Στο τέλος Οκτωβρίου, ο ημερήσιος αριθμός των κρουσμάτων είχε ξεπεράσει τις 2.000. Ο μέσος ημερήσιος αριθμός των θανάτων διπλασιάζονταν κάθε 10 ημέρες. Με αποτέλεσμα, μόλις τις 11 πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου να χάσουν τη ζωή τους 284 συμπολίτες μας. Σήμερα, ο αριθμός των κρουσμάτων ξεπερνά τις 3.000 κάθε μέρα, ο ημερήσιος αριθμός των νεκρών τους 50 και περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους.
Ακόμα δεν έχει μπει ο χειμώνας. Οι αριθμοί είναι τραγικοί και ξεκάθαροι. Η επικράτηση του modus operandi μιας εσωτερικής ψευδαίσθησης οδήγησε στο διαχωρισμό της Ελλάδας από την πραγματικότητα του έξω κόσμου. Η επικοινωνιακή προσπάθεια συγκάλυψης των ευθυνών συνεχίζεται. Κανένας υπεύθυνος δεν έχει ακόμα παραιτηθεί. Η Ελλάδα ξαναμπήκε στον πόλεμο. Με τεράστιο κόστος. Χωρίς λόγο.
Υ.Γ. Η στρατηγική που παρουσιάζεται σ’ αυτό το άρθρο δεν εκπονήθηκε εκ των υστέρων. Τα βασικά σημεία της είχαν ήδη διαμορφωθεί στις 24 Μαΐου 2020.
