Τα όπλα της Ελληνικής Επανάστασης χωρίζονται στα αυτοσχέδια (πρωτόγονα), τα αγχέμαχα και τα πυροβόλα. Τα πρώτα όπλα της επανάστασης ήταν αυτοσχέδια, μάλλον πρωτόγονα. Οι εξεγερμένοι χρησιμοποίησαν αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως σφεντόνες, τσεκούρια, σφυριά, ρόπαλα και γεωργικά ή άλλου είδους εργαλεία. Παράλληλα κατασκεύαζαν αυτοσχέδια όπλα με ό,τι υλικά διέθεταν, όπως ξύλα και σίδερα. Ας μην ξεχνάμε ότι οι εξεγερμένοι ήταν αγρότες, κτηνοτρόφοι, κυνηγοί, μικροί βιοτέχνες κ.λπ.
- Από τον Μενέλαο Δανέλλη
Στα αγχέμαχα όπλα ανήκουν τα μαχαίρια και τα ξίφη. Τα μαχαίρια της εποχής αποτελούν μεγάλη κατηγορία όπλων. Σε αυτά συναντάμε πολλά χρηστικά μαχαίρια που προορίζονταν για καθημερινή χρήση, όπως μαχαίρια βοσκών ή ψαράδων. Πέραν αυτών, υπήρχαν και τα αμιγώς πολεμικά μαχαίρια, τα οποία ποικίλουν σε σχήμα, μέγεθος και είδος. Τοποθετούνταν στο σελάχι και χρησιμοποιούνταν και εκτός μάχης, σε καθημερινές δραστηριότητες.
Γιαταγάνι
Το γιαταγάνι είναι ένα κοντό σπαθί με ευθεία ή ελαφρώς κυρτή λάμα, μήκους συνήθως 60-70 εκατοστών. Τα γιαταγάνια δεν έχουν χειροφυλακτήρα και η λαβή τους είναι συνήθως χωρισμένη σε δύο τμήματα, τα «αυτιά», που σχηματίζουν ένα «V» στο τελείωμα. Οι λαβές και το σχήμα τους διέφεραν ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε χρήστη. Για παράδειγμα, οι αγωνιστές της ηπειρωτικής Ελλάδας συνήθιζαν να το τοποθετούν διαγώνια στο σελάχι,
σε αντίθεση με τους ναυτικούς που προτιμούσαν γιαταγάνια με μικρότερη λαβή και κρεμασμένα στον γοφό, τα οποία δεν εμπόδιζαν σε άλλες ναυτικές εργασίες. Τα υλικά κατασκευής και διακόσμησης της θήκης και της λαβής διέφεραν: από απλό ξύλο και δέρμα μέχρι ασημένια και επίχρυσα, με κόκαλα και κέρατα.
Κίλιτζ, πάλα, σάμσιρ
Τα περισσότερα ξίφη της επανάστασης είναι κατά βάση ανατολικής (οθωμανικής και περσικής) προέλευσης. Χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες, με βάση τη μορφολογίας της λάμας τους. Το ξίφος τύπου κίλιτζ (kilic, που στα τουρκικά σημαίνει σπαθί) είναι ένα κυρτό ξίφος που καταλήγει σε ένα φαρδύ, δίκοπο τμήμα. Το ξίφος τύπου πάλα είναι μια πιο κοντή και φαρδιά εκδοχή του κίλιτζ.
Το περσικής προέλευσης ξίφος τύπου σάμσιρ (Shamshir) είναι πιο κυρτό και στενό από τα άλλα, και συνήθως χρησιμοποιούνταν από τους Οθωμανούς ιππείς. Και οι τρεις κατηγορίες έχουν χειροφυλακτήρα σε σχήμα σταυρού και πιστολοειδή λαβή, και κρέμονταν στο ύψος του γοφού.
Ευρωπαϊκά μουσκέτα
Στα πυροβόλα όπλα ανήκουν τα τουφέκια, τα οποία ήταν είτε το ευρωπαϊκό μουσκέτο, το καριοφίλι και ο σισανές είτε οι μικρότερες πιστόλες και τα τρομπόνια. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης χρησιμοποιήθηκαν πολλά ευρωπαϊκά μουσκέτα, καθώς η έναρξή της ακολουθεί τη λήξη των ναπολεόντιων πολέμων, οπότε υπήρχε αφθονία όπλων, κυρίως γαλλικής και αγγλικής κατασκευής. Στα χρόνια πριν αλλά και κατά την έναρξη της Επανάστασης παρατηρείται ευρεία εισαγωγή ευρωπαϊκών όπλων. Χαρακτηριστικά όπλα της εποχής είναι το αγγλικό μουσκέτο τύπου Brown Bess και το γαλλικό τύπου Charleville, που είναι εμπροσθογεμή, με μηχανισμό πυροδότησης με τσακμακόπετρα.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως και τα δύο αυτά τουφέκια κατά την είσοδό τους στον ελλαδικό χώρο τροποποιούνται και διακοσμούνται από τους επαναστάτες, ώστε να μοιάζουν στα ελληνικά καριοφίλια.
Καριοφίλι
Το καριοφίλι αποτελεί το πιο γνωστό πυροβόλο όπλο των επαναστατημένων Ελλήνων. Οι θεωρίες σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του ποικίλουν, με την ορθότερη να υποστηρίζει ότι προέρχεται από παραφθορά της ονομασίας των γαλλικών μουσκέτων τύπου Charleville. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια παρεξήγηση σε σχέση με τη χρήση της λέξης «καριοφίλι», καθώς αυτό χρησιμοποιείται για να δηλώσει κάθε μακρύκαννο όπλο της Επανάστασης. Το πραγματικό καριοφίλι είναι ένα τουφέκι συγκεκριμένης μορφολογίας, κυρίως μακρύκαννο εμπροσθογεμές, με μηχανισμό πυροδότησης με τσακμακόπετρα. Χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι η απόληξη στο κοντάκι, που θυμίζει ουρά ψαριού ή χελιδονιού.
Σισανές
Ο σισανές είναι ένα τουφέκι οθωμανικής προέλευσης, το οποίο υπήρξε από τα πιο συνηθισμένα όπλα των Οθωμανών και συγκεκριμένα της επίλεκτης μονάδας των Γενιτσάρων. Η ονομασία του σημαίνει «εξάπλευρο» και περιγράφει το σχήμα που είχε το κοντάκι του. Λόγω της κατασκευής του από συμπαγές ξύλο και τη χρήση μεγάλης σε διάμετρο και παχιάς κάννης, το εμπροσθογεμές αυτό όπλο συνήθιζε να είναι αρκετά βαρύ. Συχνά όμως είναι διακοσμημένο με πολύτιμες πέτρες και σκαλιστά μεταλλικά ελάσματα.
Πιστόλες
Η πιστόλα ή αλλιώς κουμπούρα (από το τουρκικό Kubur) ήταν επίσης ένα από τα βασικά όπλα των αγωνιστών. Συναντάται συνήθως σε ζευγάρια και φοριέται στο σελάχι. Αποτελείται από το ξύλινο ή μεταλλικό κοντάκι, την κάννη και τον πυροδοτικό μηχανισμό με τσακμακόπετρα. Οι πιστόλες ποικίλουν σε υλικά, διακόσμηση και σχήμα· ήταν απλές, φτιαγμένες κυρίως από ξύλο και διακοσμημένες με μπρούντζο ή πλούσια διακοσμημένες με ασήμι. Η πιστόλα συνοδευόταν από το χαρμπί ή οβελό, μια μεταλλική ράβδο που χρησιμοποιούνταν για την εμπροσθογεμή γόμωσή της.
Τρομπόνι
Το τρομπόνι ήταν το κύριο όπλο των ναυτικών της εποχής του ’21. Ηταν ένα φορητό όπλο μικρού βεληνεκούς, ιδανικό για μάχη σώμα με σώμα κατά τη διάρκεια των ναυμαχιών και των ρεσάλτων στα αντίπαλα πλοία. Το μήκος του είναι μικρό, συνήθως 50-60 εκατοστά, και το βασικό του χαρακτηριστικό είναι η φαρδιά του κάννη, που δημιουργεί μια χοάνη στο άκρο της, με σκοπό τη διασπορά των βλημάτων σε περισσότερους στόχους. Λόγω του σχήματός του, οι ναυτικοί συνήθιζαν να το γεμίζουν με πολλαπλά βλήματα ή και μικροαντικείμενα (όπως πρόκες) προκαλώντας μεγαλύτερη ζημιά στους αντιπάλους.
Παλάσκες
Οι παλάσκες ή μπαλάσκες αποτελούσαν ένα βασικό κομμάτι του πολεμικού εξοπλισμού των Αγωνιστών. Συνήθως είναι καρδιόσχημα μικρά κουτιά, κατασκευασμένα από δέρμα, ξύλο ή μέταλλο που χρησιμοποιούνταν ως φυσιγγιοθήκες. Οι παλάσκες συνήθως υπήρχαν σε ζευγάρια και τις φορούσαν στη ζώνη στο ύψος των νεφρών.
Σήμερα, αν και πέρασαν 200 χρόνια από την Επανάσταση, τα όπλα αυτά εξακολουθούν να μας εκπλήσσουν με την πλούσια διακόσμησή τους και τις ιστορίες που κρύβουν, ενώ υπάρχει μεγάλο συλλεκτικό ενδιαφέρον για την απόκτησή τους.
