Ριζικές αλλαγές στη διαχείριση των αποβλήτων φέρνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, φιλοδοξώντας να περιορίσει την ταφή των απορριμμάτων και να δώσει ώθηση στην ανακύκλωση. Παράλληλα, «φωτιά» στον ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων της χώρας βάζουν οι διαγωνισμοί για την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, με Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
- Από τον Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο
Ήδη προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για τη Μονάδα στην Κεντρική Μακεδονία, προϋπολογισμού 250.000.000 ευρώ, ενώ πριν από λίγες ημέρες άρχισε η διαδικασία για τις δύο μεγάλες μονάδες της Αττικής, ύψους περίπου 750.000.000 ευρώ. Ο συνολικός προϋπολογισμός των τριών έργων δηλαδή ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ.
Το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) προβλέπει την κατασκευή συνολικά 27 ΜΕΑ έως το τέλος του 2023 και τη λειτουργία 62 μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων, οι τέσσερις από τις οποίες θα είναι μονάδες καύσης. Μάλιστα, στο σχέδιο νόμου, η δημόσια διαβούλευση του οποίου ολοκληρώθηκε προχθές, το υπουργείο Περιβάλλοντος εμμένει στη δημιουργία δικτύου μονάδων παραγωγής ενέργειας από απόβλητα, πρακτική που δεν αποτελεί προτεραιότητα στην Ε.Ε. και επομένως τίθεται εν αμφιβόλω η χρηματοδότηση τέτοιων έργων με κοινοτικούς πόρους.
Με την καύση θα περιορίζεται το ποσοστό των απορριμμάτων που οδηγούνται στις σημερινές χωματερές ή σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Μέχρι σήμερα, βέβαια, δεν έχει γίνει ουσιαστική συζήτηση για το θέμα της καύσης, ούτε υπάρχουν λεπτομέρειες για το πού θα χωροθετηθούν οι μονάδες.
Οι «μνηστήρες»
Οι μονάδες καύσης, σε συνδυασμό με τις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, αναμένεται να αποτελέσουν τα επόμενα χρόνια πόλο έλξης για τους μεγάλους κατασκευαστικούς και άλλους ομίλους της χώρας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι από τις 62 ΜΕΑ αυτή τη στιγμή λειτουργούν μόλις πέντε (κι έχουν δημοπρατηθεί 17 Μονάδες), ενώ από τις 30 μονάδες διαχείρισης βιοαποβλήτων, που προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο, σήμερα λειτουργούν τέσσερις.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ηλέκτωρ, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η Intrakat, ο όμιλος Μυτιληναίου, ο όμιλος Βαρδινογιάννη, η ΑΒΑΞ, αλλά και η ΔΕΗ ετοιμάζονται να διεκδικήσουν (είτε μόνες τους είτε μέσα από κοινοπραξίες που θα διαμορφώσουν) τα σημαντικά αυτά έργα.
Η αρχή έγινε με τη δημοπράτηση της Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων Δυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης, η οποία θα είναι η μεγαλύτερη στη χώρα. Πρόκειται για έργο ΣΔΙΤ, συνολικού προϋπολογισμού άνω των 100.000.000 ευρώ, το οποίο θα συμβάλλει καθοριστικά στον στόχο μείωσης του ποσοστού ταφής αποβλήτων από το 80% που βρίσκεται σήμερα στο 10% ή και χαμηλότερα.
Η μονάδα θα περιλαμβάνει εγκαταστάσεις υποδοχής και διαχωρισμού των αποβλήτων, ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών, ξεχωριστής επεξεργασίας βιοαποβλήτων για τη μετατροπή τους σε κομπόστ υψηλής ποιότητας και παραγωγής δευτερογενούς καυσίμου. Θα δημιουργήσει περισσότερες από 200 νέες, μόνιμες θέσεις εργασίας, ενώ η κατασκευή της αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025 και ταυτόχρονα να αρχίσει η λειτουργία της.
Η εγκατάσταση θα εξυπηρετεί περισσότερους από 1.000.000 πολίτες, και συγκεκριμένα τις Περιφερειακές Ενότητες Ημαθίας, Πιερίας, Πέλλας αλλά και τον Δήμο Παιονίας, και θα γίνει σε περιοχή πλησίον του ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Η μέγιστη δυναμικότητα της ΜΕΑ θα ανέρχεται σε 300.000 τόνους απορριμμάτων ανά έτος και θα δέχεται το 65% των αποβλήτων της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης.
Διαγωνισμοί ύψους 750.000.000€ για εργοστάσια σε Φυλή και Σχιστό
Στις ράγες μπαίνουν και οι διαγωνισμοί για τα δύο εργοστάσια σύμμεικτων αποβλήτων σε Φυλή και Σχιστό στην Αττική, δυναμικότητας 450.000 και 270.000 χιλ. τόνων, αντίστοιχα. Ο ΕΔΣΝΑ προκήρυξε πριν από λίγες ημέρες δημόσιους διεθνείς ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς με τη διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου.
Ειδικότερα, αναρτήθηκαν οι εγκρίσεις της προκήρυξης της α’ φάσης – πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το έργο «Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) του κεντρικού πάρκου κυκλικής οικονομίας της Αττικής» (συνολικής αξίας, χωρίς ΦΠΑ, 461.200.000 ευρώ), αλλά και της αντίστοιχης για την α’ φάση – πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το έργο «Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) του κεντρικού πάρκου κυκλικής οικονομίας για τις ανάγκες της Π.Ε. Πειραιά» (αξίας 300.700.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ).
Η προθεσμία υποβολής ενδιαφέροντος στους διαγωνισμούς της Αττικής έχει οριστεί για το τέλος Ιουλίου (26/7), με προβλεπόμενη ημερομηνία πρόσκλησης υποβολής προσφορών την 22α Νοεμβρίου του 2021.
Στη Φυλή, η δυναμικότητα της μονάδας έχει εκτιμηθεί σε 450.000 τόνους υπολειμματικών συμμείκτων και προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων. Η χρηματοδότηση του έργου θα γίνει καταρχάς με ίδια ή / και δανειακά κεφάλαια του υποψηφίου. Η αναθέτουσα Αρχή εξετάζει την πιθανή συμμετοχή της στη χρηματοδότηση της κατασκευαστικής αξίας του έργου. Η αναθέτουσα Αρχή, μετά την έναρξη λειτουργίας του έργου, θα καταβάλει στον ιδιώτη φορέα περιοδικές πληρωμές διαθεσιμότητας.
Η χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου εκτιμάται να διαμορφωθεί σε 75.000.000 ευρώ και η διάρκεια της σύμβασης ορίζεται σε 30 έτη, από τα οποία τα τρία είναι η δοκιμαστή λειτουργία. Αντικείμενο του ανταγωνιστικού διαλόγου θα αποτελέσει και η διάθεση του υπολείμματος επεξεργασίας της μονάδας και της περαιτέρω επεξεργασίας του ώστε να διερευνηθεί εάν θα χρειαστεί η κατασκευή ΧΥΤΥ.
Αντίστοιχα, για τη μονάδα στο Σχιστό, το κόστος υπολογίζεται σε 300.700.000 ευρώ, με την εκτιμώμενη συμμετοχή του Δημοσίου σε 47.500.000 ευρώ και τις πληρωμές διαθεσιμότητας σε 253.200.000 ευρώ. Το Σχιστό υπολογίζεται να διαχειρίζεται κατ’ ελάχιστον 323.000 τόνους, όμως και εδώ ο ακριβής αριθμός θα καθοριστεί στα επόμενα στάδια της διαγωνιστικής διαδικασίας. Η διάρκεια της σύμβασης προβλέπεται σε 29 έτη, από τα οποία η περίοδος μελετών, αδειοδοτήσεων, κατασκευής και δοκιμαστικής λειτουργίας έχει εκτιμηθεί περίπου στα δύο έτη.
Η προκήρυξη των δύο διαγωνισμών προχωρά μετά και την πρόσφατη έγκριση του νέου περιφερειακού σχεδιασμού για τα απορρίμματα Αττικής (ΠΕΣΔΑ). Η φιλοσοφία σχεδιασμού των πάρκων κυκλικής οικονομίας είναι τα απόβλητα να μετατρέπονται σε χρήσιμα προϊόντα και ενέργεια σε μια κυκλική οικονομία διαχείρισης που θα φτάνει το 2030 σε ποσοστό 96%, με μόνο ένα μικρό ποσοστό 4% υπολειμμάτων να διαφεύγει του κύκλου διαχείρισης προς ταφή.
Αυτή τη στιγμή από τα 2.200.000 τόνους απορριμμάτων του λεκανοπεδίου, το 1.700.000 οδηγείται σε ταφή, με ποσοστό μικρότερο από 25% να διαλέγεται στην πηγή και να ανακτάται. Την εικόνα αυτή φιλοδοξεί η Περιφέρεια να αναστρέψει σε λιγότερο από 10 έτη, επιτυγχάνοντας ποσοστό επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης 60% και ταφής μικρότερο από 10%.
Τέλος ταφής: Θα πληρώνουμε όσο πετάμε
Σε διαβούλευση έθεσε το υπουργείο Περιβάλλοντος σχέδιο νόμου που ενοποιεί τις διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων με εκείνες της ανακύκλωσης. Στο πλαίσιο αυτό θέτει σε υποχρεωτική εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2023 το μέτρο «πληρώνω όσο πετάω». Ένα μέτρο που έχει θεσπιστεί από το 2012, αλλά παραμένει ανεφάρμοστο. Οι δήμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τέλη ανάλογα με την ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται σε μεγάλες βιομηχανίες και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2028 η εφαρμογή γίνεται υποχρεωτική για όλους τους δήμους με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους.
Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι όσοι δήμοι εξακολουθούν να διοχετεύουν τον μεγαλύτερο όγκο των απορριμμάτων σε χωματερές θα επιβαρύνονται με το τέλος ταφής που θα μετακυλίεται στους δημότες, μέσω των δημοτικών τελών. Αντίθετα, χαμηλότερα δημοτικά τέλη θα καταβάλλουν οι πολίτες σε δήμους που εμφανίζουν υψηλές επιδόσεις στην ανακύκλωση. Παράλληλα, σε όλα τα νέα κτίρια υποχρεωτικά θα εξασφαλίζεται κατάλληλος χώρος για τη συλλογή και την αποθήκευση τουλάχιστον τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων σε κατάλληλους περιέκτες. Έτσι, θα διευκολύνεται η χωριστή συλλογή, η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω», αλλά και η μείωση των κάδων στον δρόμο.
Την ίδια στιγμή, από την 1η Ιανουαρίου 2022 θεσπίζεται τέλος ταφής, με σκοπό την αποτροπή από την ταφή. Το τέλος διαμορφώνεται στα 20 ευρώ/τόνο, με σταδιακή αύξησή του στα 35 ευρώ/τόνο έως το 2025, από 1ης Ιανουαρίου 2026 σε 45 ευρώ/τόνο, ενώ από 1ης Ιανουαρίου 2027 σε 55 ευρώ/τόνο, το οποίο αποδίδεται στο Πράσινο Ταμείο από τους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) και αξιοποιείται για την ενίσχυση της ανακύκλωσης.
Αλλαγές στην ανακύκλωση με πιο αυστηρό πλαίσιο
Με το νομοσχέδιο ενσωματώνονται οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την ανακύκλωση. Ειδικότερα, η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων θα ανέλθουν σε ποσοστό τουλάχιστον 55% το 2025, 60% το 2030 και 65% το 2035, ενώ η ανακύκλωση των συσκευασιών σε ποσοστό τουλάχιστον 65% το 2025 και 70% το 2030.
Στο πλαίσιο αυτό προωθείται η χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων και βιοαποβλήτων, ενώ θεσπίζεται η υποχρεωτική χωριστή συλλογή, έως το 2024, των κλωστοϋφαντουργικών και των επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων. Με σκοπό την επέκταση της χωριστής συλλογής σε νέα ρεύματα αποβλήτων, όπως γεωργικά πλαστικά, στρώματα, έπιπλα, ρουχισμό, παιχνίδια, φάρμακα, αθλητικό εξοπλισμό, τίθεται η υποχρέωση στους παραγωγούς των προϊόντων αυτών για την οργάνωση και την προώθηση προς ανακύκλωση με την κάλυψη του σχετικού κόστους.
Επίσης, θεσπίζεται στόχος μείωσης των αποβλήτων τροφίμων κατά 30% το 2030 σε σχέση με το 2022, ιδίως με την ενθάρρυνση της χρήσης αδιάθετων τροφίμων κατάλληλων για ανθρώπινη κατανάλωση με την παροχή κινήτρων για τη δωρεά τους ή περαιτέρω με την προώθηση της χρήσης τους ως ζωοτροφή. Για τον σκοπό αυτόν, για μια σειρά από επιχειρήσεις, όπως μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, υπεραγορές τροφίμων, ξενοδοχεία, μεγάλα εστιατόρια, επιχειρήσεις τροφοδοσίας κ.ά., γίνεται υποχρεωτική η τήρηση της ιεράρχησης των αποβλήτων και παρακολουθείται μέσω της συστηματικής καταγραφής των πλεονασμάτων τροφίμων.
Από 1/1/2022 προβλέπεται ότι οι επιχειρήσεις που αποτελούν μεγάλους παραγωγούς βιοαποβλήτων (όπως αποβλήτων κήπων, πάρκων και τροφίμων) υποχρεούνται να τα συλλέγουν χωριστά, προκειμένου με δική τους ευθύνη να οδηγηθούν προς ανακύκλωση με παράλληλη ελάφρυνση των δημοτικών τελών. Επίσης, προωθείται η υποχρεωτική αξιοποίηση κτηνοτροφικών αποβλήτων σε μονάδες βιοαερίου ή κομποστοποίησης, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες στην περιοχή.
Πέρα από αυτό επεκτείνεται η υποχρέωση, το αργότερο έως το 2023, οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εγγυοδοσίας και στις συσκευασίες ποτών, αναψυκτικών και ροφημάτων από αλουμίνιο και γυαλί μίας χρήσης πλέον της ήδη θεσπισμένης, με τον ν. 4736/2020, αντίστοιχης υποχρέωσης για τις πλαστικές φιάλες. Αναβαθμίζονται, δε, υποχρεωτικά οι εγκαταστάσεις διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών με προσθήκη σύγχρονου εξοπλισμού και θέσπιση των προδιαγραφών των ανακτώμενων υλικών, με ιδιαίτερη έμφαση στα πλαστικά, και υποχρεώνονται μια σειρά εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων να διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης (όπως EMAS ή ISO 14001).
Επίσης, διασυνδέεται το Εθνικό Μητρώο Παραγωγού Αποβλήτων (ΕΜΠΑ) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και άλλα συναφή μητρώα, με σκοπό τον περιορισμό της εισφοροδιαφυγής, απλοποιείται και διευκολύνεται η δημιουργία Πράσινων Σημείων, ενώ εκσυγχρονίζονται και αυστηροποιούνται οι διατάξεις για τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων.
Με άλλη διάταξη θεσπίζεται η λειτουργία από το 2023 συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης, με επιστροφή στον πολίτη του εγγυοδοτικού αντιτίμου όταν επιστρέφει την κενή συσκευασία επιπρόσθετα αντίστοιχης υποχρέωσης που έχει ήδη θεσπιστεί για τις πλαστικές φιάλες. Σήμερα το σύστημα αυτό εφαρμόζεται, περιορισμένα, για μερικά γυάλινα μπουκάλια, κυρίως από μπίρες και από ορισμένες μόνο μάρκες. Με βάση το νομοσχέδιο η υποχρέωση αυτή γενικεύεται σε όλες τις συσκευασίες – φιάλες από γυαλί και αλουμίνιο.
