Η πληρέστερη αναφορά στον μαρτυρικό τόπο του Δοξάτου Δράμας που έχει γίνει ποτέ από Έλληνα πολιτικό, ανήκει στον Προκόπη Παυλόπουλο, ο οποίος είχε ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης Δοξάτου στις 29 Σεπτεμβρίου 2016.
Το Δοξάτο ανήκει στις μαρτυρικές και ηρωικές πόλεις της Ελλάδας λόγω των δύο σφαγών των κατοίκων του από τους Βούλγαρους. Η πρώτη την 30η Ιουνίου 1913 και η δεύτερη την 29η Σεπτεμβρίου 1941.
«Δοξάτο, 29.9.2016
Κύριε Δήμαρχε,
Με ιερή, κυριολεκτικώς, συγκίνηση και με το ανάλογο εθνικό δέος αποδέχομαι τον τίτλο του Επίτιμου Δημότη της Ηρωικής και Μαρτυρικής Πόλης του Δοξάτου. Επειδή δε η ύψιστη αυτή τιμή επιδαψιλεύεται όχι στο πρόσωπό μου αλλά στον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας, σπεύδω να σας διαβεβαιώσω εξ αρχής ότι o τίτλος του Επίτιμου Δημότη του Δοξάτου είναι εφεξής βασικός δείκτης πορείας κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων μου. Δείκτης πορείας του οποίου οι συντεταγμένες προσδιορίζονται, αμιγώς, από την μεγαλειώδη Θυσία και Ιστορία των κατοίκων του Ηρωικού και Μαρτυρικού Δοξάτου. Κι εδώ επιτρέψατέ μου να γίνω, εν συντομία φυσικά, σαφέστερος:
I. Το Δοξάτο αποτελεί τον μοναδικό, εξ όσων γνωρίζουμε, τόπο στην Παγκόσμια Ιστορία, ο οποίος βίωσε τρεις εισβολές και δύο Ολοκαυτώματα σε διάστημα μόλις 28 ετών. Πρόκειται για συμβάντα που έλαβαν χώρα μεταξύ 1913 και 1941, δηλαδή σε χρόνια άκρως πολυτάραχα και ως εκ τούτου κρίσιμα για την διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και, γενικότερα, της γεωπολιτικής ισορροπίας στα Βαλκάνια. Η πανέμορφη πόλη σας έγινε ιερός τόπος Μαρτυρίου κατά τους αγώνες των Ελλήνων για την υπεράσπιση της διαχρονικής ελληνικότητας της Μακεδονίας από τους κάθε είδους επιβούλους της, ταυτοχρόνως όμως αναδείχθηκε και σε μοναδικό μνημείο άφατης και ανυπέρβλητης δόξας των πεσόντων για την Ελευθερία της. Η έμπνευση μιας εμβληματικής μορφής της νεότερης Ιστορίας μας, του τότε Μητροπολίτη Δράμας και, στην συνέχεια, Σμύρνης, Εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου –του οποίου, ειρήσθω εν παρόδω, η προσωπική ιστορία και θυσία αποδεικνύει, για μιαν ακόμη φορά, πόσο απόλυτα συνυφασμένη είναι η πορεία της Ορθοδοξίας μ’ εκείνην του Ελληνισμού- να χτιστεί, στο διάστημα 1908-1910, Δημοτικό Σχολείο στην είσοδο του Δοξάτου σε σχήμα ενός εντυπωσιακού «Ε», που είναι το αρχικό γράμμα των λέξεων Ελλάδα και Ελευθερία, όχι μόνον αποτυπώνει την φλόγα και τον πόθο των Δοξατινών εκείνης της εποχής για Ελευθερία, αλλά και καταγράφει, με τρόπο σχεδόν προφητικό και ως παρακαταθήκη στο διηνεκές, τις δύο αυτές ύψιστες αξίες. Αξίες για τις οποίες, στα δύσκολα χρόνια που σύντομα ακολούθησαν, οι Δοξατινοί αγωνίσθηκαν με απαράμιλλο σθένος και τελικώς θυσίασαν τα πάντα, ακόμη και την ίδια την ζωή τους.
II. Το πρώτο Ολοκαύτωμα, με θύματα παραπάνω από 600 αθώους (άνδρες γυναίκες και παιδιά) και με καμένες πάνω από 240 οικίες, συνέβη στις 30 Ιουλίου 1913, όταν οι Βούλγαροι, καθώς ηττήθηκαν στον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο και οπισθοχωρούσαν, επιτέθηκαν ανάνδρως στο Δοξάτο. Την φρίκη της σφαγής τόσων αθώων και της ισοπέδωσης της Πόλης του Δοξάτου κατέγραψε, με ανατριχιαστικά ακριβείς περιγραφές, ο ευρωπαϊκός Τύπος της εποχής εκείνης.
III. Όμως, οι Δοξατινοί δεν έσκυψαν το κεφάλι αλλά, αντιθέτως, προσέφεραν εκ νέου τις υπηρεσίες τους στην Πατρίδα κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε τον Ιούνιο του 1917 υπέστησαν νέα εισβολή στην πόλη τους, με συνέπεια νέα δεινά. Οι Βούλγαροι αιχμαλώτισαν τότε όλον τον εναπομείναντα ανδρικό πληθυσμό και τους οδήγησαν ομήρους στα βάθη της Βουλγαρίας, όπου αντιμετώπισαν τον θάνατο σε τάγματα εργασίας. Την ίδια εποχή 200 γυναικόπαιδα πεθαίνουν από λιμό και κακουχίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά την νέα αυτή συμφορά, όσοι κάτοικοι διασώθηκαν, ενισχυμένοι από ξεριζωμένους –λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής- Πρόσφυγες του Ελληνισμού του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας, κατάφεραν να δημιουργήσουν μια ωραιότατη πόλη, ονομαστή για την αρχιτεκτονική των διώροφων κτιρίων της, που συνδύαζαν τον νεοκλασικισμό με την «αρτ νουβώ» και τους περίτεχνους ζωγραφικούς διακόσμους.
IIII. Το Δεύτερο Ολοκαύτωμα εις βάρος του Δοξάτου και των κατοίκων του συντελέσθηκε όταν, κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, οι Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Δυνάμεων του Άξονα, κατέλαβαν, για τρίτη φορά, την Πόλη. Η απαγόρευση της ελληνικής γλώσσας, το κλείσιμο των σχολείων, η δήμευση περιουσιών, οι βασανισμοί, οι βιασμοί, δεν έκαμψαν το φρόνημα –και, συνακόλουθα, την αντίσταση- των Δοξατινών. Ως εκ τούτου η μανία των βουλγαρικών δυνάμεων κατοχής εκδηλώνεται υπό την μορφή μιας «τελικής λύσεως», όταν μέσα μόνον σ’ ένα βράδυ, αυτό της 29ης Σεπτεμβρίου του 1941, δολοφονήθηκαν 350 κάτοικοι του Δοξάτου (ανάμεσά τους γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι).
Κύριε Δήμαρχε,
Εσείς, οι Δοξατινοί, αποδειχθήκατε πιστοί στη ρήση του Θουκυδίδη, «και παρά δύναμιν τολμηταί και παρά γνώμην κινδυνευταί και εν τοις δεινοίς ευέλπιδες». Ήταν, επομένως, για μένα μεγίστη τιμή το ότι σήμερα το πρωί απέθεσα στο Ηρώο σας τον προσφάτως επανακτηθέντα Πολεμικό Σταυρό Α′ Τάξεως, ο οποίος δικαίως είχε απονεμηθεί στο Ηρωικό και Μαρτυρικό Δοξάτο από την Πολιτεία. Και δεσμεύομαι ότι θα πράξω καθετί που μου αναλογεί, στο πλαίσιο των κατά το Σύνταγμα αρμοδιοτήτων μου, προκειμένου να διατηρηθεί ες αεί άσβεστη η μνήμη των ηρώων του Δοξάτου, ως παρακαταθήκη χρέους όλων μας, όπως και των επομένων γενεών, να τους μιμηθούμε εάν και όποτε οι συνθήκες το επιβάλλουν».
