Ο Δεκαπενταύγουστος είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Εκκλησίας. Ολη η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη της Παναγίας με ιδιαίτερη θρησκευτική λαμπρότητα. Σε κάθε ελληνικό τόπο, σε κάθε απομακρυσμένο χωριό της πατρίδας μας, ένα μοναστήρι ή ένας ναός, ακόμη και ένα ξωκλήσι, όλα γιορτάζουν στο όνομά Της.
Πολλά είναι τα μεγάλα προσκυνήματα της χώρας. Σίγουρα, όμως, ξεχωρίζουν η Παναγία της Τήνου, η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, η Παναγία η Σουμελά στο Βέρμιο, η Παναγία στην Υδρα, αλλά και η Μεγάλη Παναγιά στη Θήβα.
Στο Βέρμιο φυλάσσονται οι αναμνήσεις των ξεριζωμένων Ελλήνων Ποντίων. Η ιστορία των ιερών κειμηλίων, που κατάφεραν να φέρουν κρυφά οι Πόντιοι στην Ελλάδα, μαρτυρεί τους διωγμούς και το αίμα χιλιάδων ανθρώπων που δεν είχαν τη δύναμη να φύγουν και να αφήσουν πίσω τις οικογένειες, τα σπίτια, την πίστη τους. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πόντου λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από τη βάρβαρη και ασεβή επιδρομή των Nεοτούρκων. Μοναχοί και μοναχές προσπαθούσαν με όση δύναμη διέθεταν να υπομείνουν τα βασανιστήρια και προστάτευαν με ψυχικό σθένος τα ιερά σκεύη, σώζοντας έτσι την ιστορία, τις παραδόσεις και την πίστη.
Ο διευθυντής του ιερού προσκυνήματος της Παναγίας Σουμελά Αντώνιος Δάλλας εξιστορεί τη σημαντική ιστορία της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας και των πολύτιμων κειμηλίων που φυλάσσονται στο προσκύνημα, και χαρακτηρίζει την εικόνα εθνικοθρησκευτικό σύμβολο, επειδή χαρακτηρίζει την ιστορία ενός δυναμικού κομματιού του πολιτισμού που είναι ο Ποντιακός Ελληνισμός.
«Η εικόνα είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και μετά τον θάνατό του στη Θήβα ο μαθητής του ο Ανανίας τη μεταφέρει σε ναό στην Αθήνα και παίρνει την ονομασία Παναγία η Αθηνιώτισσα. Τα ιστορικά στοιχεία μαρτυρούν ότι δύο μοναχοί, ο Σωφρόνιος και ο Βαρνάβας, βλέπουν σε όραμα την Παναγία να λέει “η εικόνα μου εγκαταλείπει την Αθήνα και ταξιδεύει προς το Ορος Μελά στον Πόντο”. Οι μοναχοί, λοιπόν, ταξίδεψαν μέχρι την περιοχή της Τραπεζούντας, όπου σε ύψος 1.000 μέτρων τους αποκαλύπτεται η θαυματουργή εικόνα. Εκεί, για 1.600 χρόνια γίνεται ο φάρος του Ποντιακού Ελληνισμού» αναφέρει.
Ιστορικά κειμήλια
Το 1923 μοναχοί της Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα, σε μια προσπάθεια διάσωσης των ιστορικών κειμηλίων, έκρυψαν μέσα στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το Ευαγγέλιο του Oσίου Xριστοφόρου και τον Σταυρό του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού. Το 1930 ο Τούρκος πρωθυπουργός δέχτηκε να πάει μία αντιπροσωπία για να παραλάβει τα ιερά κειμήλια που αποτελούν έως σήμερα σύμβολα Ορθοδοξίας και Ελληνισμού του Πόντου. «Στην αρχή φιλοξενήθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας. Ωστόσο ο Ποντιακός Ελληνισμός δεν ήταν δυνατόν να βλέπει τα ιερά κειμήλια του γένους του να είναι μουσειακά αντικείμενα. Θέλαμε την ίδρυση μιας σταυροπηγιακής μονής, όπου θα υπάρχουν αυτά. Ετσι, το 1950 ο ποντιακής καταγωγής γιατρός Φίλων Κτενίδης ιδρύει το Σωματείο ‘‘Παναγία Σουμελά’’ στη Θεσσαλονίκη, με βασικό σκοπό την επιστροφή της εικόνας στη δημόσια λατρεία. Με πολλές ενέργειες καταφέρνει να πάρει 500 στρέμματα στο Βέρμιο και να χτίσει τον πρώτο μικρό πετρόχτιστο ναό. Το 1952 παίρνει την εικόνα από το Βυζαντινό Μουσείο και τη φέρνει στο Βέρμιο, εγκαινιάζοντας τη νέα Μονή της Παναγίας Σουμελά. Μια ιστορία που τόσο βάρβαρα και βάναυσα είχε σταματήσει στον Πόντο πήρε μία καινούργια αρχή στη νέα πατρίδα» υπογραμμίζει ο κ. Δάλλας.
Φέτος ο εορτασμός θα γίνει με τήρηση όλων των οδηγιών της Πολιτείας και των ειδικών για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού. Διοργανωτές και εθελοντές θα είναι απαραιτήτως εμβολιασμένοι ή θα έχουν κάνει self tests, για να τους επιτραπεί να προσέλθουν στους χώρους του προσκυνήματος. Θα απαγορεύεται η είσοδος στους χώρους λατρείας χωρίς μάσκα προστασίας, ενώ περιορισμένος θα είναι και ο αριθμός των φιλοξενουμένων στους ξενώνες.
Στην Υδρα
Τηρώντας κάθε μέτρο προστασίας θα τιμηθεί η Παναγία και στο μεγάλο προσκύνημα στην Υδρα, στον Μητροπολιτικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βρίσκεται στο κέντρο του λιμανιού. «Τα εγκαίνια του ναού ετελέσθησαν πριν από τον 17ο αιώνα στο όνομα του αγίου Χαραλάμπους και η μετατροπή του έγινε στις αρχές του 17ου αιώνα. Σήμερα αποτελεί Μουσείο Τέχνης, δεν παύει όμως να είναι η βασικότερη ενορία της Υδρας» εξιστορεί ο πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Υδρας, Σπετσών και Αιγίνης, αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Δαρδανός, και περιγράφει:
«Το καθολικό είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική μετά τρούλου και τα κλίτη του χωρίζονται με κιονοστοιχίες: Το μεσαίο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, το δεξί στον άγιο Χαράλαμπο και το αριστερό στον άγιο Νικόλαο. Το σημαντικότατο τέμπλο είναι κατασκευασμένο από ατόφιο λευκό μάρμαρο με πλούσια ανάγλυφη διακόσμηση (σταυροί, έξεργα, θωράκια, ιωνικοί κιονίσκοι κ.ά.). Στο τέμπλο βρίσκονται και οι αξιόλογες εικόνες με πλούσια διακοσμημένα επικαλύμματα που υπήρξαν δώρα στον ναό από πλούσιους Υδραίους ναυμάχους».
Στη Θήβα
Η Βοιωτία μπορεί να καυχιέται ότι έχει τη δική της Μεγαλόχαρη, τη Μεγάλη Παναγιά, έναν επιβλητικό ναό που έχει χαρακτηριστεί διαχρονικό μνημείο– μουσείο εντοιχισμένων γλυπτών, αφού έχει εντοιχισμένα πολλά λιθανάγλυφα από την προ Χριστού, αλλά και τη μετά Χριστόν εποχή! Ο π. Γεώργιος Τουλουμάκος, αρχιερατικός επίτροπος Θηβών και προϊστάμενος του ιερού ναού, εξηγεί πως στη Θήβα, σύμφωνα με ιστορικούς και μελετητές, έζησε και έδρασε ο ακόλουθος του Αποστόλου Παύλου Ευαγγελιστής Λουκάς, ο οποίος εκτός από το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων ζωγράφισε και εικόνες της Παναγίας. Στον ναό σημαντικά ιστορικά στοιχεία εικονίζουν την ιστορία των Θηβών και της ευρύτερης περιοχής. Μετά τις ζημιές που υπέστη στους σεισμούς του 1981, με απόφαση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη «ο Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου ή Μεγάλης Παναγιάς των Θηβών του έτους 1867 χαρακτηρίζεται κτίσμα που έχει ανάγκη από ειδική κρατική προστασία, για να διατηρηθούν η μορφή του κτιρίου και ο πλούσιος γλυπτός διάκοσμός του που αποτελείται από αρχαία και βυζαντινά γλυπτά».
Εκατοντάδες πιστοί μαρτυρούν ότι η Μεγάλη Παναγιά τούς έχει βοηθήσει να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. «Δεν είναι μόνον οι ασθενείς που θεραπεύτηκαν ή όσοι απέκτησαν παιδιά μετά την προσευχή τους στην Παναγία μας. Το μεγαλύτερο θαύμα της Παναγίας είναι ότι μιλά στις ψυχές των ανθρώπων. Ανθρωποι αδιάφοροι “ελκύστηκαν” με ιδιαίτερο τρόπο από τη Μεγάλη Μάνα Παναγιά και άρχισαν να ζουν ενσυνείδητη χριστιανική ζωή! Οσοι επισκέπτονται τον ναό καταλαβαίνουν αυτό που λέω. Είναι περίεργο το συναίσθημα. Κάποτε ένας πιστός μού εκμυστηρεύτηκε με συγκίνηση πως κάθε φορά που περνά από τον ναό μπαίνει να προσκυνήσει και αν τύχει και είναι κλειστός, θέλει να φιλήσει ακόμη και τις πέτρες του!» τονίζει ο π. Γεώργιος.
Ενα βράδυ το 2009, ένας άνδρας από τη Σπάρτη είδε στον ύπνο του έναν μοναχό που τον καλούσε να επισκεφθεί την Παναγιά στη Θήβα. Την άλλη μέρα κιόλας ρώτησαν και έμαθαν πού βρίσκεται ο ναός και την πρώτη Κυριακή ήρθαν για να προσευχηθούν και παρακάλεσαν την Παναγιά να τους χαρίσει ένα παιδάκι. Κι έτσι έγινε. Δύο μήνες μετά τηλεφώνησαν στον ιερέα του ναού και του ανακοίνωσαν με τρεμάμενη φωνή πως η Παναγία είχε κάνει το θαύμα της και περίμεναν το πρώτο τους παιδί ύστερα από 15 χρόνια γάμου! Μάλιστα, η βάπτιση της μικρής κόρης τους τελέστηκε στον ναό της Παναγιάς και ονομάστηκε Μαρία-Σταυρούλα.
Προσκυνητές
Από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Μεγαλόχαρης είναι αυτό στην Τήνο. Στο κυκλαδίτικο νησί ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου αποτελεί τη λαμπρότερη γιορτή. Κάθε χρόνο το επισκέπτονται χιλιάδες προσκυνητές και ανηφορίζουν με κατάνυξη προς την εκκλησία για να εκπληρώσουν το τάμα τους στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας ή να εναποθέσουν σε αυτήν τα προβλήματά τους.
Σε όλη την Ελλάδα, όμως, η Παναγία τιμάται με ιδιαίτερη ευλάβεια και κατάνυξη. Μεγάλα προσκυνήματα είναι στην Πάρο η Παναγία Εκατονταπυλιανή, στα Κύθηρα η Παναγία Μυρτιδιώτισσα, στη Μυτιλήνη η Παναγία της Αγιάσου, στη Σάμο η Μονή Μεγάλης Παναγίας και η Παναγία η Μακρινή, στη Σαντορίνη η Παναγία της Επισκοπής, στην Πάτμο η Παναγία η Διασώζουσα, στην Κρήτη η Παναγία Χρυσοσκαλίτισσα, στην Κέρκυρα η Ιερά Μονή Πλατυτέρας και ο Ιερός Ναός της «Κυράς των Αγγέλων», αλλά και σε κάθε γωνιά της χώρας υπάρχει ένας ναός αφιερωμένος στην Παναγία, τη Μητέρα όλων.
