Η Τουρκία ενισχύει τον άξονα από τη Μισράτα της Λιβύης μέχρι τη Συρία με δύο ενδιάμεσους συνδετικούς κρίκους, εκ των οποίων ο ένας βρίσκεται έξω από την Κρήτη και ο άλλος στην Κύπρο.
- Γράφει: Γιάννος Χαραλαμπίδης*
(αναδημοσίευση από simerini.sigmalive.com)
Στόχοι του άξονα
Οι στόχοι του άξονα αυτού καταγράφονται ως εξής:
- Η διχοτόμηση της Ανατολικής Μεσογείου και η δημιουργία ενός τουρκικού συστήματος ασφαλείας, στην πρακτική της τουρκικής λίμνης από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα, εξ ου και η ανάγκη πλήρους ελέγχου της Κύπρου. Το σύστημα αυτό είναι ενταγμένο στη λογική της Γαλάζιας Πατρίδας και πέραν αυτής. Είναι πρόδηλον ότι οι τουρκικές διεκδικήσεις στην περιοχή της Κρήτης δεν έχουν σχέση μόνο με το φυσικό αέριο, αλλά και με το ότι ο διάδρομος έξω από την Κρήτη προς την Κύπρο αποτελεί έναν από τους συνδετικούς κρίκους του άξονα από τη Σύρτη ώς τη Συρία. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ελέγχεται από την Άγκυρα. Και με πλωτά και με εναέρια μέσα. Επειδή η Τουρκία δεν μπορεί να διαθέτει χερσαίο έδαφος, μία από τις επιλογές της είναι η θαλάσσια πλατφόρμα που αποτυπώνεται στην προσπάθειά της να κατασκευάσει ώς το 2023 ένα μικρό αεροπλανοφόρο.
- Ο έλεγχος των θαλάσσιων συγκοινωνιών και των γραμμών ανεφοδιασμού στην περιοχή, εντός και ενδεχομένως εκτός των ορίων της Γαλάζιας Πατρίδας.
- Ο έλεγχος μιας ευρύτερης περιοχής που θα καθιστά την Τουρκία ακόμη πιο αναγκαία απ’ ό,τι είναι σήμερα για την ΕΕ και τα κράτη της. Και την ίδια την ΕΕ και τα κράτη της θα τα καθιστά εξαρτώμενα από την Άγκυρα, στον τομέα των θαλάσσιων και εναέριων συγκοινωνιών, έστω και μερικώς ή σε μεγάλο βαθμό. Αυξάνει, δηλαδή, η Άγκυρα την αξία της στο περιφερειακό και παγκόσμιο γεωπολιτικό χρηματιστήριο. Αναφερόμαστε στην παγκόσμια διάσταση της Τουρκίας, καθότι ξεπερνά τα όρια των περιφερειακών της φιλοδοξιών. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι διαθέτει: 1. Βάσεις στο Κατάρ, στη Σομαλία, στη Λιβύη, ελέγχοντας σε μεγάλο βαθμό το Αζερμπαϊτζάν μετά τη βοήθεια που του παρείχε στη νίκη την οποία κατήγαγε σε βάρος των Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. 2. Στρατό και στο Ιράκ και στη Συρία.
Πολιτική εκκρεμούς και Τριμερής Συμμαχία
Η Τουρκία δεν βρίσκεται, όπως κάποιοι ισχυρίζονται, στη μέγκενη μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, αλλά εφαρμόζει με επιτυχία, μέχρι στιγμής, την πολιτική του εκκρεμούς, μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Είναι μία ριψοκίνδυνη πολιτική, την οποία, όμως, εκτελεί με υψηλό δείκτη διπλωματικής ικανότητας. Ούτε οι μεν ούτε οι δε, θέλουν να την χάσουν. Θα ήθελαν να την αποδυναμώσουν, αλλά δεν βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις ελέγχου της περιοχής. Συνεπώς, βολεύονται και οι δύο υπερδυνάμεις από το υφιστάμενο γεωπολιτικό καθεστώς και, ως εκ τούτου, δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν στο άγνωστο. Η κατάσταση θα ήταν διαφορετική εάν η Ελλάδα και η Κύπρος μαζί με το Ισραήλ πρόσφεραν έναν αξιόπιστο άξονα, ένα εναλλακτικό σύστημα ασφαλείας στην περιφέρεια της Ευρασίας, που θα εξυπηρετούσε τμήματα του υφιστάμενου δυτικού αμυντικού συστήματος και τα κοινά συμφέροντα κυρίως με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, εντός και εκτός του πλαισίου του ΝΑΤΟ.
Αυτό το τριμελές σύστημα ασφάλειας, που είναι πρόδηλον ότι έχει τη στήριξη της Γαλλίας και την ανοχή των ΗΠΑ, θα μπορούσε να ήταν απάντηση στην επεκτατική πολιτική της Τουρκίας, που αποτυπώνεται στη Γαλάζια Πατρίδα ως τμήμα της Νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρος μπορεί να εγκαθιδρύσουν μια συμμαχία αποτροπής, σταθερότητας, ασφάλειας και ειρήνης.
Τα τουρκικά ορμητήρια
Ο άξονας που εγκαθιδρύει η Τουρκία από τη Σύρτη μέχρι τη Συρία μέσω Κρήτης και Κύπρου περιλαμβάνει τη βάση της Μισράτας, η οποία, σε συνδυασμό με τις διευκολύνσεις και τη βάση που διαθέτει η Άγκυρα στην Αλβανία, μπορεί να αποκόπτει και να εγκλωβίζει τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Η Κύπρος παραμένει ένα αβύθιστο αεροπλανοφόρο, από το οποίο μπορεί να εφορμά η Τουρκία προς τα νότια. Συνιστά απειλή για το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ειδικώς για την τελευταία, εφόσον διαθέτει βάσεις στη Σομαλία και στη Λιβύη.
Η βόρειος Συρία εξελίσσεται σε ένα μοντέλο μεταξύ Αλεξανδρέττας και Κύπρου. Εκεί, η Άγκυρα διαθέτει ένα Σώμα Στρατού, περί τους 40.000 άνδρες με άρματα ρουκετοβόλα, πεζικό, πυροβολικό και ειδικές δυνάμεις. Ό,τι βλέπουμε σήμερα είναι το πρώτο σκέλος της τουρκικής στρατηγικής, η οποία θέλει να ελέγχει τη συγκεκριμένη περιοχή για να έχει τη δυνατότητα να εξορμήσει στη συνέχεια αλλού, εάν και όταν το αποφασίσει. Ανασταλτικός τώρα παράγοντας είναι η Ρωσία, που έχει να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα στο πλαίσιο της αναθεωρητικής της πολιτικής. Το γεγονός αυτό αναγκάζει την Άγκυρα να προσαρμόσει τη δική της αναθεωρητική πολιτική με εκείνην της Μόσχας. Τουλάχιστον επί του παρόντος. Βεβαίως, η παρουσία της Τουρκίας στη Συρία είναι συναφής με εκείνη στο Ιράκ. Είναι ενταγμένη στον πόλεμο κατά των Κούρδων, τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί ως τρομοκράτες και, ως εκ τούτου, προβάλλει τον ισχυρισμό ότι είναι υποχρεωμένη να αμυνθεί εκτός των συνόρων της εφόσον ούτε η Βαγδάτη ούτε η Δαμασκός μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση.
Αεροναυτικό δίκτυο ισχύος
Εμπράκτως, η Τουρκία χρησιμοποιεί τον στόλο της από τον κόλπο της Σύρτης μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο ώς τα ανοιχτά της Συρίας δημιουργώντας γκρίζες ζώνες και στέλνοντας το μήνυμα ότι τα κυριαρχικά και ειδικά της κυριαρχικά δικαιώματα φτάνουν ώς το σημείο που φτάνει το βεληνεκές των θαλάσσιων, χερσαίων και εναέριων όπλων της. Ήδη, στον αέρα, έχει στήσει ολόκληρο δίκτυο μέσω των drones και των αεροσκαφών ηλεκτρονικού πολέμου CN 235 για τη συλλογή πάσης φύσεως πληροφοριών, ενισχύοντας έτσι τον ρόλο της κυρίως εντός του ΝΑΤΟ αλλά και γενικότερα.
Η συλλογή των πληροφοριών είναι ιδιαιτέρως σημαντική για στρατιωτικούς, εμπορικούς και οικονομικούς σκοπούς. Το Λευκόνοικο αποτελεί μία από τις τουρκικές βάσεις των drones, τα οποία πετούν καθημερινά από την Κύπρο προς τα βόρεια, σε μια προσπάθεια εμπέδωσης της γεωπολιτικής και στρατηγικής κυριαρχίας της Άγκυρας από την Αλεξανδρέττα μέχρι τη Μαρμαρίδα. Ως τώρα, δεν έχουν παρατηρηθεί πτήσεις προς τον Νότο, κατά τρόπον, ώστε, όπως ελέχθη από πολλούς, να θεωρηθεί ότι οι πτήσεις των drones από το Λευκόνοικο δεν αφορούν την Κύπρο αλλά το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή η Τουρκία, όταν κρίνει σκόπιμο, δεν θα μπορεί μέσω της Κύπρου να επεκταθεί κατά τρόπον ώστε να ενεργεί σε βάρος των συμφερόντων του Ισραήλ είτε της Αιγύπτου. Ειδικώς όμως το Ισραήλ, λόγω της ισχυρής αποτροπής του, μπορεί να επιφέρει ανά πάσα στιγμή στην Άγκυρα μεγαλύτερο κόστος απ’ ό,τι όφελος.
Το τρίγωνο των νησιών
Γίνεται αντιληπτό ότι η ένταξη και της Κύπρου και της Κρήτης στον άξονα της Άγκυρας, που ξεκινά από τη Σύρτη και φθάνει στη Συρία, έχει ακόμη ένα στόχο: Να αποτρέψει την κατασκευή του EastMed και να εξουδετερώσει τη γεωπολιτική σημασία που έχει για τον Ελληνισμό, το τρίγωνο των νησιών Ρόδος, Κρήτη, Κύπρος από γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής απόψεως, καθώς και το Καστελόριζο.
Διλήμματα για τον αυτόνομο Ευρωπαϊκό Στρατό
Το σκηνικό που στήνει η Τουρκία επηρεάζει αρνητικά τα συμφέροντα και της ΕΕ, διότι η Άγκυρα επιθυμεί να θέσει τις Βρυξέλλες κάτω από μια αυξημένη πολιτική της εξάρτηση. Η Γαλλία είναι η χώρα, η οποία για ενεργειακούς και άλλους γεωπολιτικούς σκοπούς θέλει να διαδραματίσει εκ μέρους της ΕΕ, και εντός αυτής, ηγετικό ρόλο στην περιοχή μας, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε απόκλιση ακόμη και σύγκρουση των δικών της συμφερόντων με εκείνων της Τουρκίας. Ο ρόλος της Γαλλίας αναβαθμίζεται επειδή, εκτός των άλλων, δεν υπάρχει εντός της ΕΕ αυτόνομος Στράτος και αυτόνομο σύστημα Άμυνας και Ασφάλειας. Και είναι δύσκολο να φτάσει η ΕΕ στην αυτονομία, για τους εξής λόγους: 1. Υπάρχει το ΝΑΤΟ, στο οποίο συμμετέχουν πλείστα των κρατών-μελών της ΕΕ, που εξαρτώνται από τις ΗΠΑ, οι οποίες ουδόλως θα ήθελαν να δουν τη στρατιωτική και στρατηγική απεξάρτηση της Ευρώπης από τις ίδιες.
- Εντοπίζεται πρόβλημα, το οποίο είναι συναφές με την επικυριαρχία κράτους ή κρατών της ΕΕ επί του συνόλου της Γηραιάς Ηπείρου εις την περίπτωση που τεθεί επί τάπητος ζήτημα δημιουργίας αυτόνομου Ευρωπαϊκού Στρατού. Υπάρχουν χώρες που δεν είναι διατεθειμένες να πληρώσουν για κάτι τέτοιο και υπάρχουν άλλες που δεν θέλουν να απαγκιστρωθούν από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, διότι τα συμφέροντά τους με το υφιστάμενο καθεστώς ασφάλειας είναι μεγαλύτερα από αυτά τα οποία θα έχουν στην περίπτωση κατά την οποία θα προκύψουν θεμελιακές αλλαγές.
- Εντοπίζονται νομικά και άλλα στρατηγικά και ιδεολογικά ζητήματα για τον ρόλο της εντολής και του τρόπου λειτουργίας ενός τέτοιου στρατού, δηλαδή ευρωπαϊκού. Ερώτημα: Θα είναι ενταγμένος στη λογική που ήδη κυριαρχεί στην Ευρώπη για την «ήπια δύναμη» (soft power) ή θα αλλάξει και θα περάσει η ΕΕ στην πρακτική της «hard power», δηλαδή της «σκληρής δύναμης» και της εμπλοκής στις πολεμικές επιχειρήσεις;
Όποιος ελέγχει τον αυτόνομο στρατό ελέγχει την Ευρώπη
Διαπιστώνονται ταυτοχρόνως και τα εξής ζητήματα: 1. Ποιος θα πληρώνει και πώς για τη δημιουργία ενός τέτοιου στρατού; 2. Ποιος ή ποιοι και πώς θα διαθέτουν μονάδες και άνδρες; 3. Με ποιους μηχανισμούς και πώς θα λαμβάνονται οι αποφάσεις για την ανάληψη δράσης και κάτω από ποιες συνθήκες;
Εκτός των άλλων, υπάρχει και ο κίνδυνος να υπάρξει ρήγμα εντός της ΕΕ, που θα είναι εξίσου σημαντικό ή χειρότερο για την Ευρώπη ακόμη και από αυτήν τη διχοτόμηση ή την αποδυνάμωση ή τη διάλυση του ΝΑΤΟ στην περίπτωση της δημιουργίας ενός αυτόνομου Ευρωπαϊκού Στρατού. Η ισότητα μεταξύ των κρατών μελών θα τεθεί κάτω από μεγαλύτερη αμφισβήτηση. Θα αυξηθούν οι εξαρτήσεις των αδύνατων έναντι των δυνατών. Γιατί; Διότι, εκείνο και εκείνα τα κράτη – μέλη που θα πληρώνουν τα περισσότερα χρήματα και θα διαθέτουν τεχνολογία και τους περισσότερους άνδρες ή γυναίκες ως τμήματα του αυτόνομου Ευρωπαϊκού Στρατού, θα έχουν πλέον τον πολιτικό και στρατιωτικό έλεγχο της Ευρώπης.
Σήμερα, υπάρχει το ερώτημα σε οικονομικό επίπεδο αλλά και θεσμικό κατά πόσον έχουμε μία Γερμανική Ευρώπη ή μία Ευρωπαϊκή Γερμανία, λόγω της οικονομικής ευρωστίας του Βερολίνου έναντι των υπολοίπων. Στην περίπτωση ενός αυτόνομου λεγόμενου Ευρωπαϊκού Στρατού, εάν η Γερμανία προσφέρει τα περισσότερα χρήματα, την καλύτερη τεχνολογία και τους περισσότερους στρατιώτες, δεν θα οδηγηθούμε σε μία οικονομικά και μόνο Γερμανική Ευρώπη, αλλά πλέον και σε μία στρατιωτικά Γερμανική Ευρώπη, που ενδεχομένως να συγκατοικήσει στον έλεγχο της κατάστασης μαζί με τη Γαλλία. Θα έχουμε δηλαδή και το Γαλλικό Ζήτημα. Εάν δηλαδή μέσα από αυτήν τη διαδικασία θα έχουμε μια Γαλλική Ευρώπη ή μια Ευρωπαϊκή Γαλλία. Ή εάν τελικά θα μας προκύψει μια Γαλλογερμανική Ευρώπη και στην οικονομία και στον στρατό. Έτσι, εκτός από τις οικονομικές, θα αυξηθούν και οι στρατιωτικές και πολιτικές, καθώς και στρατηγικές ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ. Ερώτημα: Μήπως τελικά η στροφή προς τον αυτόνομο Ευρωπαϊκό Στρατό θα εξελιχθεί σε αχίλλειο πτέρνα της Ενωμένης Ευρώπης;
Επισημαίνουμε, δε, ότι η λογική του spill over (διάχυσης) επί τη βάσει της οποίας στηρίζεται η «νεο-λειτουργική θεωρία» της περιφερειακής ολοκλήρωσης, που υποστηρίζει ότι ο πλούτος και η ανάπτυξη για παράδειγμα της Γερμανίας μπορεί να διαχυθεί σε άλλα κράτη στο πλαίσιο της συνεργασίας και του αμοιβαίου οφέλους, πολύ δύσκολα μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση της διάχυσης στρατιωτικής ισχύος, χωρίς τη δημιουργία εξαρτήσεων, για δυο λόγους:
- Μετά την οικονομική, η στρατιωτική ισχύς θα χρησιμοποιηθεί από τα Μεγάλα Κράτη για την εμπέδωση της επικυριαρχίας είτε των Γερμανών και των Γάλλων είτε και των δυο με άλλους επί της Γηραιάς Ηπείρου. Διότι, αυτό είναι το πεπρωμένο των Μεγάλων Δυνάμεων.
- Η οικονομική διαχείριση, δηλαδή ο πλούτος, δεν μπορεί να εφαρμοστεί κατ’ ανάλογο τρόπο στα θέματα στρατιωτικής ισχύος. Γιατί μπορεί να είναι ορθή μια τέτοια διαπίστωση; Διότι η στρατιωτική ισχύς συνδέεται είτε με ισοζύγια δυνάμεων είτε με πολέμους, οι οποίοι οδηγούν στο εξής αυτονόητο: Εάν δεν εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των ισχυρών κρατών της ΕΕ, γιατί να λάβουν αποφάσεις εμπλοκής σε πολεμικές επιχειρήσεις, που θα έχουν ως στόχο την υπεράσπιση οποιοδήποτε αδύνατου κράτος – εταίρου τους;
Τα μικρά κράτη
Συνεπώς, από το αδύνατο κράτος-μέλος εξαρτάται κατά πόσον έχει τη διπλωματική ικανότητα να συνταυτίσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα δικά του συμφέροντα με εκείνα των ισχυρών εταίρων του κατά τρόπον ώστε, εάν δεχθεί επίθεση -όπως στη δική μας περίπτωση από την Τουρκία – να πλήττονται εξίσου τα συμφέροντα των ισχυρών εταίρων μας. Υπό αυτές τις συνθήκες, πολύ σημαντικότερο είναι να αντιληφθούμε ότι η κρατική και εθνική ασφάλεια μέσω δικών μας Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και μέσω περιφερειακών συμμαχιών επί τη βάσει αμοιβαίας εξυπηρέτησης συμφερόντων, όπως μπορεί να συμβεί με την Ελλάδα και το Ισραήλ, έχουν μεγαλύτερη προοπτική από αυτήν που μπορεί να μας προσφέρει -εάν και όταν θα δημιουργηθεί- ένας αυτόνομος Ευρωπαϊκός Στράτος.
Η απειλή σε βάρος της ΕΕ
Υπάρχει μία αλληλουχία δράσεων, που ξεκινά από εμάς τους ίδιους και την πολιτική μας πρόθεση κατά πόσον θέλουμε να αναβαθμίσουμε τις ένοπλες δυνάμεις για να έχουν αξιόπιστη αποτροπή έναντι της τουρκικής απειλής. Υπό αυτές τις συνθήκες, πρέπει να ξεκαθαρίσει κατά πόσον υπάρχει ή όχι ενιαίο σύστημα άμυνας και αποτροπής με την Ελλάδα στο πλαίσιο του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. Κάτι τέτοιο θα καθιστούσε και τις δύο χώρες πολύ πιο αξιόπιστες απ’ ό,τι είναι σήμερα και θα ενίσχυε τις πιθανότητες στρατηγικής συμμαχίας στη βάση της αμοιβαιότητας με το Ισραήλ, αποτρέποντας έτσι τις τουρκικές απειλές και δημιουργώντας ταυτοχρόνως ένα υποσύστημα ασφαλείας από τα Βαλκάνια μέχρι τη Μέση Ανατολή, το οποίο θα ήταν εργαλείο για την αύξηση του πολιτικού μας λόγου εντός της ΕΕ και έναντι των ΗΠΑ.
Όσο, δε, για τις Βρυξέλλες, θα έπρεπε πρωτίστως να πεισθούν επί τη βάσει στοιχείων ότι με τον τουρκικό άξονα από τη Σύρτη ώς τη Συρία δεν διακυβεύονται μόνο τα δικά μας συμφέροντα αλλά και εκείνα των εταίρων μας. Η Γαλλία είναι ένας καλός αγωγός, δηλαδή συμμαχικός, που θα ήταν δυνατό να διαδραματίσει μαζί με την Κύπρο και την Ελλάδα αυτόν τον ρόλο εντός της ΕΕ. Όχι γιατί μας αγαπά, αλλά διότι αντιλαμβάνεται αυτά που ενδεχομένως δεν αντιλαμβάνονται ή δεν θέλουν να αντιληφθούν άλλα κράτη μέλη. Ότι, δηλαδή, η τουρκική απειλή δεν στρέφεται μόνο έναντι της Κύπρου και της Ελλάδος αλλά και σε βάρος της ίδιας της Ευρώπης…
Ο χάρτης αποτυπώνει τον άξονα από τη Μισράτα της Λιβύης στη Συρία που διχοτομεί την Ανατολική Μεσόγειο και στήνει αεροναυτικό δίκτυο με διάφορους στόχους, μεταξύ των οποίων και ο έλεγχος των θαλάσσιων και εναέριων οδών στο πλαίσιο της Γαλάζιας Πατρίδας και πέραν αυτής. Είναι εμφανής η σημασία της Κρήτης και της Κύπρου, καθώς και η λογική της τουρκικής λίμνης από τη Μαρμαρίδα στην Αλεξανδρέττα. Συν του ότι κόβει και τον EastMed στα δυο…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
