Όπως σωστά έχει ειπωθεί, είμαστε ίσως το μόνο έθνος που απελευθερώθηκε, μετά από έναν σκληρό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αλλά δεν κατόρθωσε ποτέ να απελευθερώσει τη φυσική του πρωτεύουσα. Με λίγα λόγια είμαστε ένα έθνος ανολοκλήρωτο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πριν την υποδούλωση του έθνους από τους Τούρκους, υπήρχε μια αυτοκρατορία που κατέρρευσε. Η Βυζαντινή αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Μια αυτοκρατορία, που στην ουσία κατέρρευσε από τη δική της εσωτερική παρακμή, όπως άλλωστε έχει συμβεί με όλες τις αυτοκρατορίες.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι το Βυζάντιο δεν έχει σχέση με τον ελληνισμό και ότι αυτό ήταν απλά το ανατολικό τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Δεν είναι ακριβώς έτσι ή μάλλον δεν εξελίχθηκε ακριβώς έτσι. Ο βυζαντινός πολιτισμός ήταν καθαρά ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Εξάλλου η Εξάβιβλος του Αρμενόπουλου (1320-1380), η οποία ήταν μια συστηματική συλλογή βυζαντινών νόμων και βυζαντινής νομολογίας, έγινε από το έτος 1835 ο επίσημος αστικός κώδικας του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους μέχρι το 1946. Οπότε και αντικαταστάθηκε από το νέο αστικό κώδικα, που ισχύει μέχρι σήμερα και ο οποίος βασίστηκε στον γερμανικό αστικό κώδικα του 1900, με πολλά όμως σημεία και από το βυζαντινό δίκαιο. Μιλάμε δηλαδή για το ίδιο έθνος και τον ίδιο πολιτισμό.
Τέσσερις αιώνες μετά το Μαντζικέρτ
Στις 26 Αυγούστου 1071 μΧ η Βυζαντινή αυτοκρατορία υπέστη βαριά ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους στο Μαντζικέρτ, που βρίσκεται στα ανατολικά της σημερινής Τουρκίας, κοντά στη λίμνη Βαν. Σύμφωνα με επιφανείς ιστορικούς, η ήττα αυτή σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Και εδώ όμως υπάρχουν εντάσεις.
Πολλές δικαιολογίες έχουν ειπωθεί, για τις συνθήκες της μάχης αυτής και της ήττας, αλλά το γεγονός αυτό δεν θα ήταν από μόνο του καταλυτικό για την πτώση της αυτοκρατορίας, αν δεν επακολουθούσαν όσα επακολούθησαν. Δηλαδή, η συνεχής πλέον εσωτερική παρακμή της βυζαντινής αυτοκρατορίας, που έδωσε την ευκαιρία στις νομαδικές φυλές των Σελτζούκων να ξεθαρρέψουν, να κάνουν επιδρομές στην ανατολική βυζαντινή επαρχία της Μικράς Ασίας και σιγά σιγά να κερδίζουν εδάφη και να εγκαθίστανται μόνιμα στη Μικρά Ασία.
Από τη μάχη στο Μαντζικέρτ λοιπόν, μέχρι την πτώση της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας στις 29 Μαϊου 1453, πέρασαν σχεδόν 400 χρόνια. Τέσσερις αιώνες, που για εκείνη την περίοδο, με τα μέσα που υπήρχαν, ήταν τεράστια χρονική περίοδος. Όμως η παρακμή της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν τέτοιου μεγέθους, που κανείς μετέπειτα αυτοκράτορας δεν κατάφερε να την ανακόψει και να αναστρέψει τα πράγματα.
Η μη απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης και η γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
Αν κοιτάξει κάποιος έναν χάρτη, που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, με τα ονόματα των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, θα στεναχωρηθεί και θα μελαγχολήσει. Πως είναι δυνατόν να εξανδραποδισθούν τόσοι ελληνικοί πληθυσμοί, που επί χιλιάδες χρόνια ήταν εκεί; Και όμως συνέβη. Είναι ίσως η μεγαλύτερη εκδίωξη γηγενών πληθυσμών από τις πατρίδες τους. Έτσι λειτουργούν οι Τούρκοι. Οι τελευταίοι Έλληνες που σφαγιάσθηκαν ή και εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους στη Μικρά Ασία, ήταν οι Έλληνες των παράλιων της, με γνωστότερη τη σφαγή της Σμύρνης.
Όταν ο ελληνικός στρατός βρισκόταν βαθιά στο Σαγγάριο και άρχισε ήδη να εμφανίζει σημεία αποδιοργάνωσης, η ελληνική πολιτική ηγεσία έκανε επιτέλους, έστω και αργά, τη σωστή σκέψη και πήρε τη σωστή απόφαση για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης. Κάτι που έπρεπε να το είχε κάνει από την πρώτη στιγμή, αντί να παγιδεύσει τον ελληνικό στρατό στο αχανές εσωτερικό της Μικράς Ασίας, επιδιώκοντας να επιβάλει τη συνθήκη των Σεβρών, την οποία δεν αποδεχόταν ο επαναστάτης Κεμάλ. Αν πετύχαινε την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης, η ιστορία θα ήταν διαφορετική σήμερα. Πήρε μεν, έστω αργά, τη σωστή απόφαση και άρχισε να κάνει τις σωστές προετοιμασίες, αλλά με απίστευτη διπλωματική αφέλεια, η ελληνική ηγεσία αποκάλυψε μόνη της το σχέδιό της στους υποτιθέμενους δυτικούς συμμάχους, αντί να τους θέσει προ τετελεσμένων. Οι σύμμαχοι αυτοί απείλησαν τότε με ναυτικό αποκλεισμό της Αττικής, εάν η Ελλάδα προχωρούσε σε κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και με πόλεμο εναντίον του ελληνικού στρατού, από τα στρατεύματά τους που βρίσκονταν ήδη στην Κωνσταντινούπολη. Και δεν φτάνει μόνο αυτό, αλλά επιπλέον βοήθησαν αποτελεσματικά τον Κεμάλ και στη συνέχεια στην ουσία του παρέδωσαν και την Ανατολική Θράκη, αρκεί να μείνει ελεύθερη η διέλευσης των στενών του Βοσπόρου.
Το αποτέλεσμα ήταν να ξεριζωθεί εντελώς ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, να μην ελευθερώσουμε την Κωνσταντινούπολη και τελικά να καταλήξουμε στα σύνορα του Έβρου, χάνοντας και την Αδριανούπολη. Πολλά χρόνια αργότερα, όπως είναι γνωστό, εκδιώχθηκαν και οι τελευταίοι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, ενώ η ελληνική πλευρά έμεινε παθητική και δυστυχώς παραμένει, ακόμα και σήμερα, εντελώς παθητική, φοβική και μοιραία απέναντι στις νέες επεκτατικές βλέψεις των Τούρκων.
Κωνσταντινούπολη ή Αθήνα;
Η Αθήνα, η δεύτερη μετά το Ναύπλιο, πρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, υπήρξε στο παρελθόν ίσως η πιο ξακουστή αρχαία ελληνική πόλη, μαζί φυσικά με τη Σπάρτη, τη Θήβα, το Θέρμο, την Πέλα και πολλές άλλες σπουδαίες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Και η μεγαλύτερη αξία της έγκειται κυρίως στο ότι υπήρξε το λίκνο της δημοκρατίας, αλλά και η κοιτίδα της επιστήμης, της φιλοσοφίας και γενικά του δυτικού πολιτισμού.
Σήμερα, η πλειοψηφία των Ελλήνων αισθάνεται ότι αποτελεί συνέχεια εκείνων των αρχαίων Ελλήνων. Έχει ως σημείο αναφοράς τα χρόνια της αρχαίας Αθήνας και αναπολεί την παλιά αθηναϊκή δημοκρατία. Θεωρώ ότι έχει αυτό το σημείο αναφοράς, γιατί δεν έχει κάτι νεότερο και μεγαλύτερο, που να την συνδέει με ένα ένδοξο παρελθόν.
Ας σκεφτούμε όμως πως θα αισθάνονταν οι σημερινοί Έλληνες, εάν πρωτεύουσα της Ελλάδας δεν ήταν η Αθήνα, αλλά η Κωνσταντινούπολη. Δηλαδή η πρωτεύουσα μιας τεράστιας πρώην αυτοκρατορίας και κέντρο του Χριστιανισμού. Αναρωτιέμαι αν θα είχαν και πάλι ως σημείο αναφοράς την αρχαία Αθήνα ή θα είχαν ως σημείο αναφοράς το μεγαλείο της ελληνοβυζαντινής αυτοκρατορίας; Ήδη και μόνο στο άκουσμα, τον Μάϊου του 1922, ότι η ηγεσία του τόπου αποφάσισε την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης, ξύπνησαν στις ψυχές των Ελλήνων ο πόθος και οι ελπίδες για την βασιλεύουσα, σε σημείο που προς στιγμήν ξεχάστηκαν όλες οι μέχρι τότε θυσίες. Η διάψευση όμως στη συνέχεια όλης αυτής της προσμονής, έριξε το ηθικό στρατού και λαού και είχε χειρότερες συνέπειες.
Και κάτι ακόμα. Πως άραγε θα αντικρύζαμε σήμερα την Τουρκία εμείς οι Έλληνες, αν δεν ήμασταν δέκα εκατομμύρια πληθυσμός, αλλά ήμασταν είκοσι ή τριάντα εκατομμύρια; Προφανώς, θα την αντιμετωπίζαμε και θα σκεφτόμασταν πολύ διαφορετικά και θα είχαμε άλλες δυνατότητες και άλλους στόχους. Τώρα δυστυχώς, αντί να κάνουμε ότι κάνει και το Ισραήλ για να προστατευθούμε, κάναμε την ανημποριά μας ιδεολογία και προσπαθούμε να δείξουμε προς τον έξω κόσμο ότι κάτι σημαντικό είμαστε κι εμείς στον πλανήτη, μέσα από ένα σωρό «προοδευτικές» ανοησίες.
