Περίπου 50 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (20 Ιουλίου 1974), 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή (Αύγουστος 1922) και ένα χρόνο πριν από την επέτειο των 100 ετών της ανακήρυξης της Δημοκρατίας της Τουρκίας (Οκτώβριος 1923) η χώρα μας αντιμετωπίζει τον τουρκικό αναθεωρητισμό που βρίσκεται σε φάση παροξυσμού.
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Άμεσες απειλές κατά της εδαφικής ακεραιότητας και προσωπικές επιθέσεις κατά της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας της χώρας, καθώς και μια συνεχής και εντατική εκστρατεία παραπληροφόρησης στο εσωτερικό της Τουρκίας, που αποσκοπεί στην καλλιέργεια πολεμικού κλίματος, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Η κατάσταση αυτή συνεπάγεται αυξημένο κόστος για την ελληνική πλευρά (μέγιστη επιφυλακή και ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, διάθεση επιπλέον πιστώσεων για την εθνική άμυνα), αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μια ευκαιρία.
Εφόσον η Τουρκία αποφασίσει να μετατοπιστεί από το λεκτικό επίπεδο στο πρακτικό, δηλαδή επί του πεδίου, μας παρέχει την ευκαιρία να… λυτρώσουμε τη νέα έκδοση του «μεγάλου ασθενούς» από τις γεωπολιτικές φαντασιώσεις του. Δηλαδή, να λήξουμε υπέρ υμών τον ακήρυχτο πεντηκονταετή «πόλεμο φθοράς» στον οποίο έχουμε εμπλακεί, καθώς η μέχρι σήμερα «αυτοσυγκράτηση» / «στρατηγική ψυχραιμία» μας αφενός καταναλώνει πόρους που σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε άλλους τομείς, ώστε να επιτευχθεί κοινωνική και οικονομική ευημερία, και αφετέρου, όπως η εμπειρία έχει δείξει, τροφοδοτεί τον τουρκικό αναθεωρητισμό.
Ας μην ξεχνάμε ότι εάν η Τουρκία ήταν βέβαιη πως θα μπορούσε με αποδεκτό γι’ αυτήν κόστος να επιβάλει τη θέλησή της με στρατιωτικά μέσα, θα το είχε ήδη πράξει. Από το επίπεδο ικανότητας που σήμερα βρισκόμαστε μέχρι το απαιτητό για την εφαρμογή της προαναφερθείσας επιλογής η απόσταση που μας χωρίζει είναι εφικτό να γεφυρωθεί. Αρκεί να πράξουμε τα «στοιχειώδη» και τα «αυτονόητα».
Τα «στοιχειώδη» που πρέπει να έχουν οι Ένοπλες Δυνάμεις αφορούν τους ανθρώπινους πόρους, την εκπαίδευση και την οργάνωση. Η φύση και η ένταση της απειλής, η παραχώρηση της πρωτοβουλίας (χρόνος, τόπος) στον αντίπαλο (αφού η εξαπόλυση προληπτικού κτυπήματος δεν έχει υιοθετηθεί από τη χώρα μας) και η γεωγραφία δημιουργούν δυσμενή δεδομένα για τον αμυντικό σχεδιασμό μας. Καθώς τα νησιά και οι νησίδες του ανατολικού Αιγαίου βρίσκονται σε πολύ μικρότερη απόσταση από τις ακτές της Μικράς Ασίας από όσο απέχουν από την ηπειρωτική χώρα, η προτοποθέτηση επί αυτών, από την ειρηνική περίοδο, επαρκών αμυντικών δυνάμεων είναι μονόδρομος.
Η έννοια της επάρκειας είναι σχετική και καθοριζόμενη από το επίπεδο της απειλής, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει το ελάχιστο όριο, δηλαδή αυτό που επιτρέπει σε κάθε μονάδα να επιχειρήσει τα κύρια οπλικά μέσα της. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις που, λόγω των πληθυσμιακών δεδομένων, η τοπική εφεδρεία είναι αριθμητικά ανεπαρκής, επιβάλλεται η κάλυψη της υστέρησης με αυξημένα ποσοστά στελέχωσης των ενεργών μονάδων.
Διαρκής η ανάγκη για στρατεύσιμους
Κατά συνέπεια και παρά την επανέναρξη συστηματικών προσλήψεων στρατιωτικού προσωπικού μακρού χρόνου υπηρεσίας (μόνιμοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, επαγγελματίες οπλίτες), οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) και ιδιαίτερα ο Στρατός Ξηράς θα συνεχίζουν να χρειάζονται τους στρατεύσιμους, όχι μόνο για να αυξήσουν το ποσοστό στελέχωσης των ενεργών δυνάμεων, αλλά και για να έχουν τη δυνατότητα οι μονάδες, με άντληση προσωπικού από τη δεξαμενή της εφεδρείας, να αποκτήσουν την πολεμική τους σύνθεση.
Είναι αυτονόητο ότι η διάρκεια και η ποιότητα της θητείας είναι καθοριστικοί παράγοντες. Η τελευταία αύξηση της θητείας από εννέα σε 12 μήνες, αλλά σε συνδυασμό με γεωγραφικές εξαιρέσεις, πρακτικά δεν απέφερε ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σε συνδυασμό δε με την υπογεννητικότητα που μειώνει συνεχώς των αριθμό των διαθέσιμων προς στράτευση, επιβάλλεται η εκ νέου αύξηση της θητείας, ώστε κάθε στρατεύσιμος να ολοκληρώνει τουλάχιστον δύο εξαμηνιαίους κύκλους εκπαίδευσης (θερινός – χειμερινός).
Οι δε υπηρετούντες τη θητεία τους σε γεωγραφικές περιοχές που δεν συμπεριλαμβάνονται στην ισχύουσα σήμερα ζώνη εξαίρεσης θα μπορούσαν να υπέχουν υποχρέωση επιπλέον τριών μηνών θητείας. Πέραν της ποσοτικής, εξαιρετικά κρίσιμη είναι και η ποιοτική διάσταση της θητείας. Η θητεία θα πρέπει να αποσκοπεί πρωτίστως στην «παραγωγή» μαχητών, οι οποίοι θα έχουν επαρκή ατομική εκπαίδευση, ικανότητα διαβίωσης στο πεδίο και τουλάχιστον αντίστοιχα επαρκές επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτεί η ειδικότητά τους.
Το ποιοτικό περιεχόμενο της θητείας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την ποιότητα της εφεδρείας, που η ύπαρξή της είναι επίσης αναγκαία πρωτίστως για τον Στρατό Ξηράς αλλά και τους άλλους Κλάδους. Η ύπαρξη καλά εκπαιδευμένης εφεδρείας, σε συνδυασμό με ένα εξατομικευμένο σύστημα κινητοποίησης και παροχής αντισταθμιστικών κινήτρων (ώστε οι έφεδροι να συμμετέχουν σε συχνές περιοδικές εκπαιδεύσεις), επιτρέπει τη σε σύντομο χρόνο συμπλήρωση της δύναμης των ενεργών μονάδων, την αναπλήρωση των απωλειών και ταυτόχρονα αποτελεί στερεά βάση για τη δημιουργία και την αναγέννηση δυνάμεων. Τα ρωσικά προβλήματα σε αυτούς τους δύο τελευταίους τομείς θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο του έντονου ενδιαφέροντός μας, ώστε να εξαγάγουμε συμπεράσματα και διδάγματα.
Ο κρίσιμος ρόλος της Εθνοφυλακής
Κρίσιμο ρόλο κατέχει επίσης η Εθνοφυλακή. Από το 2019 έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την αναβάθμιση του θεσμού, ενώ αναμένεται η κατάθεση και η ψήφιση νέου νόμου που θα καθορίζει την οργάνωση και τη λειτουργία του (πιθανά περιλαμβάνοντας και την εθελοντική συμμετοχή των γυναικών). Η Εθνοφυλακή αποτελεί μία υψηλού ηθικού δεξαμενή εθελοντικού προσωπικού που εφόσον είναι επαρκώς εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη, θα αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική στην τοπική άμυνα κρίσιμων περιοχών και γι’ αυτό απαιτείται η περαιτέρω ενίσχυσή της.
Η συστηματική και ρεαλιστική ατομική, τακτική και επιχειρησιακή εκπαίδευση του συνόλου του προσωπικού, μακρού χρόνου υπηρεσίας και θητείας, θα πρέπει να αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα για την ειρηνική περίοδο. Μάλιστα το συγκεκριμένο έργο διευκολύνεται από τις διαθέσιμες σήμερα τεχνολογίες, που ενώ αυξάνουν το επίπεδο ποιότητας και ρεαλισμού της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ταυτόχρονα μειώνουν το κόστος και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, επιτρέποντας και την καταγραφή μετρήσιμων αποτελεσμάτων.
Προφανώς βήματα γίνονται, αλλά δεν περιποιεί τιμή για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις το γεγονός ότι περισσότερα από 20 χρόνια από τη σύνταξη των πρώτων μελετών για τη δημιουργία πεδίου ασκήσεων διπλής ενεργείας και πεδίου εκπαίδευσης στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο (ΠΕΗΠ) αυτές οι εκπαιδευτικές υποδομές δεν έχουν έως σήμερα δημιουργηθεί. Ακόμη και η γενικευμένη χρήση Συστημάτων Εξομοίωσης Τακτικής Εμπλοκής (ΣΕΤΕ) «αγκομαχά». Μόλις τον Αύγουστο του 2020 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τη χρηματοδοτική μίσθωση Συστημάτων Εξομοίωσης Τακτικών Εμπλοκών (ΣΕΤΕ) αρμάτων LEO 2A4-LEO1A5 για διάστημα δύο ετών, αλλά είναι άγνωστο αν τελικά κατέληξε.
Τέλος, σε ό,τι αφορά την οργάνωση / συγκρότηση, επιβάλλεται η εκ βάθρων επανεξέταση των υφιστάμενων οργανωτικών δομών από το επίπεδο της ομάδας μέχρι και του σχηματισμού, και η προσαρμογή τους στα τρέχοντα επιχειρησιακά και τεχνολογικά δεδομένα.
Η αυτονόητη αναβάθμιση στα οπλικά συστήματα της χώρας για την προσβολή του αντιπάλου
Οι αυτονόητες επιχειρησιακές δυνατότητες είναι εκ των ων ουκ άνευ για να επιτευχθεί ο προαναφερθείς στόχος, η… λύτρωση του «μεγάλου ασθενούς». Όμως, με βάση όσα έχουν γίνει γνωστά (αφού επίσημη ενημέρωση δεν υπάρχει), δεν φαίνεται να έχει αποδοθεί η απαιτούμενη προτεραιότητα στην απόκτησή τους.
Στο παρόν σημείωμα θα περιοριστούμε σε μερικές από αυτές.
- Η δυνατότητα ακριβούς προσβολής του αντιπάλου από τα μικρότερα έως τα μεγαλύτερα βεληνεκή. Η ακρίβεια είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς συνεπάγεται τη διασφαλισμένη καταστροφή του στόχου με μικρότερη κατανάλωση πυρομαχικών, ενώ ταυτόχρονα μειώνει το αποτύπωμα της διοικητικής μέριμνας. Επίσης, τα μεγάλα βεληνεκή επιτρέπουν την προσβολή (σε βάθος) των στρατηγικών κέντρων βαρύτητας των αντιπάλου. Ταυτόχρονα με την ενσωμάτωση προηγμένων πυρομαχικών υψηλών επιδόσεων επιτυγχάνεται και η παράταση του επιχειρησιακού βίου πλατφορμών παλαιότερης γενεάς, ενώ αποφεύγεται η αντικατάστασή τους που σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω του αριθμού των μέσων, υπέχει αστρονομικά κόστη.
Ας σημειωθεί εδώ ότι μόλις την Τετάρτη 22 Ιουνίου εγκρίθηκε από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή ένα πρόγραμμα που αντανακλά την ανωτέρω λογική, η αναβάθμιση του συνόλου σχεδόν των Πολλαπλών Εκτοξευτών Πυραύλων (ΠΕΠ) RM-70 και ικανής ποσότητας των ρουκετών που χρησιμοποιούν. Αντίθετα, για ένα παρόμοιο πρόγραμμα που χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 2010, τον εκσυγχρονισμό των ΠΕΠ MLRS M-270 και των πυρομαχικών τους (ρουκέτες), που θα αναβαθμίσει σημαντικά τις δυνατότητες προσβολής ακριβείας σε μεγάλα βεληνεκή, η σχετική ελληνική επιστολή αιτήματος (LOR) για την υλοποίηση μέσω διακρατικής συμφωνίας δεν έχει ακόμα αποσταλεί.
Επίσης, έως σήμερα δεν έχει γίνει γνωστό αν υπάρχει ή σχεδιάζεται μείζον πρόγραμμα προμήθειας βλημάτων μακρού βεληνεκούς (40+ χιλιομέτρων), πυροσωλήνων διόρθωσης τροχιάς και σπονδυλωτών προωθητικών γεμισμάτων για το Πυροβολικό Μάχης. Κι όμως, η υλοποίηση αυτού του προγράμματος, σε συνδυασμό με την ενσωμάτωση αυτόματου συστήματος προσανατολισμού και τάξης σε καθένα από τα περίπου 450 αυτοκινούμενα (A/K) οβιδοβόλα διαμετρήματος των 155 χλστ. του Στρατού Ξηράς, θα αναβάθμιζε σημαντικά τις επιχειρησιακές δυνατότητές τους έναντι λελογισμένου κόστους, παρά την τεχνολογική ηλικία των πλατφορμών.
Εξέλιξη δεν υπάρχει ούτε και στο δρομολογημένο πρόγραμμα των διαμετρήματος 155 χλστ. και βεληνεκούς 40 χλμ. πυρομαχικών RH-40 (Base Bleed: καιόμενης βάσης) / DM131A1, που η προμήθειά τους περιλαμβανόταν στη σύμβαση για την προμήθεια των 24 Α/Κ οβιδοβόλων PzH-2000GR. Περί τα 21 χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης των PzH-2000GR, τα πυρομαχικά… αγνοούνται!
Σύμφωνα με πληροφορίες, από το 2009 έχει μεν παραληφθεί μια ποσότητά τους, αλλά ακόμη και σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί η πιστοποίησή τους, δεν έχει κηρυχθεί έκπτωτος ο ανάδοχος, ούτε έχει συμφωνηθεί με αυτόν η αντικατάστασή τους από ιδίων επιδόσεων πυρομαχικά άλλου τύπου. Ούτε έχει διαφανεί η πρόθεση προμήθειας πρόσθετων ποσοτήτων πυρομαχικών πυροβολικού με δυνατότητα μεταφοράς υποπυρομαχικών για την προσβολή της οροφής τεθωρακισμένων στόχων, που θα επεκτείνει τη χρήση τους στο σύνολο των σε υπηρεσία Α/Κ οβιδοβόλων.
Άραγε, δεν θεωρείται πως είναι πιο πρόσφορο (ή, για να το εκφράσουμε κυνικά, πιο οικονομικό σε αίμα) να εξουδετερωθούν οι εισβολείς σε βραχονησίδες και μικρονήσους με πυρά εξ αποστάσεως, παρά με τον εκ του σύνεγγυς αγώνα μικρών τμημάτων που θα επιχειρήσουν την ανακατάληψή τους;
Αλλά ακόμη και στις περιπτώσεις προγραμμάτων που έχουν γίνει κάποια προβλεπόμενα από το ισχύον νομικό και διαδικαστικό πλαίσιο βήματα, οι σχετικές συμβάσεις δεν έχουν ακόμη υπογραφεί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα βεληνεκούς τουλάχιστον 150 χλμ. κατευθυνόμενα βλήματα Rampage και οι συλλογές Spice (για τη μετατροπή απλών αεροπορικών βομβών σε «έξυπνα» όπλα) για τον εξοπλισμό των μαχητικών F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας, τα κατευθυνόμενα βλήματα Spike NLOS (και τα τρία συστήματα είναι ισραηλινής προέλευσης), παρά το γεγονός ότι εδώ και περίπου οκτώ μήνες έχει δοθεί η θετική γνωμοδότηση για την προμήθειά τους από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η έως σήμερα παντελής απουσία ελληνικού ενδιαφέροντος για τα περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering munitions).
Ενώ στις 22 Ιουνίου ανακοινώθηκε ότι ο Στρατός της Γαλλίας άρχισε τη διαδικασία ταχείας (εντός εξαμήνου) προμήθειας και εισαγωγής σε υπηρεσία περιφερόμενων πυρομαχικών Switchblade (χωρίς να διευκρινίζεται αν πρόκειται για τη μοναδιαίου κόστους 6.000 δολαρίων ΗΠΑ έκδοση Switchblade ή για τη μεγαλύτερη, με αντιαρματικές δυνατότητες, Switchblade 600) της αμερικανικής AeroVironment, οι ΕΕΔ δεν έχουν κοινοποιήσει καμία πρόθεση άμεσης προμήθειας ίδιων ή αντίστοιχων συστημάτων ή εγχώριας ανάπτυξής τους.
Κι όμως, για την απειλή που αντιμετωπίζουμε σήμερα στο Αιγαίο οπλικά συστήματα αυτής της κατηγορίας θα επέτρεπαν ακόμη και σε μεμονωμένες, ολιγάριθμες φρουρές σε μικρονήσους να επιφέρουν συντριπτικά πλήγματα, ιδιαίτερα αν η Τουρκία εφαρμόσει τις τεχνικές και τακτικές που επιδείχθηκαν στην πρόσφατη πολυεθνική διακλαδική άσκηση «EFES 2022».
- Επιτήρηση, εντοπισμός, αναγνώριση και στοχοποίηση – Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα (ΜΕΑ). Η συγκεκριμένη δυνατότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη και καθοριστική για την προαναφερθείσα προσβολή του αντιπάλου με ακρίβεια από τα μικρότερα έως τα μεγαλύτερα βεληνεκή.
Δυστυχώς, προς τα παρόν και παρά την επίδειξη δυνατοτήτων από την εγχώρια τεχνολογική και βιομηχανική βάση, που μπορεί να ικανοποιήσει σε τουλάχιστον ικανοποιητικό βαθμό τις ανάγκες, η γενίκευση της χρήσης ΜΕΑ στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχει αρχίσει. Πλέον η επιχειρησιακή αξιοποίηση των ΜΕΑ δεν μπορεί να περιορίζεται στα τάγματα επιτήρησης – πληροφορικής του Όπλου των Διαβιβάσεων, αλλά ιδίως σε τακτικό επίπεδο θα πρέπει να διαχυθεί, με τη μορφή οργανικών ομάδων – διμοιριών, στις μονάδες ελιγμού (επιλαρχίες μέσων αρμάτων, τάγματα μηχανοκίνητου και μηχανοποιημένου πεζικού) και υποστήριξης μάχης (μοίρες μέσου πυροβολικού και πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων, μονάδες και υπομονάδες του Μηχανικού), για να αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.
- Επικοινωνίες. Περίπου μισό αιώνα (η σχετική σύμβαση υπεγράφη στις 7 Σεπτεμβρίου 1999) από την έναρξη της υλοποίησης της δεύτερης φάσης του Συστήματος Επικοινωνιών Ζώνης Μάχης (ΣΕΖΜ) «Ερμής ΙΙ», οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των στρατιωτικών χρηστών καθιστούν αναγκαία την αναβάθμιση των επικοινωνιών των ΕΕΔ.
Τεχνολογίες όπως τα ασύρματα δίκτυα πέμπτης γενεάς (5G), που προσφέρουν πολύ υψηλές ταχύτητες μετάδοσης, δυνατότητα ταυτόχρονης σύνδεσης πολλών χρηστών (συσκευών) και εξαιρετικά χαμηλή καθυστέρηση (latency), εφόσον πρωτίστως επιλυθούν τα προβλήματα κυβερνοασφάλειας, θα επιφέρουν επανάσταση στις στρατιωτικές επικοινωνίες και για αυτονόητους λόγους θα πρέπει από τώρα να εξετάζεται, σε εθνικό, διμερές ή πολυεθνικό πλαίσιο, η στρατιωτική χρήση τους.
Αντικείμενο ισχυρού ενδιαφέροντος θα πρέπει να αποτελέσει και το κατασκευής της αμερικανικής εταιρίας SpaceX (ιδιοκτησία του μεγιστάνα Ιλον Μασκ) δορυφορικό σύστημα Starlink, που παρέχει υψηλής ταχύτητας και χαμηλής καθυστέρησης υπηρεσίες ευρυζωνικού διαδικτύου σε απομακρυσμένες και αγροτικές τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο.
Η χρήση του Starlink (περισσότερα από 11.000 τερματικά, σύμφωνα με δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων) στην Ουκρανία ανέδειξε τις δυνατότητες του συστήματος σε στρατιωτικές εφαρμογές και τη μεγάλη αντοχή του σε παρεμβολές και ηλεκτρονική παρείσφρηση (hacking), αλλά και τη δυνατότητα της κατασκευάστριας να ικανοποιήσει σε σύντομο χρόνο μια επείγουσα απαίτηση.
