Αποζημίωση εκτιμώμενου ύψους περί τα 200.000.000 ευρώ, που αφορά τόκους και τον ανατοκισμό τους, απαιτεί από το Ελληνικό Δημόσιο (ΕΔ) η γερμανική εταιρία Krauss Maffei Wegmann (KMW) σε σχέση με τη σύμβαση προμήθειας των 170 αρμάτων μάχης Leopard 2HEL.
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Σημειώνεται ότι η ύψους 1.659.000.000 ευρώ (άνευ κρατήσεων και ΦΠΑ) σύμβαση 016A/2003, που υπεγράφη στις 20 Μαρτίου 2003 και αφορούσε την προμήθεια 170 αρμάτων μάχης Leopard 2HEL, 12 αρμάτων περισυλλογής, οκτώ γεφυροφόρων αρμάτων, ανταλλακτικών, εργαλείων, εξοπλισμού εκπαίδευσης, συντήρησης και υποστήριξης και
βιβλιογραφίας, έχει αποπληρωθεί στο σύνολό της από το Ελληνικό Δημόσιο.
Οπως έγινε γνωστό στα μέσα Σεπτεμβρίου η γερμανική εταιρία κατέθεσε τις προτάσεις της στο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC: International Chamber of Commerce), στο οποίο είχε προσφύγει στις 27 Μαΐου 2019 αιτούμενη:
> Την επιδίκαση τόκων υπερημερίας λόγω καθυστερήσεων στις πληρωμές για συμβατικά υλικά που παραδόθηκαν.
> Την επιδίκαση υπέρ αυτής ποσού 28.000.000 ευρώ, που -κατά τους ισχυρισμούς της- παρακρατήθηκε από τμηματικές καταβολές που έγιναν προς την εταιρία, προς ικανοποίηση των απαιτήσεων του Ελληνικού Δημοσίου, που απορρέουν από τον υπολογισμό ποινικών ρητρών σε βάρος της εταιρίας, εξαιτίας καθυστερημένων παραδόσεων συμβατικού
υλικού προς το Ελληνικό Δημόσιο.
> Την καταδίκη του Ελληνικού Δημοσίου στην πληρωμή του συνολικού ποσού των 146.133.000 ευρώ (έκτοτε το ποσό αυτό έχει αυξηθεί λόγω των τόκων υπερημερίας και του ανατοκισμού τους), των δικαστικών εξόδων και του συνόλου των εξόδων της διαιτησίας.
Στα τέλη Δεκεμβρίου του 2021 η KMW απέστειλε στον υπουργό Εθνικής Αμυνας επιστολή με πρόταση συνολικής εξωδικαστικής διευθέτησης των διαφορών μεταξύ των δύο μερών μέσω συμφωνίας-πλαίσιο, στην οποία μάλιστα αναφερόταν ότι η εν λόγω συμφωνία-πλαίσιο έπρεπε να υπογραφεί έως το τέλος του ίδιου μήνα! Κεντρικό σημείο της πρότασης
ήταν ο κατά κάποιο τρόπο «συμψηφισμός» της απαίτησης αποζημίωσης, μέσω της υλοποίησης εξοπλιστικών προγραμμάτων του Ελληνικού Στρατού και συγκεκριμένα του προταθέντος από την KMW ύψους περίπου 1,4 δισ. ευρώ εκσυγχρονισμού των 183 αρμάτων μάχης Leopard 2A4 σε επίπεδο Leopard 2A7HEL (μοναδιαίο κόστος 7.700.000 ευρώ).
Η πρόταση συμπεριλάμβανε και την πραγματοποίηση επενδύσεων στην Ελλάδα και την εξασφάλιση της συνεχούς συμμετοχής της ελληνικής βιομηχανίας στο πρόγραμμα παραγωγής του άρματος Leopard 2A7V τόσο για τη γερμανική όσο και τη διεθνή αγορά.
Τελικά, η συμφωνία-πλαίσιο δεν υπογράφηκε εντός της προθεσμίας που είχε θέσει η εταιρία, αλλά τον Ιανουάριο του 2022 υπεγράφη επιστολή πρόθεσης, χωρίς όμως να είναι νομικά ή οικονομικά δεσμευτική και για τα δύο μέρη, από την εταιρία και τον γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
Ας σημειωθεί ότι από τον Ιούνιο του 2020 η ΓΔΑΕΕ είχε συστήσει διαδοχικές επιτροπές διαβούλευσης και διερεύνησης, με σκοπό την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης, χωρίς όμως να καταστεί δυνατή η προσέγγιση των δύο πλευρών, καθώς φέρεται ότι μέριμνα της KMW στη διαδικασία ήταν όχι μόνο η επίλυση των ανοικτών θεμάτων, με συμψηφισμούς απαιτήσεων των δύο πλευρών, αλλά και η εξασφάλιση νέων προγραμμάτων (εκσυγχρονισμός Leopard 2A4), με απευθείας ανάθεση (όπως είχε, εξάλλου, διαφανεί και από την προαναφερθείσα επιστολή). Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει καταγραφεί στα πρακτικά επιτροπών της ΓΔΑΕΕ ότι ο εκσυγχρονισμός των Leopard 2A4 θεωρείται από την KMW απαράβατος όρος για την επίτευξη συμβιβασμού.
Σύμφωνα με πληροφορίες, στις διαφορές μεταξύ των δύο μερών περιλαμβάνονται ακόμη:
> Οι απαιτήσεις του Ελληνικού Δημοσίου για ανεκτέλεστα προγράμματα της σύμβασης αντισταθμιστικών ωφελημάτων (ΣΑΩ) 13/03 και υποχρεώσεων προγραμμάτων ΑΩ από το πρόγραμμα της αποκαλούμενης «ενδιάμεσης λύσης» (η κατά το 2005 προμήθεια 333
εργοστασιακά αξιοποιημένων αρμάτων, 183 Leopard 2A4 και 150 Leopard 1A5, εργοστασιακού εξοπλισμού υποστήριξης και ανταλλακτικών τους με τίμημα 325.000.000 ευρώ).
> Οι αγωγές του Ελληνικού Δημοσίου κατά της KMW για ποσό 30.000.000 ευρώ (αποκατάσταση περιουσιακής ζημίας και ηθική βλάβη) σε σχέση με τη ΣΑΩ 13/03 και για ποσό 43.500.000 ευρώ (αποκατάσταση υλικής ζημιάς και ηθική βλάβη) σε σχέση με τη
σύμβαση 017/2001, που αφορά την προμήθεια 24 αυτοκινούμενων (Α/ Κ) οβιδοβόλων PzH-2000GR, που κατατέθηκαν αντίστοιχα το 2021 και το 2019. Ας σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, τα ανωτέρω δύο ζητήματα δεν μπορούν να ενταχθούν στη διαδικασία διευθέτησης, καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη οι δικαστικές
διαδικασίες και επίκειται η έκδοση απόφασης. Ερώτημα αποτελεί, πάντως, εάν στο πλαίσιο της διαιτητικής διαδικασίας το Ελληνικό Δημόσιο έχει καταθέσει ανταπαιτήσεις για ζημίες που έχει υποστεί λόγω των τεχνικών προβλημάτων τα οποία παρουσιάστηκαν στα παραδοθέντα άρματα. Από δημοσιεύματα της τότε εποχής είχαν γίνει γνωστά τα ακόλουθα:
> Περί τα τέλη του 2006, κατά την προβλεπόμενη από τη σύμβαση καταστροφική δοκιμή πύργου για την αντοχή της θωράκισης, κατεγράφη διάτρηση δύο βλημάτων στο αριστερό του πύργου, προς την πλευρά του περισκοπίου του πυροβολητή, το οποίο δεν ήταν εγκατεστημένο.
> Τον Ιανουάριο του 2009, κατά τη διάρκεια προγραμματισμένου λεπτομερειακού ελέγχου των αρμάτων, διαπιστώθηκε η ύπαρξη τριχοειδών ρωγμών στο εσωτερικό μέρος της οροφής του πύργου, στη περιοχή πέριξ των θυρίδων του αρχηγού πληρώματος και του γεμιστή. Το Leopard 2HEL είναι εφοδιασμένο με θωράκιση οροφής για προστασία από προσβολές από πυρομαχικά οροφής (top attack) και συνεπεία αυτού διαθέτει συρόμενες θυρίδες οροφής για τον αρχηγό πληρώματος και τον γεμιστή, οι οποίες λόγω της ενσωματωμένης θωράκισης έχουν μεγάλο βάρος.
> Τον Μάρτιο του 2010 σε σωλήνες πυροβόλων L55 (διαμετρήματος 120 χιλ., με μήκος κάννης 55 διαμετρήματα) αρμάτων μάχης Leopard 2HEL διαπιστώθηκαν αποφλοιώσεις/οξειδώσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, προβλήματα υπήρξαν επίσης και στο σύστημα διοίκησης και ελέγχου «ΗΝΙΟΧΟΣ», το οποίο παραδόθηκε το 2013, με σημαντική καθυστέρηση σε σχέση με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα στη σύμβαση. Τα προαναφερθέντα προβλήματα στην πάροδο του χρόνου αποκαταστάθηκαν, αλλά, αφενός, μείωσαν την οικονομική αξία των αρμάτων κατά τη στιγμή της παράδοσής τους και, αφετέρου, στο διάστημα που μεσολάβησε για την επισκευή και την αποκατάσταση των προβλημάτων δεν μπορούσε να γίνει χρήση τους. Κατά την εκτίμηση νομικών κύκλων, μπορεί να στοιχειοθετηθεί αποθετική ζημία του Ελληνικού Δημοσίου. Ομως, τη δεδομένη στιγμή είναι άγνωστο εάν αυτή η ζημία έχει ποσοτικοποιηθεί – σύμφωνα πάντως με εκτιμήσεις, κυμαίνεται μεταξύ 230.000.000 και 250.000.000 ευρώ.
Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, υφίσταται ζήτημα εάν μέχρι σήμερα και παρά τις επί τούτου επισημάνσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους από το 2019, έχει οριστικοποιηθεί η επιβολή ρητρών ύψους 28.000.000 ευρώ, που αποτελεί τον λόγο για την παρακράτηση του συγκεκριμένου ποσού. Σύμφωνα με νομικούς κύκλους, η μη οριστικοποίηση της επιβολής των ρητρών νομιμοποιεί την KMW να αιτηθεί την επιστροφή αυτού του ποσού και, μάλιστα, έντοκα (κατά εκτιμήσεις, το ύψος των τόκων ανέρχεται σε 17.000.000 ευρώ).
Τα δύο προαναφερθέντα ζητήματα είναι εξαιρετικά κρίσιμα για την εξέλιξη της διαιτησίας και τυχόν καθυστερήσεις, ελλείψεις συντονισμού, γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες ή οτιδήποτε άλλο αυξάνουν εκθετικά τον κίνδυνο το Ελληνικό Δημόσιο, δηλαδή ο φορολογούμενος, να υποστεί βλάβη, διά της υποχρέωσης καταβολής αποζημίωσης.
Στο γενικό πλαίσιο που έχει περιγραφεί ερωτήματα δημιουργεί η διστακτικότητα της ΓΔΑΕΕ να εφαρμόσει την ισχύουσα νομοθεσία στην προμήθεια των μακρού βεληνεκούς (40 χλμ.) πυρομαχικών πυροβολικού, που αποτελεί συμβατικό αντικείμενο της ύψους 193.121.848 ευρώ σύμβασης 017A/2001 για την προμήθεια 24 Α/Κ οβιδοβόλων, που υπεγράφη το 2001 και η οποία αποτελεί επίσης σημείο διαφοράς μεταξύ των δύο μερών. Η παραλαβή από τον Στρατό ποσότητας πιστοποιημένων από γερμανική κρατική αρχή βλημάτων DM131A1, ισάριθμων πυροσωλήνων, προωθητικών γεμισμάτων και εμπυρευμάτων, περιλήφθηκε στα συμβατικά αντικείμενα με την τρίτη τροποποίηση της 017A/2001.
Σύμφωνα, λοιπόν, με πληροφορίες:
> Tο 70% περίπου της ποσότητας των βλημάτων DM131A1 παραδόθηκε το 2009 και από τότε έως σήμερα βρίσκεται αποθηκευμένο, γιατί η KMW δεν έχει ακόμη προσκομίσει πιστοποιητικό από την αρμόδια γερμανική κρατική Αρχή, την BWB (νυν BAAINBw: ομοσπονδιακό γραφείο εξοπλισμού, πληροφορικής και υποστήριξης σε υπηρεσία των ενόπλων δυνάμεων της Γερμανίας). Σε εκκρεμότητα παραμένει η παράδοση του υπολοίπου 30%. Ας σημειωθεί εδώ ότι η επιλογή του PzH-2000GR από τον Στρατό είχε ως κύρια παράμετρο τη δυνατότητα προσβολής στόχων σε βεληνεκή 40 χλμ., που ακόμη και σήμερα εξασφαλίζει σημαντικότατο επιχειρησιακό πλεονέκτημα στο ελληνικό Πυροβολικό Μάχης.
> Το ζήτημα από το 2009 αποτέλεσε αντικείμενο επικοινωνίας μεταξύ των δύο αντισυμβαλλόμενων (Ελληνικού Δημοσίου – KMW) και τελικά συμφωνήθηκε η πιστοποίηση, η παράδοση των υπόλοιπου 30% και η οριστική παραλαβή του συνόλου της ποσότητας να έχει ολοκληρωθεί έως τα τέλη του Φεβρουαρίου 2021.
> Τον Απρίλιο του 2022, δηλαδή 14 μήνες μετά τη λήξη της προθεσμίας του Φεβρουαρίου 2021, η ΓΔΑΕΕ, επικαλούμενη το άρθρο 43 του Π.Δ. 284/1989, που αποτελεί το νομικό πλαίσιο το οποίο διέπει τη σύμβαση, ζήτησε από τον προμηθευτή να υποβάλλει τις θέσεις του, ώστε να εξεταστεί η κήρυξή του ή μη ως έκπτωτου.
> Τέσσερις μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2022, θέτει ως νέα προθεσμία εκπλήρωσης της υποχρέωσης τον Σεπτέμβριο του 2022 και, μάλιστα, τροποποιεί τη συμβατική υποχρέωσή του σε παράδοση 1.200 βλημάτων άλλου τύπου βεληνεκούς, 40 χλμ. Ζητά, δε, από τον
προμηθευτή να την ενημερώσει σχετικά με τα στοιχεία των νέων πιστοποιημένων βλημάτων, καθώς και για την εκτιμώμενη ημερομηνία παράδοσής τους, χωρίς όμως να έχει θέσει κάποιο χρονικό περιορισμό για την υποβολή απάντησης.
Δεν θα ήταν λογικό έπειτα από τόσα χρόνια καθυστερήσεων η ΓΔΑΕΕ να μην αποδεχθεί απλώς την «έκπτωση» στην ποσότητα των πιστοποιημένων βλημάτων, στη βάση πρόβλεψης της σύμβασης, αλλά να συνυπολογίσει και τη ζημία του Ελληνικού Δημοσίου από την
πολυετή καθυστέρηση στην παράδοση των βλημάτων και την οποία θα μπορούσε να «μεταφράσει» στην παροχή επιπλέον βλημάτων του άλλου τύπου;
> Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2022 η ΓΔΑΕΕ επανήλθε με έγγραφό της προς τον προμηθευτή, αναφέροντας ότι αυτός όφειλε να πιστοποιήσει τα πυρομαχικά έως 15 Νοεμβρίου 2020 ή να παραδώσει άλλου τύπου πιστοποιημένα βλήματα έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2022. Ταυτόχρονα ζητά πληροφορίες, ακριβέστερα τα σχετικά έγγραφα, βάσει των οποίων πυρομαχικά DM131A1 παραλήφθηκαν από τη Λιθουανία και σημειώνει ότι χρειάζεται τα στοιχεία ώστε να εξετάσει την κήρυξη ή μη του προμηθευτή ως έκπτωτου ή τη δυνατότητα τροποποίησης της σύμβασης. Τα βλήματα που παρέλαβε η Λιθουανία εικάζεται ότι προέρχονται από την παραγγελία 10.000 βλημάτων του τύπου που είχε τοποθετήσει η Ολλανδία το 2006, αλλά την ακύρωσε το 2014 λόγω έλλειψης ακρίβειας και προβλημάτων αξιοπιστίας (πρόωρη ανάφλεξη, ατελής καύση της καιόμενης βάσης, κ.λπ.).
Οπως φαίνεται σήμερα, 13 χρόνια μετά την παράδοση της αρχικής ποσότητας των πυρομαχικών και σχεδόν δύο χρόνια μετά την παρέλευση της προθεσμίας μέχρι την οποία ο προμηθευτής έπρεπε να λάβει πιστοποίηση από την BAAINBw, η ΓΔΑΕΕ πρόκειται να… εξετάσει αν ο προμηθευτής θα κηρυχθεί έκπτωτος ή όχι.
Ομως, η ισχύουσα νομοθεσία για τη σύμβαση (άρθρο 43 του Π.Δ. 284/1989) είναι σαφέστατη: «Εκπτωση δεν μπορεί να επιβληθεί πριν περάσουν τρεις μήνες από τις προθεσμίες που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του παρόντος, είναι δε υποχρεωτική μετά την παρέλευση έξι μηνών από αυτή. Εξαίρεση από τα χρονικά αυτά πλαίσια μπορεί να
γίνει μόνο με απόφαση του υπουργού Εθνικής Αμυνας, έπειτα από αιτιολογημένη εισήγηση της υπηρεσίας που εκτελεί την προμήθεια».
Αραγε, υπάρχει αιτιολογημένη εισήγηση της υπηρεσίας που εκτελεί την προμήθεια (ΓΔΑΕΕ) για να μην κηρυχθεί έκπτωτος ο προμηθευτής; Εάν ναι, έχει εκδοθεί η σχετική απόφαση του υπουργού Εθνικής Αμυνας; Εάν όχι, γιατί δεν έχει εφαρμοστεί η σχετική πρόβλεψη του Π.Δ. 284/1989; Βάσει ποιας νομικής βάσης η προθεσμία του προμηθευτή να εκπληρώσει τη συμβατική του υποχρέωση παρατείνεται συνεχώς;
Είκοσι χρόνια χωρίς πυρομαχικά τα PzH-2000GR
Ομως, υπάρχουν και άλλες, πιο πρόσφατες και ενδιαφέρουσες εξελίξεις. Αληθεύει ότι με επιστολή τον Ιούλιο του 2022 η KMW ενημέρωσε ότι η πιστοποίηση των πυρομαχικών που ζητά το Ελληνικό Δημόσιο και προβλέπεται στη σύμβαση δεν πρόκειται να εκδοθεί από τις γερμανικές κρατικές Αρχές;
Αληθεύει ότι τις προηγούμενες ημέρες απεστάλη επιστολή από την επίσης γερμανική εταιρία Rheinmetall, κατασκευάστρια των συγκεκριμένων πυρομαχικών, αλλά όχι αντισυμβαλλόμενη στη σύμβαση 017A/2001, και η οποία βεβαιώνει ότι το πυρομαχικό
λειτουργεί όπως προβλέπεται; Αληθεύει ότι στην ίδια επιστολή αναφέρεται ότι στην αγορά δεν υπάρχουν πυρομαχικά με βεληνεκές 40 χλμ. που να έχουν πιστοποιηθεί από κρατική Αρχή; Η ΓΔΑΕΕ θα περιοριστεί στα αναφερόμενα στην επιστολή ή θα εξακριβώσει την ακρίβεια του ισχυρισμού, μέσω επίσημης επικοινωνίας με άλλους στρατούς στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ;
Παραδόξως, στις 21 Οκτωβρίου 2021 η Rheinmetall ανακοίνωσε την πώληση πιστοποιημένων πυρομαχικών βεληνεκούς 40 χλμ. στην Ολλανδία και συγκεκριμένα φωτιστικών και καπνογόνων της γνωστής οικογένειας πυρομαχικών Assegai. Επίσης, στις 27 Νοεμβρίου 2019 η εταιρία ανακοίνωσε ότι από Α/Κ οβιδοβόλο PzH-2000 επιτεύχθηκαν
βεληνεκή 47,374 χλμ. και 66,943 χλμ. με τη χρήση πυρομαχικών της οικογένειας Assegai και νέου γεμίσματος.
Αληθεύει ότι η KMW με επικοινωνία της ισχυρίζεται ότι το θέμα των συγκεκριμένων πυρομαχικών βρίσκεται σε διαβούλευση, στο πλαίσιο της διαδικασίας εύρεσης λύσης αμοιβαία επωφελούς συμβιβασμού για τις διαφορές μεταξύ των δύο μερών και κωλυσιεργεί, μη υποβάλλοντας τις θέσεις της στη ΓΔΑΕΕ, ώστε να συμπεριληφθούν στην αξιολόγηση
της κήρυξης της ή μη ως εκπτώτου;
Ας σημειωθεί εδώ ότι η κήρυξη του προμηθευτή ως έκπτωτου έχει σημαντικές συνέπειες, που προβλέπονται τόσο στην εθνική όσο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε κάθε περίπτωση, αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι σχεδόν 20 χρόνια μετά την ένταξή τους σε υπηρεσία τα PzH-2000GR στερούνται πυρομαχικού που τους προσφέρει εξαιρετικά σημαντικό επιχειρησιακό πλεονέκτημα και αυτό αποτελεί ζημία για την ισχύ του Πυροβολικού Μάχης, την αποτρεπτική ικανότητα της χώρας και τελικά το Ελληνικό Δημόσιο.
