Η πραγματική βιομηχανία των Βρυξελλών είναι η πολιτική και η επιρροή. Το lobbying δεν είναι τίποτα άλλο από τον τρόπο που οι μεγάλες εταιρίες και οργανισμοί επιχειρούν να είναι κοντά στην ευρωπαϊκή διακυβέρνηση ή και να την επηρεάζουν.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Το ίδιο το σύστημα είναι έτσι δομημένο από τις Βρυξέλλες ώστε να είναι γραφειοκρατικό και «γκρίζο». Η διαδικασία του lobbying είναι νόμιμη. Για τις εταιρίες που το ασκούν αποτελεί μια επένδυση. Για τους πολιτικούς της Ε.Ε. και τους αξιωματούχους μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην υπόθεση του Κατάρ, να αποτελεί ακόμα έναν τρόπο να βγάζουν λεφτά.
Υπάρχουν περισσότερες από 13.000 εταιρίες που κάνουν lobbying στις Βρυξέλλες. Πάνω από 485 πρώην ευρωβουλευτές πληρώνονται από πολυεθνικές, κι όχι μόνο, για να χρησιμοποιούν την επιρροή τους. Οσο πιο ψηλά φτάνει ένας ευρωβουλευτής ή αξιωματούχος τόσο πιο ακριβό θα είναι το κασέ του όταν αποφασίσει αργότερα να γίνει λομπίστας. Ο Παντσέρι, αφότου δεν εξελέγη στις Βρυξέλλες, επέλεξε αυτόν τον δρόμο.
Οι λομπίστες των εταιριών περιγράφονται με τον παραπλανητικό όρο «κοινωνία των πολιτών». Ο κόσμος υποθέτει ότι πρόκειται μόνο για κοινωνικές ομάδες, συνδικαλιστικές οργανώσεις ή επίσημους φορείς που απλώς εκφράζουν τις θέσεις τους στις Βρυξέλλες. Η επιρροή τους σε νομοθετήματα της Ε.Ε., που μετά περνούν στις νομοθεσίες κρατών, θεωρείται θεμιτή και νόμιμη.
Ομως η «κοινωνία των πολιτών» είναι στην πραγματικότητα «κοινωνία των πολυεθνικών». Οι πολίτες γνωρίζουν ελάχιστα ή και τίποτα για όσα γίνονται στις Βρυξέλλες. Το οικοδόμημα των Βρυξελλών έχει δημιουργηθεί για να διατηρεί τα χρήματα σε κίνηση. Οι εταιρίες που είναι περασμένες στα επίσημα μητρώα κάνουν lobbying νόμιμα. Οι ευρωβουλευτές είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν όλες τις συναντήσεις τους για λόγους διαφάνειας. Ασφαλώς και οι περισσότερες εταιρίες ή φορείς λειτουργούν με τυπικότητα.
Ομως, υπάρχουν και περιπτώσεις που φτιάχνονται διάφορα παρακλάδια για μαύρο χρήμα, όπως με τη ΜΚΟ του Παντσέρι και το Κατάρ. Η περίπτωση του εμιράτου είναι η πρώτη που αποκαλύπτει πως όχι μια εταιρία, αλλά μια κρατική οντότητα τρίτης χώρας διείσδυσε και προσπάθησε να εξαγοράσει διπλωματική και εμπορική υπεροχή δωροδοκώντας αξιωματούχους της Ε.Ε.
Οι λομπίστες προσπαθούν να είναι μέρος της συζήτησης στις Βρυξέλλες. Επιθυμούν να επηρεάσουν έγκαιρα για να διαμορφώσουν την ατζέντα και συχνά το καταφέρνουν. Οι αποφάσεις στην Ε.Ε. λαμβάνονται από την Κομισιόν, το Συμβούλιο Αρχηγών και το Ευρωκοινοβούλιο. Οι λομπίστες που μπορούν να πλοηγηθούν στον κύκλο αποφάσεων αυτών των τριών θεσμών θεωρούνται ανεκτίμητοι.
Η Google και η Facebook έχουν ανοίξει γραφεία στην κυβερνητική περιφέρεια του Βερολίνου, κοντά στο γερμανικό Κοινοβούλιο, αλλά και στο Quartier Léopold των Βρυξελλών, μια ανάσα από την Κομισιόν.
Περισσότεροι από 25.000 λομπίστες χιλιάδων εταιριών με μόνιμη βάση στις Βρυξέλλες
Η Transparency International εκτίμησε πέρυσι ότι μόνιμη βάση στις Βρυξέλλες έχουν πάνω από 25.000 λομπίστες χιλιάδων εταιριών, με μόνη επιδίωξη να επηρεάζουν την πολιτική της Ε.Ε. Ο συνδυασμένος ετήσιος προϋπολογισμός για lobbying υπολογίζεται συντηρητικά σε περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Τα πραγματικά ποσά εκτιμάται ότι είναι πολύ περισσότερα. Περίπου 7.500 από αυτούς τους λομπίστες είναι διαπιστευμένοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν τη δυνατότητα να συναντώνται τακτικά με βουλευτές.
H LobbyControl, οργανισμός με έδρα τη Γερμανία, δηλώνει ότι εδώ και χρόνια η τάση είναι η «επαγγελματοποίηση της βιομηχανίας λόμπι στις Βρυξέλλες». Οπως φάνηκε κι από την περίπτωση Παντσέρι – Καϊλή, το πρόβλημα αρχίζει όταν δεν δηλώνονται επίσημα όλες οι συναντήσεις με λομπίστες και όσα γίνονται στο σκοτάδι.
Οπως αποκαλύφθηκε από τον Ιταλό δημοσιογράφο της «La Repubblica» Φοσκίνι, «μία ημέρα πριν από τη σύλληψη της Ελληνίδας είχε οργανωθεί σε ξενοδοχείο των Βρυξελλών ένα μεγάλο πάρτι από τον πρέσβη του Κατάρ». Επίσης διερευνάται κι αν όλα τα ταξίδια της Καϊλή στο Κατάρ για συναντήσεις με αξιωματούχους ήταν εν γνώσει της Ε.Ε.
Σήμερα πια όλοι παραδέχονται ότι το σύστημα lobbying είναι διάτρητο. Τον Οκτώβριο του 2020 διέρρευσε έγγραφο που είχε ταρακουνήσει τις Βρυξέλλες. Παρουσίαζε με λεπτομέρειες τα σχέδια της Google να υπονομεύσει τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ψηφιακή διαφήμιση. Ο τρόπος που θα επηρέαζε η Google ήταν διαβρώνοντας την υποστήριξη στη νομοθεσία εντός της Ε.Ε. με στόχο να περιπλέξει τη διαδικασία χάραξης πολιτικής.
Στην Ευρώπη οι εταιρίες ξοδεύουν περισσότερα από ποτέ, προσλαμβάνοντας πρώην πολιτικούς, δικηγορικά γραφεία και εταιρίες συμβούλων. Χρηματοδοτούν δεκάδες δεξαμενές σκέψης και εμπορικές ενώσεις, προσφέρουν ακαδημαϊκές θέσεις σε κορυφαία πανεπιστήμια και φροντίζουν να γίνεται δημοσίευση «φιλικών» προς τα συμφέροντά τους ερευνών.
Μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2020 η Google, η Facebook, η Amazon, η Apple και η Microsoft δήλωσαν ότι δαπάνησαν 19.000.000 ευρώ, σύμφωνα με την Transparency International. Οι εταιρίες ανέφεραν επίσημα εκατοντάδες συναντήσεις με Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Η ελληνική παρουσία
Στα στοιχεία της Ε.Ε. για εταιρείες, οργανισμούς, φορείς και ΜΚΟ που κάνουν επίσημο και νόμιμο lobbying καταγράφονται και 154 ελληνικές. Ανάμεσά τους πολλές γνωστές, όπως η Ελληνική Ενωση Τραπεζών, η Attica Group, η Ενωση Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος, ο ΟΛΘ, η Ελληνικός Χρυσός, η Wind, το ΑΠΘ, το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας κ.ά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δει το φως, τα περισσότερα χρήματα (1.500.000 ευρώ) για lobbying δαπανά η ΑΘΗΝΑ, ερευνητικό κέντρο καινοτομίας. Στους συνεργάτες της εντοπίζεται και ο Ανδρέας (Αντρίκος) Παπανδρέου, πανεπιστημιακός και τέταρτο παιδί του Ανδρέα Παπανδρέου. Δεύτερη σε δαπάνες (1.000.000 ευρώ) φαίνεται να είναι η Uni Systems Systèmes Informatiques του ομίλου Θ. Φέσσα.
Στη λίστα εταιριών εντοπίσαμε και τη MKO «HumanRights360» του Επαμεινώνδα Φαρμάκη, που είχε προκαλέσει τη διπλωματική σύγχυση με τα γεγονότα του καλοκαιριού στη νησίδα του Εβρου. Η συγκεκριμένη ΜΚΟ ελέγχεται σήμερα από τις ελληνικές εισαγγελικές Αρχές για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, ενώ οι λογαριασμοί της έχουν δεσμευτεί.
Η Boeing για κάθε δολάριο που ξόδεψε κέρδισε φορολογικές ελαφρύνσεις $7.250
Τα ποσά που ξοδεύουν οι διάφορες ομάδες συμφερόντων είναι τεράστια, αλλά στην πράξη υπεραποδίδουν μέχρι και το τελευταίο σεντ. Διαχρονικά είναι αποδεδειγμένο από έρευνες Αμερικανών πολιτικών επιστημόνων ότι τα πολιτικά αποτελέσματα ευνοούν την ομάδα συμφερόντων με τους περισσότερους πόρους πίεσης.
Ποια είναι τα χειροπιαστά οικονομικά οφέλη του lobbying; Το 2014 στις ΗΠΑ η ανάλυση των δεδομένων της Boeing έδειξε ότι η εταιρία έλαβε 7.250 δολάρια σε φορολογικές ελαφρύνσεις για κάθε 1 δολάριο που ξόδεψε για lobbying, σύμφωνα με τη Huffington Post.
Στην περίπτωση των Βρυξελλών το lobbying λειτουργεί ως μηχανισμός εξουσίας στις δημοκρατικές κυβερνήσεις. Το ότι γέρνει την πλάστιγγα μονοπωλιακά προς τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων αποτελεί πια απειλή για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Τα προϊόντα της οικονομικής πίεσης περνούν μέσα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις νομοθεσίες των κρατών.
Αντίστοιχα με τις μεγάλες επιχειρήσεις, το lobbying είναι τακτική που εργαλειοποιούν και τα κράτη σε έναν διαρκή πόλεμο για επιρροή. Με προσπάθειες να «πλευρίσουν» αξιωματούχους, think tanks για προώθηση συμφερόντων εξυπηρετούν «ειδικούς» που χειραγωγούν έρευνες, δεδομένα και γεγονότα για να προωθήσουν συγκεκριμένες ατζέντες.
Το Κατάρ, για παράδειγμα, ένα μικροσκοπικό αλλά ζάπλουτο βασίλειο στον Περσικό, άρχισε πριν από 12 χρόνια οργανωμένα την προσπάθεια να ανεβάσει το στάτους του, αναλαμβάνοντας μια παγκόσμια εκδήλωση. Και παρά τις επικρίσεις για δωροδοκία, κακοποιήσεις εργατών και θανάτους 6.500 ανθρώπων, τα κατάφερε. Στόχος του Κατάρ ήταν να μεγεθύνει τον ρόλο του ως διπλωματικός μεσολαβητής.
Πράγματι, ήδη πριν από το Μουντιάλ ο πρόεδρος Μπάιντεν ανακήρυξε το Κατάρ «μεγάλο σύμμαχο εκτός ΝΑΤΟ» και οι ΗΠΑ άρχισαν να βασίζονται σε αυτό για να διευκολύνουν τις ανταλλαγές με το Ιράν, τους Ταλιμπάν και τους Παλαιστινίους.
Έτσι δουλεύει το νταραβέρι με τους πολιτικούς
Οι λομπίστες προσπαθούν να πείσουν κάθε κυβέρνηση να ικανοποιήσει τα συμφέροντά τους. Στη συνέχεια αυτά τα συμφέροντα θα «πουληθούν» από υπουργούς στους πολίτες, συνήθως αμπαλαρισμένα ως οφέλη στους πολλούς. Από μια πίεση για να μην αυξηθεί ο εταιρικός φόρος μέχρι την προώθηση μιας ιδιωτικοποίησης ή ενεργειακής πηγής, η μπίζνα του lobbying ακολουθεί διάφορες τακτικές:
- Ο πρώτος «κανόνας» είναι η αξία της μυστικότητας. Η επιρροή του lobbying αυξάνεται όταν περνά σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητη από το κοινό.
- Η επιρροή στους πολιτικούς, η οποία μπορεί να «αγοραστεί». Αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνεται με μετρητά, αλλά ως μια επένδυση στη σχέση. Οι λομπίστες χτίζουν εμπιστοσύνη με τον πολιτικό ή τον αξιωματούχο, προσφέρουν βοήθεια και δέχονται εύνοια.
Ενας από τους πιο γρήγορους δρόμους για να συντομεύσει η διαδικασία οικοδόμησης σχέσεων είναι να προσλάβουν φίλους, συγγενείς ή πρώην συνεργάτες πολιτικών. Συχνά ο ίδιος ο πολιτικός ή αξιωματούχος μπορεί να είναι αυτός που θα «βολευτεί» σε μια ιδιαίτερα σημαίνουσα και πλουσιοπάροχη θέση στον ιδιωτικό τομέα μετά τη θητεία του ή, στην περίπτωση της Ε.Ε., ακόμα και κατά τη διάρκεια.
Ενα από τα πιο εξωφρενικά προνόμια των Βρυξελλών είναι ότι ένας αξιωματούχος της Ε.Ε. μπορεί να προσληφθεί από μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα ενώ τυπικά βρίσκεται σε άδεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σύστημα επιτρέπει σε κάποιον να παίρνει άδεια άνευ αποδοχών για έως και 12… χρόνια και να εργάζεται αλλού, διατηρώντας παράλληλα μια θέση ανοιχτή στην Ε.Ε.
Η συγκεκριμένη πολιτική επικρίνεται ως παράλογη και ξεκάθαρη κατάχρηση εξουσίας. Τον περασμένο Μάιο διεξήχθη έρευνα γι’ αυτή την πρακτική από τον διαμεσολαβητή της Ε.Ε., που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «κινδυνεύει να υπονομεύσει την ακεραιότητα της διοίκησης της Ε.Ε.».
Τελευταία γίνονται προσπάθειες να μπει ένα φρένο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δηλώσει: «Ως ζήτημα αρχής απαγορεύουμε κατά τη διάρκεια άδειας τις εξωτερικές δραστηριότητες που έχουν στόχο την εκπροσώπηση ιδιωτικών συμφερόντων».
Ο οδικός χάρτης για να ανοίξουν οι πόρτες
Ειδικά για τις Βρυξέλλες οι εξουσίες είναι διάχυτες και οι λομπίστες πρέπει να διαμορφώσουν την ατζέντα σε τρεις θεσμούς: Κομισιόν, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Ευρωκοινοβούλιο. Ετσι, η συμβουλευτική DR2 Consultants δίνει τον χάρτη για το επιτυχημένο lobbying:
- Αντιστοιχήστε πρώτα τη δική σας ατζέντα με το αφήγημα της Ε.Ε.
- Στη συνέχεια χτίστε ένα ισχυρό δίκτυο στις Βρυξέλλες για πρόσβαση στους υπευθύνους πολιτικής.
- Τέλος, για να επωφεληθείτε από τον λαβύρινθο των Βρυξελλών, οικοδομήστε συνασπισμούς και συνεργαστείτε με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σε θέματα κοινού συμφέροντος.
